1remus; Nec minus conſtituitur mouens gubernator, quàm
remiger, vt per ſe patet. Si verò loquamur de ſecunda mo
tione, adhuc idem inſtrumentum in illa conſtituitur vectis
ad ſuſtinendum impetum maris; innixum ſcilicet fulcimen
to, ſeu cardini, quo puppi coniungitur: Non ſecus, ac quod
libet lignum alteri quomodolibet innixum ad ſuſtinendum
onus impoſitum. Gubernator autem conſtituitur potentia,
nam adhibendo gubernaculum, temonem ipſum ſuſtentat
obliquum contra fluctus maris, veluti qui vecte pondus
quod cumque ſuſtinet, etiam ſi non moueatur. Mare deni
que in vtraque motione conſtituitur onus; quoniam vel eſt
id quod propellitur, vel id quod ſuſtinetur per temonem
tranſuerſum ne directè in oppoſitum fluat.
remiger, vt per ſe patet. Si verò loquamur de ſecunda mo
tione, adhuc idem inſtrumentum in illa conſtituitur vectis
ad ſuſtinendum impetum maris; innixum ſcilicet fulcimen
to, ſeu cardini, quo puppi coniungitur: Non ſecus, ac quod
libet lignum alteri quomodolibet innixum ad ſuſtinendum
onus impoſitum. Gubernator autem conſtituitur potentia,
nam adhibendo gubernaculum, temonem ipſum ſuſtentat
obliquum contra fluctus maris, veluti qui vecte pondus
quod cumque ſuſtinet, etiam ſi non moueatur. Mare deni
que in vtraque motione conſtituitur onus; quoniam vel eſt
id quod propellitur, vel id quod ſuſtinetur per temonem
tranſuerſum ne directè in oppoſitum fluat.
Quamobrem immeritò nonnulli Ariſtotelem redarguunt,
dicentes, mare habere potius rationem potentiæ mouentis
totam puppim cum temone; Nam ſicut ſaxum, vectem cui
imponitur ſemper premit appetendo deſcenſum ad ima,
& tamen eſt onus reſpectu potentiæ, quæ vectem ſuſtinet in
illo ſitu, ita mare, licet ſucceſſiuè temonem impellat, ratio
nem habet oneris reſpectu potentiæ manu tenentis temo
nem in illo ſitu contra ictus eiuſdem maris. Quod ſi ipſe
temo cum puppi, cui adhæret verè ſimul moueatur à mare,
per accidens eſt, proceditque à fluxibilitate aquæ, in qua diu
permanere non poteſt puppis omnino immota ad ſuſtinen
dum in ſuo cardine ipſum temonem. Motus enim fulcimen
ti per accidens ſe habet ad motum, vel operationem pro
priam vectis; vt motus ſcalmi cum naui, cui eſt affixus ad
motionem remi, qui tanquam vectis fulcitur in illo; vel mo
tus cuiuslibet fulcimenti, quod aſportatur cum curru, ad
motionem vectis eidem innixi. Vnde potentia reſpectu ve
ctis dicitur illa, quæ vectem adhibet, onus mouendo, vel ſu
ſtentando, non autem illa, quæ mouet fulcimentum. Quare
tunc rectè mare diceretur potentia, cum mediante impetu
incuſſo in temonem, ipſo tanquam vecte adhibito, moueret
manum gubernatoris. Cum igitur contra accidat, nempe, vt po
tius gubernator adhibito temone mare ad latus depellat,
dicentes, mare habere potius rationem potentiæ mouentis
totam puppim cum temone; Nam ſicut ſaxum, vectem cui
imponitur ſemper premit appetendo deſcenſum ad ima,
& tamen eſt onus reſpectu potentiæ, quæ vectem ſuſtinet in
illo ſitu, ita mare, licet ſucceſſiuè temonem impellat, ratio
nem habet oneris reſpectu potentiæ manu tenentis temo
nem in illo ſitu contra ictus eiuſdem maris. Quod ſi ipſe
temo cum puppi, cui adhæret verè ſimul moueatur à mare,
per accidens eſt, proceditque à fluxibilitate aquæ, in qua diu
permanere non poteſt puppis omnino immota ad ſuſtinen
dum in ſuo cardine ipſum temonem. Motus enim fulcimen
ti per accidens ſe habet ad motum, vel operationem pro
priam vectis; vt motus ſcalmi cum naui, cui eſt affixus ad
motionem remi, qui tanquam vectis fulcitur in illo; vel mo
tus cuiuslibet fulcimenti, quod aſportatur cum curru, ad
motionem vectis eidem innixi. Vnde potentia reſpectu ve
ctis dicitur illa, quæ vectem adhibet, onus mouendo, vel ſu
ſtentando, non autem illa, quæ mouet fulcimentum. Quare
tunc rectè mare diceretur potentia, cum mediante impetu
incuſſo in temonem, ipſo tanquam vecte adhibito, moueret
manum gubernatoris. Cum igitur contra accidat, nempe, vt po
tius gubernator adhibito temone mare ad latus depellat,