Agricola, Georgius - De re metallica

Paſtor ut explorat quæ terra ſit apta colenti,
Quæ bene lanigeras, quæ malè paſcat oucs.

En terræ intentus, quid uincula linea tendit?
Fungitur officio iam Ptolemæe tuo.

Vt〈qué〉 ſuæ inuenit menſuram iura〈qué〉 uenæ,
In uarios operas diuidit ind e uiros.

Iam〈qué〉 aggreſſus opus, uiden' ut mouet omne quod obſtat,
Aſſidua ut uerſat ſtrenuus arma manu?

Ne tibi ſurdeſcant ferri tinnitibus aures,
Ad grauiora ideo conſpicienda ueni.

Inſtruit ecce ſuis nunc artibus ille minores:
Sedulitas nulli non operoſa loco.

Metiri docet hic uenæ ſpacium〈qué〉 modum〈qué〉,
Vt〈qué〉 regat poſitis ſinibus arua lapis,

Ne quis transmiſſo uiolentus limite pergens,
Non ſibi conceſſas, in ſua uertat, opes.

Hic docet inſtrumenta, quibus Piutonia regna
Tutus adit, ſaxi permeat atque uias.

Quanta (uides) ſolidas expugnet machina terras:
Machina non ullo tempore uiſa prius.

Cede nouis, nulla non inclyta laude uetuſtas,
Poſteritas meritis eſt quoque grata tuis.

Tum quia Germano ſunt hæc inuenta ſub axe,
Si quis es, inuidiæ contrahe uela tuæ.

Auſonis ora tumct bellis, terra Attica cultu,
Germanum inſractus tollit ad aſtra labor.

Nec tamen ingenio ſolet infeliciter uti,
Mite gerát Phœbi, ſeu graue Martis opus.

Tempus adeſt, ſtructis uenarum montibus, igne
Explorare, uſum quem ſibi uena ferat.

Non labor ingenio caret hic, non copia fructu,
Eſt adaperta bonæ prima feneſtra ſpei.

Ergo inſtat porrò grauiores ferre labores,
Intentas operi nec remouere manus.

Vrere ſiue locus poſcat, ſeu tundere uenas,
Siue lauare lacu præter euntis aquæ.

Seu flammis iterum modicis torrere neceſſe eſt,
Excoquere aut faſtis ignibus omne malum,

Cùm fluit æs riuis, auri argenti〈qué〉 metallum,
Spes animo foſſor uix capit ipſe ſuas.

Argentum cupidus fuluo ſecernit ab auro,
Et plumbi lentam demit utrique moram.

Separat argentum, lucri ſtudioſus, ab ære,
Seruatis, linquens deteriora, bonis.