Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
1
1
2
2
3
3
4
4
5
5
6
6
7
7
8
8
9
9
10
10
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.000048">
                <pb pagenum="358" xlink:href="016/01/007.jpg"/>
              Quæ autem pendent ab aliis, & corpore ca­
                <lb/>
              rent, alia aliorum ſunt cauſæ, alia nullius.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000049">Et quæ aliorum ſunt cauſæ, vt perpetuò
                <lb/>
              cauſæ ſint corporibus etiam immortalibus
                <lb/>
              annectuntur, vocantúrque ſubſtantiæ pri­
                <lb/>
              mæ. </s>
              <s id="s.000050">Quatuor igitur in his ſpectanda erunt,
                <lb/>
              vt intelligunt, vt producunt, vt manent
                <lb/>
              (in æuo enim eſſe videntur
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              vt mouent, at­
                <lb/>
              que corpori aſſiſtunt. </s>
              <s id="s.000051">Plurima verò in hoc
                <lb/>
              genere & in vltima tractatione ad libros de
                <lb/>
              æternitatis arcanis reiecta ſunt, quòd cùm
                <lb/>
              omnia hæc ſupra humanam mentem ſint
                <lb/>
              clariora, & quæ apertiùs demonſtrari pote­
                <lb/>
              rant, tùm generalia, tantùm huic negotio
                <lb/>
              pertinebant. </s>
              <s id="s.000052">Quæ verò immortalia & in­
                <lb/>
              corporea nullius erant cauſa: mortali cor­
                <lb/>
              pori annexa fuêre. </s>
              <s id="s.000053">Alia igitur horum ma­
                <lb/>
              nifeſta, alia de quibus eſt dubitatio. </s>
              <s id="s.000054">Atque
                <lb/>
              illa ſi ſint præclara magis, dæmonas quidam
                <lb/>
              vocant, de quibus ante intelligentias tra­
                <lb/>
              ctabimus. </s>
              <s id="s.000055">Tum verò ante illud de xxiv. ge­
                <lb/>
              neribus repræſentationum dictis, ob rei affi­
                <lb/>
              nitatem: plerique enim mirabilia ſunt, ad
                <lb/>
              hos veluti cauſas referunt. </s>
              <s id="s.000056">Verùm cùm an
                <lb/>
              ſint, nondum liqueat naturam ſpectantibus,
                <lb/>
              de his tantùm, velut de probabilibus loque­
                <lb/>
              mur, initium ab effectibus, ſolúmque id
                <lb/>
              cum dubitatione ſumentes. </s>
              <s id="s.000057">At de intelle­
                <lb/>
              ctus immortalitate, illiúſque ſeparatione,
                <lb/>
              aliàs dictum eſt. </s>
              <s id="s.000058">Reliquum eſt igitur, vt de
                <lb/>
              propriis illius affectus loquamur. </s>
              <s id="s.000059">Sunt au­
                <lb/>
              tem artes, de quibus ante illa tractabimus,
                <lb/>
              tùm de rebus, quæ artibus ipſis conſtant.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000060">Ante artes, de ſcientiis atque intellectu di­
                <lb/>
              cendum erit. </s>
              <s id="s.000061">Nam de Prudentia, in libris
                <lb/>
              de Sapientia diſputauimus. </s>
              <s id="s.000062">At priùs de Ani­
                <lb/>
              ma & Intellectu dicendum erit, quoniam
                <lb/>
              non eſt ſcientia, neque principiorum cogni­
                <lb/>
              tio abſque illis. </s>
              <s id="s.000063">Atque poſt hæc de leuioris
                <lb/>
              cuiuſdam generis ſubtilitatibus ſeu inutili­
                <lb/>
              bus, quæ nec ad artem, quòd non confe­
                <lb/>
              rant: nec ad ſcientiam, quòd non demon­
                <lb/>
              ſtrentur, referri queunt. </s>
              <s id="s.000064">Rurſus, vt anima
                <lb/>
              corpori mortali annectitur, ſenſus fiunt:
                <lb/>
              atque inde cùm ſenſus non ſint, niſi etiam
                <lb/>
              ſenſibilia, tum verò ſenſu ſenſibilia perci­
                <lb/>
              piente voluptas ſit, antea de his tribus di­
                <lb/>
              cendum erit, ſcilicet de ſenſu, ſenſibilibus,
                <lb/>
              ac voluptate. </s>
              <s id="s.000065">Colores tamen ad luminis tra­
                <lb/>
              ctationem ob commodum reiicimus. </s>
              <s id="s.000066">Cor­
                <lb/>
              porearum verò ſubſtantiarum aliæ quidem
                <lb/>
              immortales, vt cœlum: aliæ corruptioni
                <lb/>
              obnoxiæ. </s>
              <s id="s.000067">Horum etiam quædam ſimplices,
                <lb/>
              aliæ mixtæ. </s>
              <s id="s.000068">Atque omnium horum ſunt
                <lb/>
              principia quædam, velut locus & motus,
                <lb/>
              & corporum repugnantia, & certa menſu­
                <lb/>
              ra ſubſtantiæ: neque enim diſſolui poteſt
                <lb/>
              corpus in incorporea, neque vacuum admit­
                <lb/>
              titur. </s>
              <s id="s.000069">Tum etiam forma eſt principium, at­
                <lb/>
              que communis cum aliis tam generabilibus,
                <lb/>
              quàm ingenerabilibus corporibus. </s>
              <s id="s.000070">Igitur de
                <lb/>
              omnibus his quinque, tum de materia, pri­
                <lb/>
              mo loco, atque in primo libro tractandum
                <lb/>
              erit. </s>
              <s id="s.000071">Poſt hæc de quatuor elementis
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              tot
                <lb/>
              enim exiſtimantur
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              inde de cœlo, pòſt de
                <lb/>
              luce, lumine atque coloribus. </s>
              <s id="s.000072">Inde ad com­
                <lb/>
              poſita corpora deſcendendum. </s>
              <s id="s.000073">Horum quæ­
                <lb/>
              dam perfecta, quædam imperfecta, de qui­
                <lb/>
              bus primò dicendum erit. </s>
              <s id="s.000074">Conſtant hæc mi­
                <lb/>
              ſtione. </s>
              <s id="s.000075">De miſtione igitur quinto loco di­
                <lb/>
              cendum erit. </s>
              <s id="s.000076">Perfectorum autem corporum
                <lb/>
              & quæ viuunt, quædam vitam in ſeipſis
                <lb/>
              habent, atque horum alia aqueæ ſubſtan­
                <lb/>
              tiæ, quæ Metalla vocantur: quædam ter­
                <lb/>
              reæ, quæ Lapides dicuntur: Cùm verò hæc
                <lb/>
              generatione & corruptione, & mutatione
                <lb/>
              qualitatum fiant, imprimis de metallis: de
                <lb/>
              mutatione qualitatum, quam barbari vo­
                <lb/>
              cant Altercationem, dicendum erit: pòſt
                <lb/>
              de Lapidibus. </s>
              <s id="s.000077">Eorum autem quæ vitam
                <lb/>
              aliundè trahunt, quædam motu carent, vt
                <lb/>
              arbores, & herbæ, de quibus octauo loco
                <lb/>
              dicendum eſt: pòſt de his quæ motu prædi­
                <lb/>
              ta ſunt, non tamen ſemine generantur. </s>
              <s id="s.000078">At
                <lb/>
              de generatione tali dicendum erit: ſicut in
                <lb/>
              decimo de Generatione, quæ ſemine in ani­
                <lb/>
              malibus fit. </s>
              <s id="s.000079">Atque hæc animalia intellectu
                <lb/>
              carent. </s>
              <s id="s.000080">De corpore verò, quod ſummam
                <lb/>
              perfectionem conſecutum eſt,
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              illud autem
                <lb/>
              eſt homo ) cur factum ſit, & de illius for­
                <lb/>
              ma atque actionibus dicendum erit. </s>
              <s id="s.000081">Duode­
                <lb/>
              cimus verò ea tractat de illo, quæ ad cor­
                <lb/>
              pus pertinent, atque hæc quatuor ſunt ge­
                <lb/>
              nerum: quædam enim aliis ſunt communia
                <lb/>
              animalibus, quædam propria: quædam ſunt
                <lb/>
              actiones ex ſubſtantiæ propria quadam na­
                <lb/>
              tura, quædam verò quæ ad illius manife­
                <lb/>
              ſtam ſtructuram referuntur. </s>
              <s id="s.000082">Iam verò &
                <lb/>
              quædam ſunt accidentia, de quibus dicen­
                <lb/>
              dum eſt, velut grauitas, leuitas: hæc au­
                <lb/>
              tem in elementis, denſitas, raritas, aſpe­
                <lb/>
              ritas, lenitas, durities, mollities: atque
                <lb/>
              hæc in miſtis, communiáque, velut genitis
                <lb/>
              nitor, perſpicuitas, figuráque genitis ſo­
                <lb/>
              lùm. </s>
              <s id="s.000083">Quædam verò de aliis tantùm dicun­
                <lb/>
              tur, vt generatio, corruptio, nutritio, mu­
                <lb/>
              tatio, auctio, attractio, retentio, conco­
                <lb/>
              ctio, expulſio. </s>
              <s id="s.000084">Subtilitas verò in omnibus
                <lb/>
              his, quorum genera numerauimus. </s>
              <s id="s.000085">Quod
                <lb/>
              igitur tot ſint, de quibus tractandum eſt, &
                <lb/>
              quòd plura eſſe non poſſint, tùm verò quæ
                <lb/>
              de illis demonſtranda, & quo ordine, abun­
                <lb/>
              dè me explicaſſe reor. </s>
              <s id="s.000086">Vnde non leuis vti­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg5"/>
                <lb/>
              litas ex tanto labore, ſed quanta vnquam
                <lb/>
              alia ex tractatione poſſit haberi, ſeu ad
                <lb/>
              vnum tantùm genus, ſeu ad plurima refe­
                <lb/>
              ratur. </s>
              <s id="s.000087">Primùm enim ad omnem naturæ co­
                <lb/>
              gnitionem confert, & ad difficilium rerum
                <lb/>
              ſcientiam, & obſcurarum inuentionem, li­
                <lb/>
              bris quoque interpretandis omnibus aliqua
                <lb/>
              in parte auxiliatur. </s>
              <s id="s.000088">Artium vires docet, ac
                <lb/>
              noua quædam ſcitu iucunda commonſtrat,
                <lb/>
              tum ex his etiam, quæ ad comparandas di­
                <lb/>
              uitias, & opes non parùm momenti afferunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000089">Decernit & circa antiquas, & non leues du­
                <lb/>
              bitationes, quid verum ſit, velut in chymi­
                <lb/>
              cis. </s>
              <s id="s.000090">Oſtendit & prodigioſa opera tùm natu­
                <lb/>
              ræ, tùm artis. </s>
              <s id="s.000091">Reuocat & antiqua in vſum
                <lb/>
              inuenta, quæ vetuſtate, vel bellis gra­
                <lb/>
              uiſſimis excoluerunt. </s>
              <s id="s.000092">Et quæ ſenſibus ad­
                <lb/>
              miranda videntur, cur fiant, in omni­
                <lb/>
              bus edocet. </s>
              <s id="s.000093">Iam verò propoſitum rem ag­
                <lb/>
              grediamur. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000094">
                <margin.target id="marg3"/>
              Subtilitas in
                <lb/>
              quib. ſit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000095">Quæ
                <expan abbr="tractã-da">tractan­
                  <lb/>
                da</expan>
              ſint in
                <lb/>
              his libris.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000096">
                <margin.target id="marg4"/>
              Ordo li­
                <lb/>
              brorum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000097">
                <margin.target id="marg5"/>
              Vtilitas.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.000098">Hylen eſſe, oſtendit rerum ipſarum per­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg6"/>
                <lb/>
              petua generatio, quæ ſemper ex aliquo fit
                <lb/>
              alio. </s>
              <s id="s.000099">Etenim frumenta ex terra & humore,
                <lb/>
              & animalia ex ſemine, & ſanguine, vel
                <lb/>
              ouis, & cinis ex lignis: nec quicquam tam
                <lb/>
              puſillum eſt, quòd ex nullo fiat. </s>
              <s id="s.000100">Nec ſuffi­
                <lb/>
              cit, vt aliquid præſit, cùm non ex arundi-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>