Il libro, come altrove avvertimmo, non fu scritto, o per dir meglio non
fu pubblicato, nè è pervenuto alla nostra notizia, ma non lasciò per questo
l'Autore, come fece del Termometro, di darci la promessa descrizione nella
Questione V dei Commentarii sopra i canoni di Avicenna. Noi sottoporremo
qui all'esame dei nostri lettori le parole testuali, da cui, meglio che da quel
che riferiscono gli scrittori, i quali van ripetendo ciò che ne dicono altri
storici, potranno giudicare quali fossero in proposito le speculate invenzioni
del nostro Fisico giustinopolitano.
fu pubblicato, nè è pervenuto alla nostra notizia, ma non lasciò per questo
l'Autore, come fece del Termometro, di darci la promessa descrizione nella
Questione V dei Commentarii sopra i canoni di Avicenna. Noi sottoporremo
qui all'esame dei nostri lettori le parole testuali, da cui, meglio che da quel
che riferiscono gli scrittori, i quali van ripetendo ciò che ne dicono altri
storici, potranno giudicare quali fossero in proposito le speculate invenzioni
del nostro Fisico giustinopolitano.
Figura 12.
est nostrum pulsilogium, in quo per certitudinem mathe
maticam et non per coniecturam, dimetiri possumus ulti
mos gradus recessus pulsusque ad frequentiam et raritata
tem, de quo instrumento aliquid diximus in libro V Methodi
nostrae. A dicto Pulsilogio desumpsimus hoc paratu facile,
quod explicatur per primam figuram, ut infra, quae conti
net funiculum ex lino vel serico contextum, cui, ut vides,
appensa est pila plumbea (fig. 12), qua impulsa, si funi
culus est longior, motus pilae fit tardior et rarior: si bre
vior, fit frequentior et velocior. Dum igitur volumus fre
quentiam vel raritatem pulsus dimetiri digitis impellimus
pilam laxando, vel contrahendo funiculum usque eo, quo
motus pilae omnino conveniat cum frequentia vel raritate
pulsus ipsius arteriae: quo adinvento, illico e regione ob
servamus gradus 70 ostensum a linea alba ipsius pilae ubi
est C. Quo gradu memoriae consignato, iterum eadem vel
sequenti die, eodem instrumento, experimur an pulsus ar
teriae factus sit aliquantulum frequentior vel tardior. Di
cimus aliquantulum quia usu istius instrumenti non quae
rimus pulsus notabiles raritatis vel tarditatis differentias,
quas medici memoria tenere possunt, sed illas minimas,
quarum differentiae inter unum et alterum diem non sunt
scibiles. In eumdem usum est aliud simile instrumentum
cuius ieonem videbis fol. 78. fig. E. At notandum quod
pila plumbea, per maiorem vel minorem vim impulsa, non
mutat raritatem seu frequentiam, quia in impellendo, quan
tum amittitur de spacio tantum remittitur de violentia. Per
tale instrumentum tempore sanitatis pulsus dimetimur, deinde tempore aegri
tudinis animadvertimus recessum a naturali statu, qui in effectibus digno
scendis, praedicendis, et curandis est maxime necessarius ” (ibi, T. III,
pag. 29).
est nostrum pulsilogium, in quo per certitudinem mathe
maticam et non per coniecturam, dimetiri possumus ulti
mos gradus recessus pulsusque ad frequentiam et raritata
tem, de quo instrumento aliquid diximus in libro V Methodi
nostrae. A dicto Pulsilogio desumpsimus hoc paratu facile,
quod explicatur per primam figuram, ut infra, quae conti
net funiculum ex lino vel serico contextum, cui, ut vides,
appensa est pila plumbea (fig. 12), qua impulsa, si funi
culus est longior, motus pilae fit tardior et rarior: si bre
vior, fit frequentior et velocior. Dum igitur volumus fre
quentiam vel raritatem pulsus dimetiri digitis impellimus
pilam laxando, vel contrahendo funiculum usque eo, quo
motus pilae omnino conveniat cum frequentia vel raritate
pulsus ipsius arteriae: quo adinvento, illico e regione ob
servamus gradus 70 ostensum a linea alba ipsius pilae ubi
est C. Quo gradu memoriae consignato, iterum eadem vel
sequenti die, eodem instrumento, experimur an pulsus ar
teriae factus sit aliquantulum frequentior vel tardior. Di
cimus aliquantulum quia usu istius instrumenti non quae
rimus pulsus notabiles raritatis vel tarditatis differentias,
quas medici memoria tenere possunt, sed illas minimas,
quarum differentiae inter unum et alterum diem non sunt
scibiles. In eumdem usum est aliud simile instrumentum
cuius ieonem videbis fol. 78. fig. E. At notandum quod
pila plumbea, per maiorem vel minorem vim impulsa, non
mutat raritatem seu frequentiam, quia in impellendo, quan
tum amittitur de spacio tantum remittitur de violentia. Per
tale instrumentum tempore sanitatis pulsus dimetimur, deinde tempore aegri
tudinis animadvertimus recessum a naturali statu, qui in effectibus digno
scendis, praedicendis, et curandis est maxime necessarius ” (ibi, T. III,
pag. 29).