21
GNOMONICES
LIBER PRIMVS.
LIBER PRIMVS.
AVCTORE
CHRISTOPHORO CLAVIO SOCIETATISIESV.
CHRISTOPHORO CLAVIO SOCIETATISIESV.
QVONIAM ea omnia, quæ per Gnomonis vmbrã, lu-
cente Sole, cognoſci poſſunt, exquiſitis rationibus in
hac noſtra Gnomonica, hoc eſt, demonſtrationibus
Geometricis firmiſſimis, ijsq́; quo ad eius fieri poterit
1110 clariſſimis, deſcribere (Deo Optimo Maximo bene iu-
uante) inſtituimus, quod pauci admodum ante nos fe
cerunt, cum alios omnes, vno aut altero excepto, nudã
earum rerum deſcriptionem, nulla adhibita demon-
ſtratione, tradidiſſe videamus; non ab re fore arbitra-
mur, ſi totum primũ hunc librum in variis problema-
tibus, theorematibusq́; cum Geometricis, tum Aſtro-
nomicis explicandis conſumamus, iis inquam, quæ
magnopere profutura, immo neceſſaria omnino eſſe iudicamus, vt breuius deinde
ſingula ad horologiorum deſcriptionem attinentia, apertiusq; demonſtrari poſſint.
2230 Quæ autem demonſtranda nobis eſſe videntur, antequam horologium vllum de-
ſcribamus, præcipua hęc ferè ſunt. Qua ratione Analemma, ex quo ferè ſolo omnis
33Argumentum
primi libri. deſcribendorum horologiorũ ratio petitur, conſtruendum ſit: Quod vertex gnomo-
nis in quolibet horologio centri totius mundi vicem in horologiis obtineat: Qua-
les ſectiones conicæ (quas nonnulli arcus ſignorum appellant) in quocunq; plano
propoſito ab extrema gnomonis vmbra deſcribantur, hoc eſt, num circuli, an para-
bolæ, hyperbolæve oppoſitæ, an verò Ellipſes: Qua deinde arte eiuſmodi ſectiones
in plano expoſito figurentur; ſemper enim aliquam harũ ſectionum percurrit vm-
bræ extremum, tempore æquinoctiorum excepto, quo lineam rectã (vt demonſtra-
bimus) extrema vmbra deſcribit: Quem ſitum circuli horarij habeant in cælo, vt
4440 poſtea lineas horarias, quæ nihil aliud ſunt, quã communes ſectiones eorum circu-
lorum, & eius plani, in quo horologium depingitur, rectè ducamus: Quænam lineæ
horarum à meridie, vel media nocte, & ab ortu, aut occaſu, in quolibet plano ſe mu-
tuò interſecent in vno eodemq́; puncto; magno enim hæc res vſui futura eſt horis
ab ortu, vel occaſu ſolis deſcribendis: Quibus in planis lineæ horarum a meridie vel
media nocte in vno puncto, veluti centro quopiam, coeant, & in quibus parallelæ in
ter ſe ſint: Qua via cuiuſq; plani propoſiti declinatio à Verticali circulo, & eiuſdem
tam ad Horizontem, quam ad Meridianum inclinatio deprehendatur: Quanta ſit
poli altitudo ſupra planum quodlibet declinans inclinatumve, & alia id genus, quæ
ad huiuſmodi plana declinantia, inclinataq́; pertinere, & ad rem factura eſſe vide-
5550 buntur: Quo artificio declinatio paralleli, cuius arcus diurnus notus ſit, inueſtigetur;
Deniq; pleraq; alia, ſine quibus demonſtrationes, quas in horologiorum delineatio-
nibus adhibebimus, confici & intelligi nullo modo poſſunt. His omnibus accedent
tria alia problemata, quibus arcus ſemidiurnus, crepuſculi magnitudo, altitudo ſo-
lis ex hora diei cognita, & viciſſim hora ex altitudine ſolis, quouis anni tempore, &
ad quamcunq; poli eleuationem, ſeu latitudinem loci, poſſit indagari. Atq; hæc de
argumento primi huius libri. Nunc antequam rem ipſam aggrediamur, pauca pri-
mum dicenda videntur de horologijs in vniuerſum, eorumq; neceſſitate, & inuen-
tione. Deinde etiam de horologijs Sciothericis, quæ magis ad noſtram Gnomonicã
pertinent, eorumq́; varijs generibus, atq; inuentoribus, denique de horarum varie-
tate breuiter agendum erit.
cente Sole, cognoſci poſſunt, exquiſitis rationibus in
hac noſtra Gnomonica, hoc eſt, demonſtrationibus
Geometricis firmiſſimis, ijsq́; quo ad eius fieri poterit
1110 clariſſimis, deſcribere (Deo Optimo Maximo bene iu-
uante) inſtituimus, quod pauci admodum ante nos fe
cerunt, cum alios omnes, vno aut altero excepto, nudã
earum rerum deſcriptionem, nulla adhibita demon-
ſtratione, tradidiſſe videamus; non ab re fore arbitra-
mur, ſi totum primũ hunc librum in variis problema-
tibus, theorematibusq́; cum Geometricis, tum Aſtro-
nomicis explicandis conſumamus, iis inquam, quæ
magnopere profutura, immo neceſſaria omnino eſſe iudicamus, vt breuius deinde
ſingula ad horologiorum deſcriptionem attinentia, apertiusq; demonſtrari poſſint.
2230 Quæ autem demonſtranda nobis eſſe videntur, antequam horologium vllum de-
ſcribamus, præcipua hęc ferè ſunt. Qua ratione Analemma, ex quo ferè ſolo omnis
33Argumentum
primi libri. deſcribendorum horologiorũ ratio petitur, conſtruendum ſit: Quod vertex gnomo-
nis in quolibet horologio centri totius mundi vicem in horologiis obtineat: Qua-
les ſectiones conicæ (quas nonnulli arcus ſignorum appellant) in quocunq; plano
propoſito ab extrema gnomonis vmbra deſcribantur, hoc eſt, num circuli, an para-
bolæ, hyperbolæve oppoſitæ, an verò Ellipſes: Qua deinde arte eiuſmodi ſectiones
in plano expoſito figurentur; ſemper enim aliquam harũ ſectionum percurrit vm-
bræ extremum, tempore æquinoctiorum excepto, quo lineam rectã (vt demonſtra-
bimus) extrema vmbra deſcribit: Quem ſitum circuli horarij habeant in cælo, vt
4440 poſtea lineas horarias, quæ nihil aliud ſunt, quã communes ſectiones eorum circu-
lorum, & eius plani, in quo horologium depingitur, rectè ducamus: Quænam lineæ
horarum à meridie, vel media nocte, & ab ortu, aut occaſu, in quolibet plano ſe mu-
tuò interſecent in vno eodemq́; puncto; magno enim hæc res vſui futura eſt horis
ab ortu, vel occaſu ſolis deſcribendis: Quibus in planis lineæ horarum a meridie vel
media nocte in vno puncto, veluti centro quopiam, coeant, & in quibus parallelæ in
ter ſe ſint: Qua via cuiuſq; plani propoſiti declinatio à Verticali circulo, & eiuſdem
tam ad Horizontem, quam ad Meridianum inclinatio deprehendatur: Quanta ſit
poli altitudo ſupra planum quodlibet declinans inclinatumve, & alia id genus, quæ
ad huiuſmodi plana declinantia, inclinataq́; pertinere, & ad rem factura eſſe vide-
5550 buntur: Quo artificio declinatio paralleli, cuius arcus diurnus notus ſit, inueſtigetur;
Deniq; pleraq; alia, ſine quibus demonſtrationes, quas in horologiorum delineatio-
nibus adhibebimus, confici & intelligi nullo modo poſſunt. His omnibus accedent
tria alia problemata, quibus arcus ſemidiurnus, crepuſculi magnitudo, altitudo ſo-
lis ex hora diei cognita, & viciſſim hora ex altitudine ſolis, quouis anni tempore, &
ad quamcunq; poli eleuationem, ſeu latitudinem loci, poſſit indagari. Atq; hæc de
argumento primi huius libri. Nunc antequam rem ipſam aggrediamur, pauca pri-
mum dicenda videntur de horologijs in vniuerſum, eorumq; neceſſitate, & inuen-
tione. Deinde etiam de horologijs Sciothericis, quæ magis ad noſtram Gnomonicã
pertinent, eorumq́; varijs generibus, atq; inuentoribus, denique de horarum varie-
tate breuiter agendum erit.