Clavius, Christoph, Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur

Table of contents

< >
[21.] SCHOLIVM.
[22.] THEOREMA 3. PROPOSITIO 4.
[23.] COROLLARIVM.
[24.] THEQREMA 4. PROPOSITIQ 5.
[25.] COROLLARIVM.
[26.] THEOREMA 5. PROPOSITIO 6.
[27.] SCHOLIVM.
[28.] COROLLARIVM.
[29.] THEOREMA 6. PROPOSITIO 7.
[30.] COROLLARIVM.
[31.] PROBLEMA 2. PROPOSITIO 8.
[32.] SCHOLIVM.
[33.] LEMMA.
[34.] LEMMA PRIMVM.
[35.] LEMMA II.
[36.] LEMMA PRIMVM.
[37.] LEMMA II.
[38.] THEOREMA 7. PROPOSITIO 9.
[39.] SCHOLIVM.
[40.] THEOREMA 8. PROPOSITIQ 10.
[41.] COROLLARIVM.
[42.] SCHOLIVM.
[43.] THEOREMA 9. PROPOSITIO 11.
[44.] SCHOLIVM.
[45.] COROLLARIVM PRIMVM.
[46.] COROLLARIVM II.
[47.] THEOREMA 10. PROPOSITIO 12.
[48.] COROLLARIVM.
[49.] THEOREMA 11. PROPOSITIO 13.
[50.] THEOREMA 12. PROPOSITIO 14.
< >
page |< < (3) of 677 > >|
233LIBER PRIMVS. id eſt, horas olim ad dicendum fuiſſe conceſſas. Alij aſſerunt, ea vaſa fuiſſe vitrea ſubtiliter perforata, in
quibus
horæ æqualib{us} dimenſionibus erant ſignatæ, &
ad quorum fundum foramen illud paruũ guttatim
aquam
emittebat, ſic{q́ue} per aquæ diminutionem horæ elapſæ deprehendebantur.
His hac noſtra tempeſtate
ſucceſſerunt
horologia quædam è vitro fabrefacta, quæ arenam, pulueremve ſubtiliſſimum habent inclu-
ſum
, qui per for amen admodum exiguum ſenſim ex parte ſuperiore in inferiorem delabitur, horas{q́ue} ela-
pſas
hac ratione oſtendũt.
Scd procul dubio cuncta hactenus enumer at a horologia multis partibus anteit
horologium
illud, quod hac noſtra fere ætate, mir abili artificio, ingenio{q́ue} præctanti inuentum eſt, conſtat {q́ue}
rotulis
quibuſdam denticulatis, libratis{q́ue} ponderibus ad hor{as}, horarum{q́ue} partes, &
ad motus cælestes
demonstrandos
, &
alia buiuſmodi per commodum. Verum nos de hiſce horologijs Mechanicis, quòd à no-
1110 ſtro inſtituto abborreant, in hoc opere nihil ſcripturi ſumus.
Quare ad prior a horologia, quæ per vmbram
ſolis
, vel radios aliorum aſtrorum hor{as} diximus indicare, reuertamur.
DE HOROLOGIIS SCIOTHERICIS
eorum
{q́ue} varijs generibus.
HOROLOGIA omnia, quæ paulo ante ex ſola vmbra ſolis hor{as} monſtrare diximus, ſolaria à
ſcriptorib
{us} appellari ſolent, ſeu ſciotherica, ab vmbra ſolis.
σκιόθηρον enim locum ſignificat captan-
vmbræ idoneum.
Vnde σκιοθηρα inſtrumenta ſunt mathematica, quibus vmbrę excipi ſolent; vt horolo-
gium
ſciothericum ſit inſtrumentum, in quo ex vmbra ſolis, ſiue aliorum aſtrorum radys, qui inſtar vmbræ
22Horologium
Sciochericum

quid
.
ſunt, certa diei hora &
quantitas, ortus & occaſus ſolis, ſigna zodiaci, in quib{us} ſol verſatur, atque ple-
3320 raq;
alia ad res cœleſtes ſpectantia, artificioſè demõſtrantur. Multis autem modis diuidi poteſt horologiũ
ſciothericum
.
Primum enim quædam dicta ſunt penſilia, eo quod ex ipſis è manu liberè pendentib{us}, &
44Sciothericorũ
horologiorum

varia
genera.
verſus ſolem, vel alia quæcũq;
aſtra directis, horas cognoſcam{us}: qualia ſunt illa omnia, in quibus vtimur
aut
pinnacidijs, hoc eſt, tabellis quibuſdam quadratis perforatis, quales in dioptra Aſtrolabij affigi ſolẽt,
aut
foramine aliquo per exiguo, aut deniq;
filo cum perpendiculo, in quo nonnunquã nodulus quidam mobi-
lis
apponitur, ad hor{as} diſcernend{as};
cuiuſmodi ſunt Aſtrolabia, Cylindri, quadrantes, annuli aſtronomi-
ci
, horarijve, &
id genus alia, de quib{us} in lib. @. agemus. Quædam verò ſtabilia ſunt, certumq́, ſitum in
aliquo
plano requirunt, ita vt neceſſe non ſit ea pendere, quæ quidem per gnomonis, stylive vmbram ho-
r
{as} oſtendunt, diſtribuuntur{q́ue} in duo genera.
Alia enim in ſuperficie plana, quæ alicui circulo cœleſti ma-
5530 ximo æquidiſtet, delineantur:
Alia vero in ſuperficie non plana, vt in hemiſphærio concauo aut conuexo,
vel
in Cylindro conuexo, vel concauo, vel in quacunq;
alia ſuperficie, quæ plana non eſt, depinguntur, de
quibus
in octauo libro ſcribemus;
nunc genera illorum, quæ in ſuperficiebus planis deſcribuntur, & de qui-
bus
potiſſimum in hoc opere diſſeremus, recenſeamus.
HOROLOGIORVM igitur ſolarium, quæ in plana aliqua ſuperficie deſcribuntur, plurima ſunt
66Horologia ſo@a
ria
diuiduntur
ratione
circulo
rum
maximo-
, quibus equi-
diſtant
, & à qui
bus
nomen ac-
eipiunt
.
genera, pro multitudine cælestium circulorum maximorum, quibus ſuperficies planæ horologiorũ æquidi-
ſtant
, &
à quibus horologia ipſa nomina inuenerunt, vt propoſ. 2. huius libri docebimus. Sed quoniã præ-
cipuè
nouem circuli maximi in cœlo conſider ari poſſunt ſitu, &
poſitione differentes, efficitur, vt totidem
ſint
gener a horologiorum, quæ in ſuperficie aliqua plana deſcribuntur.
Circuli autem maximi ſunt hi, Ho-
rizon
;
verticalis circulus proprie dictus, incedens per verticem capitis, & communes ſectiones A E qua-
toris
, at q;
Horizontis; Meridianus; Circulus horæ 6. a meridie, vel media nocte, per polos mundi, & eaſ-
7740 dem ſectiones communes A E quatoris, &
Horizontis ductus; A E quator; Verticalis cir culus quicunque
à
proprie dicto Verticali deflectens, &
ad Horizontem rect{us}; Circul{us} maximus ab Horizonte declinãs
&
per communes ſectiones Meridiani, Horizontis{q́ue} tranſiens, at q; ad verticalem proprie dictum rect{us};
Circul{us} maxim{us} ad Horizontem inclinatus, qui per cõmunes ſectiones Aequatoris, Verticalis propriè
dicti
, &
Horizontis deſcribitur, rect{us}{q́ue} eſt ad Meridianum; Circulus deniq; maximus & ad Horizontẽ,
&
ad Meridianũ, & ad Verticalem propriè dictum inclinatus. Quoniã vero quilibet horum circulorum
præter
Horizõtem, du{as} habet facies, quæ interdiu à ſole illustrari poſſunt, vt Verticalis tam proprie di-
ct
{us}, quàm ille, qui ab eo declinat, vnã habet, quæ ad meridiẽ vergit, &
alterã, quæ ſpectat ad boreã; Me-
ridian
{us} autẽ unam, quæ ortum, &
alterã, quæ occaſum reſpicit; Cæteri deniq; Circuli ad Horizontem in-
clinati
habent ſuperiorem vnam, quæ ad Zenith, ſeu verticem capitis, &
inferiorẽ alteram, quæ ad Nadir
8850 ſpectat;
fit vt in vniuerſum ſint ſeptemdecim genera huiuſmodi horologiorum, quæ it a appellari poterunt.
99Quot ſint gene
ra
horologiorũ
ſolariũ
, quæin
ſuperficie
plana
deſcribuntur
.
1. HORIZONTALE, quod Horizonti æquidiſtat.
2. VERTICALE ad meridiẽ ſpectãs, circulo Verticali ppriè dicto par allelũ eſt, meridiẽ{q́ue} reſpicit.
3. VERTICALE ad Boream vergens, quod eidem Verticali Circulo æquidiſtat, ſpectat{q́ue} ad Se-
ptentrionem
, ſeu Boream.
4. MERIDIANVM Orientale, quod circulo Meridiano æquidiſtat, & ad ortum ſolis vergit.
5. MERIDIANVM Occidentale, quod eidem Meridiano circulo eſt par allelum, reſpicitque ad
Occidentem
ſolem.
6. POLARE ſuperius, quod æquidiſtat circulo illi maximo, qui per puncta veri, æquinoctialiſve
ortus
, &
occaſus, (hoc eſt, per communes ſectiones A E quatoris, Horizontis, Verticaliſ{q́ue}) at q; per vtrũq;
mundi polum tra@ſit, ſpectat{q́ue} ad Zenith.

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index