Clavius, Christoph, Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur

Table of contents

< >
[21.] SCHOLIVM.
[22.] THEOREMA 3. PROPOSITIO 4.
[23.] COROLLARIVM.
[24.] THEQREMA 4. PROPOSITIQ 5.
[25.] COROLLARIVM.
[26.] THEOREMA 5. PROPOSITIO 6.
[27.] SCHOLIVM.
[28.] COROLLARIVM.
[29.] THEOREMA 6. PROPOSITIO 7.
[30.] COROLLARIVM.
[31.] PROBLEMA 2. PROPOSITIO 8.
[32.] SCHOLIVM.
[33.] LEMMA.
[34.] LEMMA PRIMVM.
[35.] LEMMA II.
[36.] LEMMA PRIMVM.
[37.] LEMMA II.
[38.] THEOREMA 7. PROPOSITIO 9.
[39.] SCHOLIVM.
[40.] THEOREMA 8. PROPOSITIQ 10.
[41.] COROLLARIVM.
[42.] SCHOLIVM.
[43.] THEOREMA 9. PROPOSITIO 11.
[44.] SCHOLIVM.
[45.] COROLLARIVM PRIMVM.
[46.] COROLLARIVM II.
[47.] THEOREMA 10. PROPOSITIO 12.
[48.] COROLLARIVM.
[49.] THEOREMA 11. PROPOSITIO 13.
[50.] THEOREMA 12. PROPOSITIO 14.
< >
page |< < (6) of 677 > >|
266GNOMONICES quia interdiu, quàm noctu ex ipſis horas cognoſcim{us}; qualia ſunt Aſtrolabia, ſeu Planiſphæria, annuli
aſtronomici
, &
c. Pariratione alia horas indicant per dimidij anni ſpatium, cuiuſmodi est horologium
Aequinoctiale
ſuperi{us}, horas eo anni tempore indicãs, quo ſol à principio , ad principiũ mouetur:
Alia per reliquam partem anni, quale eſt A Equinoctiale inferius, quod horas monſirat, dum ſol à princi-
pio
, ad principium , mouetur.
Rurſus quædam indicant horas mane duntaxat & veſperi, quale
eſt
horologium verticale ad ſeptentrionem ſpectans, &
Polare inferius, & nonnulla alia declinantia, &
inclinata
inferiora:
quædam reliquas horas diei, quale eſt Verticale ad meridiem vergens, & Polare ſupe-
rius
, nec non aliqua declinantia, &
inclinata ſuperiora. Sic etiam horologiorum alia horas antemeridia-
nas
ſolum indicant, cuiuſmodi cſt Meridianum Orientale;
alia pomeridianas, quale cſt Meridianum occi-
dentale
.
Atq; hac ratione plura alia genera horologiorum excogitari poterunt.
1110
DE QV ADRVPLICI HORARVM,
atque
ex ipſis horologiorum varietate.
RETVLIMVS varia horologiorum genera ex uario duntaxat planorum, in quibus deſcribuntur,
ſitu
, nunc de quatuor horarum generibus, ex quibus ſingulæ prædictæ horologiorum ſpecies quadrupli
cantur
, dicam{us}.
Principio autem horarum duo prima ſunt genera inter ſe diſtincta, vnæ quidem inæqua-
22Horarum di
u
iſio.
les dicuntur, æquales alteræ.
Hora inæqualis eſt pars duodecima tam diei, quàm noctis artificialis. Diuide-
33Hora inæ
qualis
.
batur enim olim quæuis artificialis dies, &
quælibet nox in 12 particulas æquales inter ſe, quæ horæ inæ-
quales
, &
antiquæ à ſcriptorib{us} dicuntur: Antiquæ quidem, quoniam apud omnes antiquos earum vſus
extitit
.
Inæquales autem, non quòd horæ vnius diei vel noctis inter ſe ſint inæquales; hoc enim falſum eſt,
44Cur dictæ ſint
horæ
antiquæ@
& inæquales.
5520 cum quamlibet diem, ac noctem in 12 partes æquales diſtribui aſſeruerimus;
ſed quia dies artificiales,
&
noctes ſint inæquales, horæ diei vel noctis longioris maiores ſunt horis diei, vel noctis breuioris. Quan-
do
enim duæ magnitudines inæquales in partes numero æquales diuiduntur, efficiuntur ſingulæ partes ma-
ioris
magnitudinis ſingulis partibus minoris inæquales, puta maiores.
Rurſus dicuntur huiuſmodi partes
duodecimæ
diei vel noctis, horæ inæquales, quoniam cum tam dies, quàm nox artificialis æqualib{us} duo-
decim
horis conſtet, ſit autem in ſphæra obliqua perpetuo dies ſuæ nocti inæqualis, excepto tempore æqui-
noctiorum
, ſole in principio , vel exiſtente, neceſſario efficitur, hor{as} diurn{as} inæquales eſſe no-
cturnis
horis.
Deniq; nominatæ ſunt huiuſmodi horæ inæquales, quia nunquam, niſi in æquinoctijs, conue-
niunt
cum horis æquinoctialibus, quæ æquales dicuntur, vt mox docebim{us}, ſed ſemper aut minores ſunt,
vt
diurnæ in hyeme, &
nocturnæ in æſtate, aut maiores, vt ſunt diurnæ in æſtate, & nocturnæ in hyeme.
6630 Cur autem duodecim hor{as} diurn{as}, totidem{q́ue} nocturnas conſtituerint veteres, partim ſupra cõmemora-
77Cur Antiqui
diem
, & noctẽ
quãlibet
in 12.
horas
ſecuerint.
uim{us}, cum de etymologia hui{us} nominis, hora, diſſereremus, partim etiam hoc loco aperiemus.
@eteres
magnam
ſemper rationem habuiſſe temporis, quo ſingulæ partes zodiaci ſupra Horizontem exoriuntur,
perſpicuè
conſtat.
Vnde non temerè hor{as} à partib{us} zodiaci inſtituiſſe videntur. Sed quoniã 12 partes
ſunt
præcipuæ in zodiaco, nempe 12.
ſigna cœleſtia, quorum ſex qualibet die, & totidem quauis nocte oriũ-
tur
, vt in ſphær a docuim{us};
ſi ſingulis ſignis horam tribuiſſent, ſex hor{as} duntaxat conſtituiſſent tam in
die
, quàm in nocte qualibet, eaſ{q́ue} lõgiores, quàm par eſt, effeciſſent.
Quocirca viſum eſt illis cuilibet medie
tati
vnius ſigni ſupra Horizontem emergenti horam aſcribere.
Vnde factum eſt, vt quemuis diem, & no-
ctem
in 12 hor{as} partitiſint.
Hiſce horis inæqualib{us} olim Iudæi vtebantur, vt ex ſacris literis conſtat,
nec
non Romani, &
tota ferme antiquit{as}, vt & hyſtoriæ, & libri veterum Mathematicorum teſtantur.
8840 His enim noctem in quatuor vigili{as} diſtribuebant, ſingulis vigilijs tern{as} tribuendo hor{as}. Immo & Ec-
cleſia
Romana laudes Deo Opt.
Max. quæ ab horarum nomine quidem horæ canonicæ, numero autem Pri
ma
, Tertia, Sexta, &
Nona vocatę ſunt, ſecundum hoc gen{us} hor arum inſtituit decantand{as}.
HORA verò æqualis eſt viceſima quarta pars dieinaturalis, qui ex die, nocte{q́ue} conficitur. Quia verò
99Hora æqua-
lis
.
circulus A Equinoctialis continens grad.
360. ſemel in die cir cumagitur, ſupra{q́ue} Horizontem vbiuis gen-
tium
totus aſcendit, (negligimus hic particulam illam, quæ portiunculæ illi zodiaci reſpondet, quam inte-
rim
proprio motu ſol percurrit) neceſſe eſt ſingulis horis aſcendere grad.
15. qua de cauſa horæ dictæ
ſunt
æquinoctiales, quòd videlicet à cir cũuolutione æquinoctialis circuli efficiãtur.
Dictæ quoq; ſunt æqua-
1010Cur dictæ
ſint
horæ æqui-
noctiales
, atq;
æquales
.
les.
Nam ſemper æquali temporis ſpatio emergunt grad. 15. A Equatoris, qui cuiq; horæ tribuuntur, ſupra
Horizontem
:
Siquidem in omni regione vniformiter eleuatur, ac deprimitur infra Horizontem circulus
111150 æquinoctialis, vt alibi oſtendim{us}.
PORRO haſce hor{as} æquales olim non omnes nationes, ſicut ncc hodie, eodem modo numerabant;
quoniam non idem initium diei natur alis apud omnes erat conſtitutum. Babylonij etenim, teſte Plinio lib.
1212Initium va-
rium
diei apud
varias
gentes.
2.
& Macrobio lib. 1. Saturnaliorum, diem appellabant motum ſolis ab vno ortu ad alterum ortum, quos
hac
tempeſtate imitantur incolæ inſularum Balearium.
Vnde hor{as} ab exortu ſolis ſupputabant, quæ Ba-
bylonicæ
à pleriſ ſcriptoribus dicuntur, propterea quod apud Babylonios in vſu fuerunt.
Athenienſes
1313Horæ Baby-
lonicæ
.
autem, quos nunc ſequitur tota Italia vna cum Bohemia, diem definiebant ab uno ſolis occaſu ad occaſum
alterũ
, inde{q́ue} hor{as} æquales numer abant:
quæ Italicæ nuncupãtur ab Italia, vbi maxime earũ vſus vi-
1414Horę Italicę. get.
Vmbri deinde (quem etiam morem Aſtronomi omnes obſeruant) totum temp{us} à meridie ad ſequen-
tem
meridiem vocabant diem, hor{as}{q́ue} æquales 24.
computabant à meridie, quę quoniam in motibus

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index