1confertim ardeat, aut quia lentus, aut im
purus, vel non elaboratus, vel quia parum
habeat halinitri, lentè emittit, debiliter,
& paruo cum ſonitu. At ſi iuſto tenuior fue
rit, tota ſimul ardens frangit machinam.
Manifeſtum eſt igitur, quòd cùm celeritas
tranſitus in ignem ex proportione pendeat,
caloris ad pulueris repugnantiam attenuato
autem puluere repugnantia minuatur, quòd
in infinitum hæc perfectio pulueris progre
di poteſt, ſic vt momento tota accendatur.
Tunc verò cum repentè non inuenire exi
tum poſſit, quippe cùm motus omnis tem
pus poſtulet, machinam franget. Igitur non
ſolùm puluerem licebit conficere, qui om
nes machinas effringet, ſed tenuiore impo
ſito maioribus machinis illæ peribunt: &
rurſus craſſiore tenuibus ac paruis, vix ſphæ
rulam excutere poterunt. Igitur intra limites
certos atque anguſtos poſita hæc eſt ra
tio, quæ cum tractantium machinas peri
culo coniuncta eſt. Ille autem tutò & ma
ximo cum impetu tractabit eas, & ictus di
riget, qui qualem oportebit pro machinarum
ratione puluerem efficiet & adminiſtrabit.
purus, vel non elaboratus, vel quia parum
habeat halinitri, lentè emittit, debiliter,
& paruo cum ſonitu. At ſi iuſto tenuior fue
rit, tota ſimul ardens frangit machinam.
Manifeſtum eſt igitur, quòd cùm celeritas
tranſitus in ignem ex proportione pendeat,
caloris ad pulueris repugnantiam attenuato
autem puluere repugnantia minuatur, quòd
in infinitum hæc perfectio pulueris progre
di poteſt, ſic vt momento tota accendatur.
Tunc verò cum repentè non inuenire exi
tum poſſit, quippe cùm motus omnis tem
pus poſtulet, machinam franget. Igitur non
ſolùm puluerem licebit conficere, qui om
nes machinas effringet, ſed tenuiore impo
ſito maioribus machinis illæ peribunt: &
rurſus craſſiore tenuibus ac paruis, vix ſphæ
rulam excutere poterunt. Igitur intra limites
certos atque anguſtos poſita hæc eſt ra
tio, quæ cum tractantium machinas peri
culo coniuncta eſt. Ille autem tutò & ma
ximo cum impetu tractabit eas, & ictus di
riget, qui qualem oportebit pro machinarum
ratione puluerem efficiet & adminiſtrabit.
Pyrij pulue
ris compoſi
tio.
ris compoſi
tio.
Porrò eadem quæ machinarum, ſed ad
mirabilior cuniculorum ratio eſt. Huius tam
atrocis inuenti auctor fuit Franciſcus Geor
gius Senenſis. Docuit hic Hiſpanos arcem
Lucullianam iuxta Neapolim, quam Galli
tuebantur, nunc Ouum vocatam, euerte
re, æde illius ſacra cum Gallis, qui intus
erant, etiam in mare ex monte tranſlata.
Ergo cùm arx maximè in monte iacet, vi
detúrque ob ſitum inexpugnabilis, cu
niculum effodiunt obliquum, altitudi
nis quatuor cubitorum, latitudinis duo
rum: nec multum refert obliquitas, dum
procul fueris: ſed cùm ad locum quem ſu
bruere deſtinas perueneris, obliquum ſpe
cum eſſe oportet, vt iuxta A, tum verò ibi
etiam ſolidam montis ſubſtantiam, ne vis
22[Figure 22]
ignis concluſi raritate loci euaneſcat: inde
locus ille puluere totus fermè completur py
rio, eóque tenuiſſimo. Funis verò deduci
tur ex A, vſque ad ſpecus oſtium B, hic iux
ta A, vbi puluis eſt, craſſus ac latus in mo
dum flocci. Totus autem funis aceto, ſul
phure & halinitro incoquitur: inde intectus
pyrio puluere, ſiccatur in ſole: denuò ſicca
to inſpergitur tenuiſſimus puluis pyrius, &
arundine circumueſtitur ab A, vſque ad B:
inde cuneis, lapidibúſque C, oſtium, &
vſque ad D, clauditur adeò diligenter, vt
ſolius arundinis locus relinquatur. Igitur
accenſo B, funis initio, celerrimè ob pul
uerem pyrium ignis vſque ad A, permeat,
accenditque puluerem totum: cúmque cu
neis & lapidibus obſtructus locus ſit, nec ſi
extrudantur vllus pateat exitus, quia E, nec
eſt in directo A, nec D, in directo C, nec
B, in directo ED, neceſſarium eſt vt diſru
pto monte, quicquid ſuperius eſt euertat,
totam montis molem concutiens. Ob id
viam BA, non breuem eſſe oportet: nec locum
A, aliqua ex tenui montis parte, ne qua
tenue eſſet obſtaculum ignis erumperet, ſu
periorémque locum illæſum permittere.
Obliquitas igitur ſpecu stanti miraculi cau
ſa eſt, vt etiam montes euertantur. Refe
runt hæc cuniculorum antiquam rationem
omnibus tunc notam: cùm & pari modo
obuiam tutiſſimè itur effoſſa è regione ter
ra, vt cuniculis occurrentes ignem exhala
re cogamus, & irritum illius impetum red
damus. Vt verò rectè cuniculis occurramus,
docet ſonus fodientium, qui vaſis æneis cir
cum circa iuxta aggerem intus diſpoſitis, per
noctis ſilentium excipitur. Et quamvis in
fatigabili opere illum obſcurare inconditis
ſtrepitibus hoſtes nitantur: ſi tamen obſeſſi
accuratius atque diligentius rei incumbant
induſtria atque ſolertia, faba in auctorem
cudetur: ipſiſque doli auctoribus inuentum
damnoſius erit, quàm his aduerſus quos do
lus hic excogitatus eſt. Perilai boui ſimilem
exitum habens. Adde quòd perſæpe, vt in
Cunnei præſenti obſidione parum peritis
Ducibus ab eliſa murorum, & terræ mole
acies militum obruuntur, vt quaqua ver
ſum, & quam longè caſura ſit præſcire opor
teat. Porrò quomodo hæc docere conue
niat, in libris de Æternitatis arcanis defini
tum eſt. Sed cui nondum ratio ex libris illis
tradendi, vtendique non in bonorum perni
ciem perſpecta fuerit, nepharij propoſiti eſt
etiam vulgata, nedum abdita, huius generis
tradere.
mirabilior cuniculorum ratio eſt. Huius tam
atrocis inuenti auctor fuit Franciſcus Geor
gius Senenſis. Docuit hic Hiſpanos arcem
Lucullianam iuxta Neapolim, quam Galli
tuebantur, nunc Ouum vocatam, euerte
re, æde illius ſacra cum Gallis, qui intus
erant, etiam in mare ex monte tranſlata.
Ergo cùm arx maximè in monte iacet, vi
detúrque ob ſitum inexpugnabilis, cu
niculum effodiunt obliquum, altitudi
nis quatuor cubitorum, latitudinis duo
rum: nec multum refert obliquitas, dum
procul fueris: ſed cùm ad locum quem ſu
bruere deſtinas perueneris, obliquum ſpe
cum eſſe oportet, vt iuxta A, tum verò ibi
etiam ſolidam montis ſubſtantiam, ne vis
22[Figure 22]ignis concluſi raritate loci euaneſcat: inde
locus ille puluere totus fermè completur py
rio, eóque tenuiſſimo. Funis verò deduci
tur ex A, vſque ad ſpecus oſtium B, hic iux
ta A, vbi puluis eſt, craſſus ac latus in mo
dum flocci. Totus autem funis aceto, ſul
phure & halinitro incoquitur: inde intectus
pyrio puluere, ſiccatur in ſole: denuò ſicca
to inſpergitur tenuiſſimus puluis pyrius, &
arundine circumueſtitur ab A, vſque ad B:
inde cuneis, lapidibúſque C, oſtium, &
vſque ad D, clauditur adeò diligenter, vt
ſolius arundinis locus relinquatur. Igitur
accenſo B, funis initio, celerrimè ob pul
uerem pyrium ignis vſque ad A, permeat,
accenditque puluerem totum: cúmque cu
neis & lapidibus obſtructus locus ſit, nec ſi
extrudantur vllus pateat exitus, quia E, nec
eſt in directo A, nec D, in directo C, nec
B, in directo ED, neceſſarium eſt vt diſru
pto monte, quicquid ſuperius eſt euertat,
totam montis molem concutiens. Ob id
viam BA, non breuem eſſe oportet: nec locum
A, aliqua ex tenui montis parte, ne qua
tenue eſſet obſtaculum ignis erumperet, ſu
periorémque locum illæſum permittere.
Obliquitas igitur ſpecu stanti miraculi cau
ſa eſt, vt etiam montes euertantur. Refe
runt hæc cuniculorum antiquam rationem
omnibus tunc notam: cùm & pari modo
obuiam tutiſſimè itur effoſſa è regione ter
ra, vt cuniculis occurrentes ignem exhala
re cogamus, & irritum illius impetum red
damus. Vt verò rectè cuniculis occurramus,
docet ſonus fodientium, qui vaſis æneis cir
cum circa iuxta aggerem intus diſpoſitis, per
noctis ſilentium excipitur. Et quamvis in
fatigabili opere illum obſcurare inconditis
ſtrepitibus hoſtes nitantur: ſi tamen obſeſſi
accuratius atque diligentius rei incumbant
induſtria atque ſolertia, faba in auctorem
cudetur: ipſiſque doli auctoribus inuentum
damnoſius erit, quàm his aduerſus quos do
lus hic excogitatus eſt. Perilai boui ſimilem
exitum habens. Adde quòd perſæpe, vt in
Cunnei præſenti obſidione parum peritis
Ducibus ab eliſa murorum, & terræ mole
acies militum obruuntur, vt quaqua ver
ſum, & quam longè caſura ſit præſcire opor
teat. Porrò quomodo hæc docere conue
niat, in libris de Æternitatis arcanis defini
tum eſt. Sed cui nondum ratio ex libris illis
tradendi, vtendique non in bonorum perni
ciem perſpecta fuerit, nepharij propoſiti eſt
etiam vulgata, nedum abdita, huius generis
tradere.
Sed his relictis, rurſus ad ignis vim re
deamus, ex qua non leues dubitationes or
tum habent. Nam cùm dixerimus motu il
lum conſeruari, cur, dicet aliquis, melius
ſub cineribus pruna ſeruatur quam detecta,
cùm cineres omnem prohibeant motum.
Hæc facilis eſt dubitatio, atque ad hunc li
brum minimè pertinens, in quo propoſitum
eſt, ſolum magna & difficillima ac pulcher
rima perſequi. Quamobrem in poſterum à
talibus abſtinebo, qualis eſt hæc propoſita
dubitatio. Itaque illi reſpondere ſatis eſt,
ignem ſemper motum habere aliquem, ſed
prunas admodum tenuem, qui etiam ſub ci
neribus maneat. Cùm igitur prunæ detectæ
ſunt, aër corrumpit ignem illum circum
ſtans: mauult enim corrumpere quam cor
rumpi: nec tam tenuis motus illum ſeruare
poteſt, verum contectus cinere, ab aëris
offenſa tutus eſt. Itaque tribus modis ignis
ſeruatur: vel cum motum ex ſeipſo excitat,
vt in cereis, & generaliter vbi flamma mo
tu ſuo ſeipſam tuetur: vel cùm aliunde mo
tu fouetur, vt flante vento, vel follibus,
vnde magna incendia fermè omnia dum
venti validi flarent, facta ſunt. Tertiò, cùm
tutus eſt ab aëre, ſic tamen vt reſpirare poſ
ſit, velut ſub cineribus. Nec refert an cine
res alieni ſint, an vt in quibuſdam lignis
contingit, illos ſibi circumcirca paret. Alia
eſt etiam dubitatio cur ignem magis ſolea
mus dicere ſubſtantiam quam glaciem: nam
nemo glaciem ſubſtantiam dixit, ignem
deamus, ex qua non leues dubitationes or
tum habent. Nam cùm dixerimus motu il
lum conſeruari, cur, dicet aliquis, melius
ſub cineribus pruna ſeruatur quam detecta,
cùm cineres omnem prohibeant motum.
Hæc facilis eſt dubitatio, atque ad hunc li
brum minimè pertinens, in quo propoſitum
eſt, ſolum magna & difficillima ac pulcher
rima perſequi. Quamobrem in poſterum à
talibus abſtinebo, qualis eſt hæc propoſita
dubitatio. Itaque illi reſpondere ſatis eſt,
ignem ſemper motum habere aliquem, ſed
prunas admodum tenuem, qui etiam ſub ci
neribus maneat. Cùm igitur prunæ detectæ
ſunt, aër corrumpit ignem illum circum
ſtans: mauult enim corrumpere quam cor
rumpi: nec tam tenuis motus illum ſeruare
poteſt, verum contectus cinere, ab aëris
offenſa tutus eſt. Itaque tribus modis ignis
ſeruatur: vel cum motum ex ſeipſo excitat,
vt in cereis, & generaliter vbi flamma mo
tu ſuo ſeipſam tuetur: vel cùm aliunde mo
tu fouetur, vt flante vento, vel follibus,
vnde magna incendia fermè omnia dum
venti validi flarent, facta ſunt. Tertiò, cùm
tutus eſt ab aëre, ſic tamen vt reſpirare poſ
ſit, velut ſub cineribus. Nec refert an cine
res alieni ſint, an vt in quibuſdam lignis
contingit, illos ſibi circumcirca paret. Alia
eſt etiam dubitatio cur ignem magis ſolea
mus dicere ſubſtantiam quam glaciem: nam
nemo glaciem ſubſtantiam dixit, ignem