Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
1
1
2
2
3
3
4
4
5
5
6
6
7
7
8
8
9
9
10
10
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.000189">
                <pb pagenum="361" xlink:href="016/01/010.jpg"/>
              igitur eiſdem rationibus quibus priorem, na­
                <lb/>
              turalem eſſe demonſtrauimus à natura pro­
                <lb/>
              ficiſci, quamvis apud quoſdam obſcurius
                <lb/>
              certè conſtat. </s>
              <s id="s.000190">Neque ſatis liquet ex his mo­
                <lb/>
              tibus, qui ſit validior. </s>
              <s id="s.000191">Illud tamen clarum
                <lb/>
              eſt, ambos motibus omnibus violentis, tum
                <lb/>
              etiam elementorum naturalibus potentiores
                <lb/>
              multò eſſe, neque vbi impulſus huius ge­
                <lb/>
              neris, aut attractionis ratio habenda ſit,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg17"/>
                <lb/>
              grauis aut leuis penè vllam eſſe curam. </s>
              <s id="s.000192">At­
                <lb/>
              que ea ratione, quam ſuo loco proſeque­
                <lb/>
              mur, tanta vi tormenta bellica pilas illas fer­
                <lb/>
              reas emittunt, cùm nulla vis alia impellen­
                <lb/>
              do quicquam ſimile poſſit efficere. </s>
              <s id="s.000193">Quòd
                <lb/>
              niſi machinæ periculum fracturæ obſta­
                <lb/>
              ret, nihil prohiberet ex Germaniis in In­
                <lb/>
              diam, quoniam ex ordine eſt vniuerſi, im­
                <lb/>
              pelli. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000194">
                <margin.target id="marg16"/>
              Tres eſſe mo­
                <lb/>
              tus natura­
                <lb/>
              les à princi­
                <lb/>
              pio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000195">
                <margin.target id="marg17"/>
              Bellicæ ma­
                <lb/>
              chinæ impel­
                <lb/>
              lunt ordine
                <lb/>
              vniuerſi.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.000196">Tertius autem motus grauium eſt ad in­
                <lb/>
              ferna, leuium ad ſuperna: quem planè om­
                <lb/>
              nes naturalem eſſe fatentur, quò minùs de
                <lb/>
              eo laboro. </s>
              <s id="s.000197">Sed nec ſi concedatur nobis alios
                <lb/>
              motus naturales dici debere, modò ſemper
                <lb/>
              his, vt dixi, contingant rationibus, quic­
                <lb/>
              quam ad ea, quæ declarare propoſueramus
                <lb/>
              oberit. </s>
              <s id="s.000198">Erat & quartum genus naturalis mo­
                <lb/>
              tus, quo quædam ad alia mouentur: quod
                <lb/>
              quia generale non eſt, ad locum ſuum trans­
                <lb/>
              feretur, velut de Herculeo vocato lapide,
                <lb/>
              & ferro, electro atque feſtuca. </s>
              <s id="s.000199">His igitur de­
                <lb/>
              monſtratis tanquam principiis ratio conſur­
                <lb/>
              git machinæ Cteſibicæ, quæ ſic conſtat.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg18"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000200">
                <margin.target id="marg18"/>
              Machina
                <lb/>
              Cteſiaica.</s>
            </p>
            <figure id="id.016.01.010.1.jpg" xlink:href="016/01/010/1.jpg" number="3"/>
            <p type="main">
              <s id="s.000201">Catinus A, æ­
                <lb/>
              reus, cuius ſum­
                <lb/>
              mum os per quod
                <lb/>
              effundi aqua de­
                <lb/>
              bet B. </s>
              <s id="s.000202">In imo eius
                <lb/>
              duo foramina C,
                <lb/>
              & D, ſuper qui­
                <lb/>
              bus axes aut coria
                <lb/>
              ita collocentur vt
                <lb/>
              in follibus: quæ
                <lb/>
              ex inferiore par­
                <lb/>
              te eleuentur ver­
                <lb/>
              sùs A, ſed ſi com­
                <lb/>
              primantur, occludant obſcura illa: hæreánt­
                <lb/>
              que catino ex oſculis C, & D, fiſtulæ duæ,
                <lb/>
              dextra ac ſiniſtra producantur E, & F, &
                <lb/>
              modiolis inſerantur in G, & in H. </s>
              <s id="s.000203">Modioli
                <lb/>
              inanes ſunt, & in aqua merſi, in imo haben­
                <lb/>
              tes foramina K, & L, in medio: ſupra quæ
                <lb/>
              axes cum corio vt in catino, qui eleuari poſ­
                <lb/>
              ſint ad ſuperiùs: cùm verò premuntur oſcula,
                <lb/>
              ad vnguem concludant. </s>
              <s id="s.000204">In modiolis autem
                <lb/>
              emboli maſculi M, & N, torno politi, & oleo
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg19"/>
                <lb/>
              ſubacti, vt modiolos ad amuſſim impleant:
                <lb/>
              inde vectibus & tegulis ita ſint aptati, vt vl­
                <lb/>
              trò, citróque permeantes, cùm M, aſcendit,
                <lb/>
              exinanitúrque ſubiectum vas, alterna vice
                <lb/>
              N, deſcendat, & impleat embolum, expri­
                <lb/>
              mátque quicquid in eo continetur. </s>
              <s id="s.000205">Hac ra­
                <lb/>
              tione parata cùm ex O, trahitur M, embo­
                <lb/>
              lus maſculus, locus Q, modioli exinanitur:
                <lb/>
              quare eleuatur axis & corium ſuprà K, aquá­
                <lb/>
              que aſcendit donec impleatur modiolus ex
                <lb/>
              primi motus ratione: interim verò cùm N,
                <lb/>
              preſſus ſit, incipiat ex imo trahi alterno mo­
                <lb/>
              tu,
                <expan abbr="deſcendétq;">deſcendétque</expan>
              M, embolus
                <expan abbr="cúmq;">cúmque</expan>
              aqua, quæ
                <lb/>
              in ſpatio Q, continebatur non poſſit effluere,
                <lb/>
              M, concludente ſuperiùs modioli capacita­
                <lb/>
              tem ad vnguem: nec deſcendere per K, quo­
                <lb/>
              niam axis foramen premit, & quò magis vr­
                <lb/>
              getur pondere & impetu ex ſuperiore loco
                <lb/>
              ab aqua, ita magis exquiſitè hæret K, fora­
                <lb/>
              mini: ſequitur vt aqua per G, exeat, qua ſo­
                <lb/>
              lùm exitus patet, aſcendénſque per fiſtulam
                <lb/>
              E, ingreditur eleuans operculum in catinum
                <lb/>
              per C,
                <expan abbr="foramẽ">foramen</expan>
              , donec catinus impleatur: pòſt
                <lb/>
              ceſſante impulſu ex E, ſubſidet corium, &
                <lb/>
              axis in C, váſque A, plenum manet. </s>
              <s id="s.000206">Interim
                <lb/>
              verò dnm M, ad K, deſcendit, N, ad ſummum
                <lb/>
              modioli
                <expan abbr="aſcẽdit">aſcendit</expan>
              , modiolúſque impletur aqua
                <lb/>
              eadem ratione: vnde cum rurſus premitur,
                <lb/>
              exprimit aquam per H, in F, & per D, eadem
                <lb/>
              ratione in modiolum, qui cùm iam plenus ſit
                <lb/>
              aqua, nec illa per C, regredi poſſit, cùm axis
                <lb/>
              & corium eò magis hæreant foramini, quò
                <lb/>
              magis ab aqua ex ſuperiore parte premun­
                <lb/>
              tur, ſequitur vt ex ſecundi motus naturalis
                <lb/>
              ratione, quo etiam grauia ſursùm feruntur,
                <lb/>
              vt aqua per A, in B, aſcendens effundatur, at­
                <lb/>
              que ita alternante motu ac pleno ſemper ca­
                <lb/>
              tino, vt effluere ex imo K, & L, in altum aſ­
                <lb/>
              cendens, quantumlibet per B, nunquam de­
                <lb/>
              ſinat. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000207">
                <margin.target id="marg19"/>
              Vitruuius
                <lb/>
              lib. 10. 6. 12.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.000208">Eiuſdem argumenti eſt tuba nauium, qua
                <lb/>
              ſolent naues aqua periclitantes euacuare.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000209">Cuius exemplo conſtructa eſt machina Bar­
                <lb/>
              tholomæi Brambillæ, quam nos vidimus
                <lb/>
              Mediolani, nulla ex parte antiquis artificio
                <lb/>
              inferior. </s>
            </p>
            <figure id="id.016.01.010.2.jpg" xlink:href="016/01/010/2.jpg" number="4"/>
            <p type="caption">
              <s id="s.000210">Machina Brambilica.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.000211">BD, tuba, inanis in­
                <lb/>
              tus, lignea, rotunda, ve­
                <lb/>
              ctibus & regulis fixa,
                <lb/>
              latior parte ſuperiore
                <lb/>
              tota DM, inferiore ar­
                <lb/>
              ctior: qua parte exci­
                <lb/>
              pitur C, vaſe aquæ im­
                <lb/>
              merſo, & vndique à la­
                <lb/>
              teribus perforato, vt
                <lb/>
              aqua ingredi poſſit: la­
                <lb/>
              pilli autem & arena
                <lb/>
              minimè, fundo vaſis C,
                <lb/>
              ſolido. </s>
              <s id="s.000212">Sic fiet vt tuba
                <lb/>
              aquam ex vaſe puram,
                <lb/>
              cùm opus fuerit, non
                <lb/>
              lapillos aut arenam,
                <lb/>
              quibus machina impe­
                <lb/>
              diretur, hauriat. </s>
              <s id="s.000213">In loco
                <lb/>
              M, vbi arctior pars la­
                <lb/>
              tiori committitur, co­
                <lb/>
              rium ſuperiùs ex parte
                <lb/>
              M, annectitur, cui ſu­
                <lb/>
              perimminet lamina te­
                <lb/>
              nuis plumbea, vt cùm
                <lb/>
              eleuetur ex parte Q,
                <lb/>
              pondere ſuo denuò cadat, & integat canalem
                <lb/>
              L, exquiſite. </s>
              <s id="s.000214">Embolus autem maſculus AE,
                <lb/>
              minor tubæ latitudine, ſed
                <expan abbr="tamẽ">tamen</expan>
              in ſupremo,
                <lb/>
              vbi eſt D, ad amuſſim obſtruat tubæ
                <expan abbr="foramẽ">foramen</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000215">Inane autem ſit OP. </s>
              <s id="s.000216">Ex imo emboli tres vir­
                <lb/>
              gæ ferreæ ſolidæ prodeant, ad latera tubæ in­
                <lb/>
              tus pertingentes, quas corio circumueſties,
                <lb/>
              ne contactu tubam exulcerent. </s>
              <s id="s.000217">Hæ tripodis
                <lb/>
              imaginem referunt, inferiùs latiores ac ma­
                <lb/>
              gis diſtantes, vbi F, quàm ſuperiùs vbi E.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000218">Manifeſtum eſt igitur, totum ſpatium iuxta
                <lb/>
              N, eſſe inane, nec præter virgulas aliquid
                <lb/>
              eſſe in eo: quo fit vt peruia ſit vita ex O, &
                <lb/>
              P, in N, atque viciſſim ex N, in O, & P:
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>