Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000141
">
<
pb
pagenum
="
360
"
xlink:href
="
016/01/009.jpg
"/>
rurſus peruenire videtur neceſſarium? </
s
>
<
s
id
="
s.000142
">Siue
<
lb
/>
enim trahatur caloris vi, ſeu ſpontè deſcen
<
lb
/>
dat oleum, quantum ad vacui rationem at
<
lb
/>
tinet, nihil intereſſe videtur. </
s
>
<
s
id
="
s.000143
">Attamen ex
<
lb
/>
perimentum edocet, ardere quidem lucer
<
lb
/>
nam, & ſic ſenſim vacuam reddi: ſpontè
<
lb
/>
autem oleum nequaquam deſcendere. </
s
>
<
s
id
="
s.000144
">Cau
<
lb
/>
ſa igitur eſt, quòd ignis calefaciendo rariùs
<
lb
/>
ac tenuiùs efficit oleum: id rarius factum
<
lb
/>
intumeſcit, & per D, foramen exuberat,
<
lb
/>
leuiſſimáque eius pars interim aſcendit ad
<
lb
/>
ſummum lucernæ, vbi A, ſcripſimus: quæ
<
lb
/>
cum multo aëre referta ſit, locum aëre com
<
lb
/>
plet, ac ſic ſenſim augetur, dum
<
expan
abbr
="
oleũ
">oleum</
expan
>
effundi
<
lb
/>
tur. </
s
>
<
s
id
="
s.000145
">Quamobrem & illud diligenter cauere
<
lb
/>
neceſſarium eſt, ne canalis D E F, iuſto bre
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg12
"/>
<
lb
/>
uior ſit, aut ellychnium in F, maius: nam
<
lb
/>
vtroque modo oleum nimio calore celeriùs
<
lb
/>
intumeſcit, adeò vt effundatur. </
s
>
<
s
id
="
s.000146
">Hac ratione
<
lb
/>
excogitarunt Athenienſes lucernam ante
<
lb
/>
Mineruæ ſimulachrum, quæ toto anno ar
<
lb
/>
deret. </
s
>
<
s
id
="
s.000147
">Nam A B C D, ſpatium auctum erat
<
lb
/>
iuxta multitudinem dierum anni: commo
<
lb
/>
diùs forſan fuerit, ſi ſubere craticulæ ferreæ
<
lb
/>
ſuſtententur. </
s
>
<
s
id
="
s.000148
">Ideóque in vaſe maximo
<
lb
/>
oleum effuſum, perſeuerante flamma el
<
lb
/>
lychnij ſufficiet in totum annum. </
s
>
<
s
id
="
s.000149
">Vt verò
<
lb
/>
perſeueret flamma, ellychnium comburi non
<
lb
/>
debet. </
s
>
<
s
id
="
s.000150
">Tale fit è ligno Carpaſio, hoc enim
<
lb
/>
non vritur: aut, vt inferiùs docebimus, è la
<
lb
/>
pidum cruſtarum filis.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg13
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000151
">
<
margin.target
id
="
marg11
"/>
Lucerna mi
<
lb
/>
rabilis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000152
">
<
margin.target
id
="
marg12
"/>
Lucerna toto
<
lb
/>
anno
<
expan
abbr
="
ardẽs
">ardens</
expan
>
.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000153
">
<
margin.target
id
="
marg13
"/>
Vbique tria
<
lb
/>
ſunt, mate
<
lb
/>
ria, forma
<
lb
/>
& anima.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000154
">Materia igitur vbique eſt, illa verò ſine
<
lb
/>
forma eſſe non poteſt, quare & formam vbi
<
lb
/>
que eſſe neceſſe eſt: ſed & animam quan
<
lb
/>
dam, ſeu quòd vbique fiat generatio, ſeu
<
lb
/>
quod magis ad præſentem attinet tractatio
<
lb
/>
nem, in quocunque corpore, cùm extra lo
<
lb
/>
cum ſuum fuerit, motus principium eſſe vi
<
lb
/>
deatur. </
s
>
<
s
id
="
s.000155
">At motus non ab anima, ſed à na
<
lb
/>
tura eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.000156
">Mea nihil intereſt, modò ( quod ad
<
lb
/>
præſentem mihi ſolùm tractationem neceſ
<
lb
/>
ſarium eſt ) fatearis principium eſſe quod
<
lb
/>
dam motus: nam de anima, an omnis natu
<
lb
/>
ra anima ſit poſteriùs conſiderandum. </
s
>
<
s
id
="
s.000157
">Nunc
<
lb
/>
ſatis ſit, cùm miſta omnia ſint corporea aut
<
lb
/>
ſimplicia, quædam ex his vt leuia ſursùm,
<
lb
/>
alia deorsùm ferri vt grauia: neque verò
<
lb
/>
impelluntur: nam violenter ad propria re
<
lb
/>
mearent: nec trahuntur: locus enim acci
<
lb
/>
dens eſt, & elementum ipſum non trahit
<
lb
/>
vbique: vt cùm aqua ſursùm fuerit. </
s
>
<
s
id
="
s.000158
">Inti
<
lb
/>
mum igitur eſt, quo mouetur elementum,
<
lb
/>
aut ab elemento mixtum. </
s
>
<
s
id
="
s.000159
">Dico etenim mix
<
lb
/>
tum, vt lapidem, à terra, quæ in ipſo eſt
<
lb
/>
deorsùm moueri, aut aqua. </
s
>
<
s
id
="
s.000160
">Siquidem mix
<
lb
/>
ta & ipſa ab elemento, aut elementis, quæ
<
lb
/>
in ipſis dominantur, moueri ſolent. </
s
>
<
s
id
="
s.000161
">Cùm
<
lb
/>
verò corpora ipſa eiuſdem non fuerint ge
<
lb
/>
neris, eodem in loco eſſe non poſſunt: nam
<
arrow.to.target
n
="
marg14
"/>
<
lb
/>
materia illa duas haberet ſimul formas. </
s
>
<
s
id
="
s.000162
">Plus
<
lb
/>
verò eſſe ac minùs de eodem corpore, oſten
<
lb
/>
dunt oua vitrea, quæ cùm exuguntur, ex par
<
lb
/>
uulo foramine aquam trahunt: nam aër ille
<
lb
/>
rarior factus ob attractionem denuò cogi
<
lb
/>
tur, occupátque minorem locum quàm priùs,
<
lb
/>
atque ſic ne vacuum detur, aquam ad ſe
<
lb
/>
trahit. </
s
>
<
s
id
="
s.000163
">Igitur aër ipſe cogi poteſt, ac ſeip
<
lb
/>
ſum ſubingredi, eadémque ratione rarior
<
lb
/>
euadere: vtque eſt terminus quidam in rari
<
lb
/>
tate, qui vacui rationem habet atque ſic
<
lb
/>
mouet, ita denſitatis alius, quem ſi quis
<
lb
/>
præterire nitatur, motum excitat, qui vo
<
lb
/>
catur impulſus. </
s
>
<
s
id
="
s.000164
">Fit igitur impulſus, vel cùm
<
lb
/>
corpus locum alterius ſubingreditur, vel cùm
<
lb
/>
idem corpus adeò craſſeſcit, vt tantam craſſi
<
lb
/>
tiem ferre non queat: tunc enim locum alium
<
lb
/>
atque ampliorem quærens, motum impulſus
<
lb
/>
excitat: vtque à vacuo & raritate nimia attra
<
lb
/>
ctio fit, ſic à denſitate maiore aut corporum
<
lb
/>
coïtione in vnum, impulſio, quæ attractioni
<
lb
/>
contraria eſt. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000165
">
<
margin.target
id
="
marg14
"/>
Duo corpora
<
lb
/>
in eodem loco
<
lb
/>
eſſe non poſ
<
lb
/>
ſunt.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000166
">Igitur quòd corpora ſimilia coëant & ra
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg15
"/>
<
lb
/>
reſcant, ab experimento acceptum eſt: ſed
<
lb
/>
ratio non adeò clara. </
s
>
<
s
id
="
s.000167
">Alexander putat ma
<
lb
/>
teriam habere potentiam ad formas diuer
<
lb
/>
ſas, quarum quantitates materiæ diuerſæ
<
lb
/>
ſunt: veluti ſi ex aqua fiat aër, quòd aër
<
lb
/>
minorem poſtulet materiam, materia illa
<
lb
/>
rareſcit, quod in igne dum è puluere fit, ma
<
lb
/>
nifeſtè videmus. </
s
>
<
s
id
="
s.000168
">At condenſari & rareſce
<
lb
/>
cere, eſt formam ex parte mutare. </
s
>
<
s
id
="
s.000169
">Cúm enim
<
lb
/>
aër cogitur, ad aquæ naturam tranſit. </
s
>
<
s
id
="
s.000170
">Vn
<
lb
/>
de in cucurbitulis lintea madefacta cogunt
<
lb
/>
aërem, atque ideò magis trahunt. </
s
>
<
s
id
="
s.000171
">Igitur
<
lb
/>
quæ rareſcunt vel condenſantur, formam
<
lb
/>
partim mutant. </
s
>
<
s
id
="
s.000172
">At forma corporis, formam
<
lb
/>
elementi ſequitur. </
s
>
<
s
id
="
s.000173
">Repugnat igitur, duo
<
lb
/>
corpora ſimul eſſe, non ob materiam, quæ
<
lb
/>
potentia tantùm in loco eſt, & locum occu
<
lb
/>
pat, & decernit ſibi quantitatem poteſtate
<
lb
/>
quidem ſola, non actu, ſed ob formarum di
<
lb
/>
uerſitatem. </
s
>
<
s
id
="
s.000174
">Condenſari igitur corpus po
<
lb
/>
teſt, quod ſimiles habet partes, non autem
<
lb
/>
corpora ſe penetrare poſſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.000175
">Porrò in con
<
lb
/>
denſatione videtur difflari aliquid tenuius,
<
lb
/>
aut exprimi. </
s
>
<
s
id
="
s.000176
">Sed ſi ita eſt, videbitur quod
<
lb
/>
rareſcit, aut condenſat generari. </
s
>
<
s
id
="
s.000177
">Verùm ele
<
lb
/>
mentorum mutatio adeò facilis eſt in con
<
lb
/>
iuncta & ſimilia, vt non omninò vera
<
lb
/>
generatio videatur. </
s
>
<
s
id
="
s.000178
">Nam ex aqua in le
<
lb
/>
bete aër fit ob ignis calorem: ignis au
<
lb
/>
tem nihil generat. </
s
>
<
s
id
="
s.000179
">Non igitur eſt hæc ge
<
lb
/>
neratio elementorum, ſed tranſmutatio quæ
<
lb
/>
dam ad affinia. </
s
>
<
s
id
="
s.000180
">Dicemus autem de hoc in
<
lb
/>
feriùs. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000181
">
<
margin.target
id
="
marg15
"/>
Corporum
<
lb
/>
vnitio quo
<
lb
/>
modo fiat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000182
">Ergo in vniuerſum tres erunt motus nà
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg16
"/>
<
lb
/>
turales. </
s
>
<
s
id
="
s.000183
">Primus quidem ac validiſſimus à va
<
lb
/>
cui fuga, ſed veriùs à forma elementi, cùm
<
lb
/>
maiorem raritatem non admittat, nec ma
<
lb
/>
teriæ partes ſeparari vnquam queant. </
s
>
<
s
id
="
s.000184
">Cùm
<
lb
/>
igitur in follibus apertio maior fit, quàm
<
lb
/>
paucus ille aër ferre poſſit, primùm rarior
<
lb
/>
redditus, cùm materia prima ſeperationem
<
lb
/>
non admittat, aër ille non ſuſtinens maio
<
lb
/>
rem raritatem, aut aliquid ad ſe trahit, aut
<
lb
/>
folles omninò diſrumpit. </
s
>
<
s
id
="
s.000185
">Non igitur à va
<
lb
/>
cuo motus vllus, ſed à formis ipſis maximè
<
lb
/>
aëris, dum ampliùs diuelli nequit, nec ſe
<
lb
/>
parari, fieri conſueuit. </
s
>
<
s
id
="
s.000186
">Eſſe autem hunc mo
<
lb
/>
tum naturalem, oſtendit conſenſus in hoc
<
lb
/>
vniuerſi, & obedientia omnium corporum,
<
lb
/>
quæ relictis propriis motibus, vt huic ſa
<
lb
/>
tisfaciant, aſcendunt ſpontè grauia, deſcen
<
lb
/>
dúntque leuia. </
s
>
<
s
id
="
s.000187
">Secundus ( vt dixi ) è directo
<
lb
/>
huic contrarius, ſpecie quidem vt primus
<
lb
/>
à vacuo fit. </
s
>
<
s
id
="
s.000188
">Hic ne corpora ſe mutuò pene
<
lb
/>
trent factus videtur, ſed veriùs oppoſitam
<
lb
/>
priori ob rationem, ne ſcilicet forma plus
<
lb
/>
iuſto, quàm debeat materiæ primæ conſe
<
lb
/>
quatur, ſicut in priore ne iuſto minùs. </
s
>
<
s
id
="
s.000189
">Hunc </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>