93OPTICAE LIBER I.
tur à uiſu.
Et inuenimus iterum quòd colores corporum ferrei coloris, quando lux oritur ſuper ipſa
fortis, clareſcunt. Et inuenimus etiam quòd, quando lux fortis oritur ſuper corpora denſa alba, au-
gmentantur in albedine & ſcintillatione apud ſenſum. Et inuenimus iterum, quòd, corpora diapha
na colorata coloribus fortibus, ſicut uina fortia fortis ruboris, quæ ſunt in uaſis diaphanis, quando
fuerint in locis obſcuris & lucibus debilibus, apparent nigra & obſcura, & quaſi non diaphana, &
cum fuerint in lucibus fortibus, & orta fuerit ſuper ipſa lux ſolis, clareſcunt colores eorum, & appa-
ret in eis diaphanitas. Et ſimiliter colores lapidum diaphanorum coloratorum, quando fuerint in
locis obſcuris, apparent turbidi & obſcuri: & cum ſuper ipſos oritur lux fortis, uel ponuntur in op-
poſitione lucis, ita quòd lux per ipſos pertranſeat, apparent colores eorum clari, & apparet in eis
diaphanitas propter penetrationem lucis. Et iterum quando corpora diaphana colorata ponuntur
in oppoſitione lucis: & fuerit poſitum ex parte contraria parti lucis, corpus album, ſicut diximus
ſuperius: & ſi lux fuerit fortis: apparebit form a illius coloris in umbra eius ſuper corpus album op-
poſitum ei: & ſi lux oriens ſuper ipſum, fuerit debilis, apparebit ſuper corpus album oppoſitum ei
umbra tantùm, & non apparebit color. Et iterum inuenimus quòd pennæ pauonis, & pannus, qui
dicitur amilialmon, id eſt ſericus uiridis mixtus cum fuſco roſeo, diuerſificantur in colore apud ui-
ſum in diuerſis temporibus diei, ſecundum diuerſitatem lucis orientis ſuper ipſa. Significant ergo
iſtæ diſpoſitiones apparentes in coloribus, quòd colores corporum coloratorum non comprehen-
duntur à uiſu, niſi ſecundum luces orientes ſuper ipſa. Et cum luces fortes uiſibilium occultent
quaſdam res, quæ ſunt in quibuſdam uiſibilibus aliquando, & aliquando manifeſtent nobis res
quaſdam, quæ ſunt in quibuſdam uiſibilibus: & luces debiles uiſibilium aliquando manifeſtent
quaſdam res, quæ ſunt in quibuſdam uiſibilibus, & aliquando occultent quaſdam res, quæ ſunt in
quibuſdam uiſibilibus: & corporum coloratorum colores aliquando alterentur ſecundum diuerſi-
tatem lucis, quæ oritur ſuper ipſa: & luces fortes orientes ſuper ipſum uiſum, aliquando prohibeãt
ipſum uiſum à comprehenſione quorundam uiſibilium: & uiſus tamen in omnibus iſtis nihil com-
prehendat ex uiſibilibus, niſi ſit illuminata forma. Ergo quod comprehendit uiſus ex re uiſa, non
eſt niſi ſecundum lucem, quæ eſt in illa re uiſa, & ſecundum luces, quæ oriuntur ſuper ipſum uiſum
in comprehenſione illius rei uiſibilis, & ſuper aerem medium inter uiſum & rem uiſam. Quare ue-
rò luces fortes prohibeant uiſum à comprehenſione uiſibilium quorũdam, declarabitur à nobis in
ſermone noſtro de qualitate uiſionis.
fortis, clareſcunt. Et inuenimus etiam quòd, quando lux fortis oritur ſuper corpora denſa alba, au-
gmentantur in albedine & ſcintillatione apud ſenſum. Et inuenimus iterum, quòd, corpora diapha
na colorata coloribus fortibus, ſicut uina fortia fortis ruboris, quæ ſunt in uaſis diaphanis, quando
fuerint in locis obſcuris & lucibus debilibus, apparent nigra & obſcura, & quaſi non diaphana, &
cum fuerint in lucibus fortibus, & orta fuerit ſuper ipſa lux ſolis, clareſcunt colores eorum, & appa-
ret in eis diaphanitas. Et ſimiliter colores lapidum diaphanorum coloratorum, quando fuerint in
locis obſcuris, apparent turbidi & obſcuri: & cum ſuper ipſos oritur lux fortis, uel ponuntur in op-
poſitione lucis, ita quòd lux per ipſos pertranſeat, apparent colores eorum clari, & apparet in eis
diaphanitas propter penetrationem lucis. Et iterum quando corpora diaphana colorata ponuntur
in oppoſitione lucis: & fuerit poſitum ex parte contraria parti lucis, corpus album, ſicut diximus
ſuperius: & ſi lux fuerit fortis: apparebit form a illius coloris in umbra eius ſuper corpus album op-
poſitum ei: & ſi lux oriens ſuper ipſum, fuerit debilis, apparebit ſuper corpus album oppoſitum ei
umbra tantùm, & non apparebit color. Et iterum inuenimus quòd pennæ pauonis, & pannus, qui
dicitur amilialmon, id eſt ſericus uiridis mixtus cum fuſco roſeo, diuerſificantur in colore apud ui-
ſum in diuerſis temporibus diei, ſecundum diuerſitatem lucis orientis ſuper ipſa. Significant ergo
iſtæ diſpoſitiones apparentes in coloribus, quòd colores corporum coloratorum non comprehen-
duntur à uiſu, niſi ſecundum luces orientes ſuper ipſa. Et cum luces fortes uiſibilium occultent
quaſdam res, quæ ſunt in quibuſdam uiſibilibus aliquando, & aliquando manifeſtent nobis res
quaſdam, quæ ſunt in quibuſdam uiſibilibus: & luces debiles uiſibilium aliquando manifeſtent
quaſdam res, quæ ſunt in quibuſdam uiſibilibus, & aliquando occultent quaſdam res, quæ ſunt in
quibuſdam uiſibilibus: & corporum coloratorum colores aliquando alterentur ſecundum diuerſi-
tatem lucis, quæ oritur ſuper ipſa: & luces fortes orientes ſuper ipſum uiſum, aliquando prohibeãt
ipſum uiſum à comprehenſione quorundam uiſibilium: & uiſus tamen in omnibus iſtis nihil com-
prehendat ex uiſibilibus, niſi ſit illuminata forma. Ergo quod comprehendit uiſus ex re uiſa, non
eſt niſi ſecundum lucem, quæ eſt in illa re uiſa, & ſecundum luces, quæ oriuntur ſuper ipſum uiſum
in comprehenſione illius rei uiſibilis, & ſuper aerem medium inter uiſum & rem uiſam. Quare ue-
rò luces fortes prohibeant uiſum à comprehenſione uiſibilium quorũdam, declarabitur à nobis in
ſermone noſtro de qualitate uiſionis.
4. Ortus & principium oculi exiſtit è cerebro: & conſtat è tribus humori-
bus & quatuor tunicis. 4 p 3.
bus & quatuor tunicis. 4 p 3.
OCulus eſt compoſitus ex telis & corporibus diuerſis:
& principium & incrementum eius
eſt ex anteriore parte cerebri: quoniam ex anteriore parte creſcunt duo nerui optici conſi-
miles, & incipiunt oriri ex duobus locis à duabus partib. anterioris cerebri: & dicitur quòd
uterque illorum habet duas tunicas, & quòd creſcunt à duabus telis cerebri, & perueniunt ad me-
dium exterioris partis cerebri & anterioris cerebri, deinde concurrunt & efficiunt unum neruum
opticum: deinde iſte neruus diuiditur, & efficiuntur iterum duo nerui optici ęquales & conſimiles:
deinde extenduntur iſti duo nerui, donec perueniant ad duo conuexa duorum oculorum oſsium
concauorum continentium duos oculos: & in duobus medijs iſtorum duorum concauorum oſsiũ
ſunt duo foramina æqualiter perforata: & ſitus eorum in neruo communi, eſt ſitus conſimilis illi.
Nerui ergo intrãt iſta duo foramina, & exeunt ad concaua duorum oſsium, & illic dilatantur & am-
pliantur, & efficitur extremitas utriuſq; eorum quaſi inſtrum entum ponendi uinum in dolijs: & u-
terq; oculorum eſt compoſitus ſuper iſtam extremitatem nerui, quæ eſt prædictum inſtrumentum,
& conſolidatur cum ipſo: & ſitus utriuſque oculorum ex neruo communi eſt ſitus conſimilis. Etto
tus uterq; oculus eſt compoſitus extunicis multis. Prima ergo illarum eſt pinguedo alba, quæ im-
pler concauum oſsis: & eſt maxima pars oculi: & dicitur conſolidatiua. Et intra iſtam pinguedinem
eſt ſphæra rotunda, concaua, nιgra ut plurimum, & uiridis, & glauca in quibuſdã oculis: & corpus
iſtius ſphæræ eſt tenue, & inſuper denſum & non rarum: & manifeſtũ eius eſt applicatum cũ conſo-
lidatiua: & interius eius eſt concauum: & in parte concauitatis eſt quaſi quædã attritio: & quaſi con
ſolidatiua continet iſtam ſphæram, præterquàm ſuum anterius: quoniam conſolidatiua non coope
rit anterius iſtius ſphæræ, ſed circulatur ſuper anterius eius: & iſta tunica dicitur uuea, quia aſsimi-
latur uuæ Et in medio anterioris uueæ eſt foramẽ rotundum perforatũ uſq; ad eius concauũ: & eſt
oppoſitum extremitati concauitatis nerui, ſuper quem componitur oculus. Et cooperit iſtud fora-
men, & omne anterius uueæ, in cuius circuitu circulatur conſolidatiua, extrinſecus tunica fortis, al
ba, diaphana: & dicitur cornea, quia aſsimilatur cornu albo & claro. Et intra concauũ uueæ eſt ſphæ
ra alba, parua, humida, receptibilis humiditatis formarũ uiſibilium: & in ea eſt diaphanitas non in-
tenſa ualde, ſed aliqua ſpiſsitudo: & diaphanitas eius aſsimilatur diaphanitati glaciei: & ideo dici-
tur glacialis: & eſt cõpoſita ſuper extremitatẽ cõcauitatis nerui: & in anteriori iſtius ſphæræ eſt cõ-
preſsio ſuperficialis parua, & aſsimilatur compreſsioni ſuperficiei lenticulæ: ſuperficies ergo ante-
rioris eius eſt portio ſuperficiei ſphæræ, maioris ſuperſicie ſphęrica, continente duo eius foramina:
eſt ex anteriore parte cerebri: quoniam ex anteriore parte creſcunt duo nerui optici conſi-
miles, & incipiunt oriri ex duobus locis à duabus partib. anterioris cerebri: & dicitur quòd
uterque illorum habet duas tunicas, & quòd creſcunt à duabus telis cerebri, & perueniunt ad me-
dium exterioris partis cerebri & anterioris cerebri, deinde concurrunt & efficiunt unum neruum
opticum: deinde iſte neruus diuiditur, & efficiuntur iterum duo nerui optici ęquales & conſimiles:
deinde extenduntur iſti duo nerui, donec perueniant ad duo conuexa duorum oculorum oſsium
concauorum continentium duos oculos: & in duobus medijs iſtorum duorum concauorum oſsiũ
ſunt duo foramina æqualiter perforata: & ſitus eorum in neruo communi, eſt ſitus conſimilis illi.
Nerui ergo intrãt iſta duo foramina, & exeunt ad concaua duorum oſsium, & illic dilatantur & am-
pliantur, & efficitur extremitas utriuſq; eorum quaſi inſtrum entum ponendi uinum in dolijs: & u-
terq; oculorum eſt compoſitus ſuper iſtam extremitatem nerui, quæ eſt prædictum inſtrumentum,
& conſolidatur cum ipſo: & ſitus utriuſque oculorum ex neruo communi eſt ſitus conſimilis. Etto
tus uterq; oculus eſt compoſitus extunicis multis. Prima ergo illarum eſt pinguedo alba, quæ im-
pler concauum oſsis: & eſt maxima pars oculi: & dicitur conſolidatiua. Et intra iſtam pinguedinem
eſt ſphæra rotunda, concaua, nιgra ut plurimum, & uiridis, & glauca in quibuſdã oculis: & corpus
iſtius ſphæræ eſt tenue, & inſuper denſum & non rarum: & manifeſtũ eius eſt applicatum cũ conſo-
lidatiua: & interius eius eſt concauum: & in parte concauitatis eſt quaſi quædã attritio: & quaſi con
ſolidatiua continet iſtam ſphæram, præterquàm ſuum anterius: quoniam conſolidatiua non coope
rit anterius iſtius ſphæræ, ſed circulatur ſuper anterius eius: & iſta tunica dicitur uuea, quia aſsimi-
latur uuæ Et in medio anterioris uueæ eſt foramẽ rotundum perforatũ uſq; ad eius concauũ: & eſt
oppoſitum extremitati concauitatis nerui, ſuper quem componitur oculus. Et cooperit iſtud fora-
men, & omne anterius uueæ, in cuius circuitu circulatur conſolidatiua, extrinſecus tunica fortis, al
ba, diaphana: & dicitur cornea, quia aſsimilatur cornu albo & claro. Et intra concauũ uueæ eſt ſphæ
ra alba, parua, humida, receptibilis humiditatis formarũ uiſibilium: & in ea eſt diaphanitas non in-
tenſa ualde, ſed aliqua ſpiſsitudo: & diaphanitas eius aſsimilatur diaphanitati glaciei: & ideo dici-
tur glacialis: & eſt cõpoſita ſuper extremitatẽ cõcauitatis nerui: & in anteriori iſtius ſphæræ eſt cõ-
preſsio ſuperficialis parua, & aſsimilatur compreſsioni ſuperficiei lenticulæ: ſuperficies ergo ante-
rioris eius eſt portio ſuperficiei ſphæræ, maioris ſuperſicie ſphęrica, continente duo eius foramina: