10094ALHAZEN
Hinc accidit quòd tabulę parietis uel ſcamni apparent ali quãdo cõtinuæ:
licet abinuicẽ ſint diuiſæ,
modica, dico, diſtinctione. Et accidet hoc etiã in intẽperata remotione rei uiſæ, ſcilicet immodera-
ta, quantũ ad comprehenſionẽ remotionis diſtinctionis tam paruæ. Et ita ex hoc remotionis errore
diſcretum creditur continuum. Et quoniam ſecundum conſiderationem continuitatis & diſcretio-
nis attenditur numeri comprehenſio: accidi terror in numero, cum in rebus diſcretis apparebit u-
nitas, aut in re una prætendetur pluralitas.
modica, dico, diſtinctione. Et accidet hoc etiã in intẽperata remotione rei uiſæ, ſcilicet immodera-
ta, quantũ ad comprehenſionẽ remotionis diſtinctionis tam paruæ. Et ita ex hoc remotionis errore
diſcretum creditur continuum. Et quoniam ſecundum conſiderationem continuitatis & diſcretio-
nis attenditur numeri comprehenſio: accidi terror in numero, cum in rebus diſcretis apparebit u-
nitas, aut in re una prætendetur pluralitas.
28. In motu & quiete. 138 p 4.
EGreſſus remotionis à moderamine errorem efficit motus.
Si quis ad partem, in qua lunã, aut
ſolem, aut ſtellam aliquam uiderit, moueatur, cum plurimùm motus, lunam ante ſe uiderit e-
longatã, non minus, quàm in principio motus: concludit ipſam in eandem partem moueri, &
ab eo recedere: & ob hoc elõgationes durare. Et accidit hoc, luna etiã ad partem contrariam prope-
rante. Ethuius erroris ratio eſt: Quia notum eſt uidenti, quòd in his inferiorib. Naturis, ſtatutis duo
bus corporib. quorum unũ moueatur in partem aliquã, ſi permanſerit idẽtitas ſitus unius reſpectu
alterius: neceſſe eſt aliud moueri in eandem partẽ, & motu æquali. Verũ hoc nõ oportet exiſtimare
in luna & ſtellis. Cum enim in his non percipiatur ſitus motus mouentis ad ſtellã motam: occultè
ex propoſitionib. iam dudum animo notis infertur ſyllogiſticè motio, & occultatur immutatio ſitus
mouentis ad ſtellã. Quoniam uia, quã quis peragit motu ſuo, nõ eſt proportionalis ipſius ſtellę ma-
gnitudini: multò magis igitur exceſſus poſtremę propin quitatis eius ad ſtellã ſuper primam propin
quitatẽ, nõ eſt ſenſibilis reſpectu totalis remotionis. Idem error accidit in motu nubiũ: creditur e-
nim uelociſsimus eſſe lunę motus, licet non ſit, ut nos ſuprà [19 n] explanauimus. Euagatio remo-
tionis à tẽperamento, errorẽ infert quietis. Si quis à longè uiſus motu non ueloci moueatur: putabi
tur quieſcere: unde ſtellas errantes credimus immotas: licet inſit eis motus uelocitas. Et eſt hęc ꝗe-
tis ſtellarum æſtimatio. Quoniã uiæ, quas incedunt etiã in tẽpore magno, nõ ſunt perceptibiles ui-
ſui à tanta remotione. Vnde durante ſitu earũ, reſpectu uidentis, identitate æſtimãtur quieſcere. Pa
ri modo ſi corpus aliquod à lõgitudine moueatur ſuper radios uiſus: & accedat ad ipſum uiſum, uel
recedat ab eo: putabitur immotũ, niſi morus eius fuerit ualde fortis. Et accidit iſte error, quoniã, ut
ſuprà [49 n 2] patuit, motus non cõprehenditur in corpore, niſi quia modò uidetur cũ aliquo cor-
pore, modò cum alio. Hic autem excluditur hæc perceptio: quoniam uia, quam incedit mouens ſu-
per radios, imperceptibilis eſt à tanta longitudine.
ſolem, aut ſtellam aliquam uiderit, moueatur, cum plurimùm motus, lunam ante ſe uiderit e-
longatã, non minus, quàm in principio motus: concludit ipſam in eandem partem moueri, &
ab eo recedere: & ob hoc elõgationes durare. Et accidit hoc, luna etiã ad partem contrariam prope-
rante. Ethuius erroris ratio eſt: Quia notum eſt uidenti, quòd in his inferiorib. Naturis, ſtatutis duo
bus corporib. quorum unũ moueatur in partem aliquã, ſi permanſerit idẽtitas ſitus unius reſpectu
alterius: neceſſe eſt aliud moueri in eandem partẽ, & motu æquali. Verũ hoc nõ oportet exiſtimare
in luna & ſtellis. Cum enim in his non percipiatur ſitus motus mouentis ad ſtellã motam: occultè
ex propoſitionib. iam dudum animo notis infertur ſyllogiſticè motio, & occultatur immutatio ſitus
mouentis ad ſtellã. Quoniam uia, quã quis peragit motu ſuo, nõ eſt proportionalis ipſius ſtellę ma-
gnitudini: multò magis igitur exceſſus poſtremę propin quitatis eius ad ſtellã ſuper primam propin
quitatẽ, nõ eſt ſenſibilis reſpectu totalis remotionis. Idem error accidit in motu nubiũ: creditur e-
nim uelociſsimus eſſe lunę motus, licet non ſit, ut nos ſuprà [19 n] explanauimus. Euagatio remo-
tionis à tẽperamento, errorẽ infert quietis. Si quis à longè uiſus motu non ueloci moueatur: putabi
tur quieſcere: unde ſtellas errantes credimus immotas: licet inſit eis motus uelocitas. Et eſt hęc ꝗe-
tis ſtellarum æſtimatio. Quoniã uiæ, quas incedunt etiã in tẽpore magno, nõ ſunt perceptibiles ui-
ſui à tanta remotione. Vnde durante ſitu earũ, reſpectu uidentis, identitate æſtimãtur quieſcere. Pa
ri modo ſi corpus aliquod à lõgitudine moueatur ſuper radios uiſus: & accedat ad ipſum uiſum, uel
recedat ab eo: putabitur immotũ, niſi morus eius fuerit ualde fortis. Et accidit iſte error, quoniã, ut
ſuprà [49 n 2] patuit, motus non cõprehenditur in corpore, niſi quia modò uidetur cũ aliquo cor-
pore, modò cum alio. Hic autem excluditur hæc perceptio: quoniam uia, quam incedit mouens ſu-
per radios, imperceptibilis eſt à tanta longitudine.
29. In aſperitate & lenitate. 141 p 4.
SVperflua longitudo errorẽ ingerit aſperitatis.
Vnde in capillis alicuius pictę imaginis à lõgitu
dine intẽperata æſtimatur aſperitas, cũ expreſſa fuerit pictura. Quia enim notum eſt aſperita-
tem eſſe in ueris capillis: concludit eã animus illis ſimiliter ineſſe propter expreſsionẽ formæ.
Idem error accidit in ueſtib. depictis, & animalium pilis expreſsè depictorum. In his aũt omnib. nõ
eſt aſperitas, ſed immenſa læuitas. Etlicet à corporib. læuibus fiat reflexio lucis, nõ ab aſperis: rñ in
pictura aliquando uidetur reflexio lucis, nec ob hoc excluditur opinio aſperitatis. Quoniam opinã
ti eſt certũ aliquando in eodẽ corpore aſperitatis & reflexionis fieri concurſum, ſicut accidit in ca-
pillis hominis nigerrimis & benè lotis: reflectitur enim lux in eis, licet aſperis. Vnde ex hac ſimilitu
dine accidit error in æſtimatione aſperitatis picturæ per immoderatã remotionẽ, ad corpus pictum
proportionatum. Non enim poterit cõprehendi lęuitas in pictura, niſi cum multùm fuerit certa. Vn
de diſtantia reſpectu aliarũ rerũ extra temperantiã, eſt ad acquiſitionẽ læuitatis comparata. Ex eua-
gata remotione accidit error in læuitate. Si enim à magna longitudine opponatur uiſui corpus, in
quo modica eſt aſperitas, putabitur læue. Aſperitas enim nõ acquiritur in corpore, niſi ex diuerſita-
te ſitus partiũ inter ſe, uel luce eminẽtiũ, uel umbra depreſſarũ, ſicut explanatũ eſt ſuperius [53 n 2: ]
& à tali longitudine non percipitur diuerſitas ſitus partium eminentium ſuper depreſſas, aut proie-
ctio umbræ. Vnde iudicatur in eo læuitas.
dine intẽperata æſtimatur aſperitas, cũ expreſſa fuerit pictura. Quia enim notum eſt aſperita-
tem eſſe in ueris capillis: concludit eã animus illis ſimiliter ineſſe propter expreſsionẽ formæ.
Idem error accidit in ueſtib. depictis, & animalium pilis expreſsè depictorum. In his aũt omnib. nõ
eſt aſperitas, ſed immenſa læuitas. Etlicet à corporib. læuibus fiat reflexio lucis, nõ ab aſperis: rñ in
pictura aliquando uidetur reflexio lucis, nec ob hoc excluditur opinio aſperitatis. Quoniam opinã
ti eſt certũ aliquando in eodẽ corpore aſperitatis & reflexionis fieri concurſum, ſicut accidit in ca-
pillis hominis nigerrimis & benè lotis: reflectitur enim lux in eis, licet aſperis. Vnde ex hac ſimilitu
dine accidit error in æſtimatione aſperitatis picturæ per immoderatã remotionẽ, ad corpus pictum
proportionatum. Non enim poterit cõprehendi lęuitas in pictura, niſi cum multùm fuerit certa. Vn
de diſtantia reſpectu aliarũ rerũ extra temperantiã, eſt ad acquiſitionẽ læuitatis comparata. Ex eua-
gata remotione accidit error in læuitate. Si enim à magna longitudine opponatur uiſui corpus, in
quo modica eſt aſperitas, putabitur læue. Aſperitas enim nõ acquiritur in corpore, niſi ex diuerſita-
te ſitus partiũ inter ſe, uel luce eminẽtiũ, uel umbra depreſſarũ, ſicut explanatũ eſt ſuperius [53 n 2: ]
& à tali longitudine non percipitur diuerſitas ſitus partium eminentium ſuper depreſſas, aut proie-
ctio umbræ. Vnde iudicatur in eo læuitas.
30. In raritate & denſitate. 144 p 4.
EX immoderatione elongationis oritur error raritatis.
Cum enim circa oculũ erigitur acus,
aut aliquid ſubtile multum: licet appareat uiſui maius, quàm ſit: tñ nihil occultat ei de oppoſi-
to pariete, aut alio oppoſito corpore. Vnde cum fiat raritatis comprehenſio in corpore, ex eo,
quòd poſtipſum poſſum us aliquid uidere: in acu erecta, aut in aliquo cõſimili, raritas æſtimabitur,
cum poſt ipſam totus paries uideatur. Quare aũt acus prope uiſum ſita maior appareat, patet ex ſu-
perioribus. Quare autem in tanta propin quitate nihil abſcondat uiſui ex pariete oppoſito: eſt: quia
remotio tam modica, reſpectu occultationis acus, immoderata eſt. Si enim paululũ elongetur ab o-
culo acus illa: occultabitur pars parietis maior acuipſa. Et huius rei cauſſa plenius explanabitur.
Ex ſuperabundantia longitudinis accidit error ſoliditatis. Si quis enim à lõgè intueatur corpus ra-
rum, & ſtatuatur poſt ipſum corpus coloratum, aut quid tenebroſum: non reputabitur corpus il-
lud rarum, ſed ſolidum. Et eſt error: quoniã poſt corpus illud non percipit aliud, cũ natura rari ſit, ut
poſtipſum poſsit uideri ſolidum: concludetur corpus illud non eſſe rarum, ſed ſolidum.
aut aliquid ſubtile multum: licet appareat uiſui maius, quàm ſit: tñ nihil occultat ei de oppoſi-
to pariete, aut alio oppoſito corpore. Vnde cum fiat raritatis comprehenſio in corpore, ex eo,
quòd poſtipſum poſſum us aliquid uidere: in acu erecta, aut in aliquo cõſimili, raritas æſtimabitur,
cum poſt ipſam totus paries uideatur. Quare aũt acus prope uiſum ſita maior appareat, patet ex ſu-
perioribus. Quare autem in tanta propin quitate nihil abſcondat uiſui ex pariete oppoſito: eſt: quia
remotio tam modica, reſpectu occultationis acus, immoderata eſt. Si enim paululũ elongetur ab o-
culo acus illa: occultabitur pars parietis maior acuipſa. Et huius rei cauſſa plenius explanabitur.
Ex ſuperabundantia longitudinis accidit error ſoliditatis. Si quis enim à lõgè intueatur corpus ra-
rum, & ſtatuatur poſt ipſum corpus coloratum, aut quid tenebroſum: non reputabitur corpus il-
lud rarum, ſed ſolidum. Et eſt error: quoniã poſt corpus illud non percipit aliud, cũ natura rari ſit, ut
poſtipſum poſsit uideri ſolidum: concludetur corpus illud non eſſe rarum, ſed ſolidum.
31. In umbra & tenebris. 147 p 4.
EX ſuperfluitate remotionis oritur error in umbra.
Si enim à tali lõgitudine opponatur uiſui cor
pus albũ, in quo ſit pars tenebroſa, luce ſolis ſuper corpus illud deſcẽdente: apparebit umbra in
pus albũ, in quo ſit pars tenebroſa, luce ſolis ſuper corpus illud deſcẽdente: apparebit umbra in