Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Page concordance

< >
Scan Original
101 95
102 96
103 97
104 98
105 99
106 100
107 101
108 102
109 103
110 104
111 105
112 106
113 107
114 108
115 109
116 110
117 111
118 112
119 113
120 114
121 115
122 116
123 117
124 118
125 119
126 120
127 121
128 122
129 123
130 124
< >
page |< < (95) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div169" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s5230" xml:space="preserve">
              <pb o="95" file="0101" n="101" rhead="OPTICAE LIBER III."/>
            parte corporis tenebroſa:</s>
            <s xml:id="echoid-s5231" xml:space="preserve"> & ſi circa corpus illud uideatur aliud:</s>
            <s xml:id="echoid-s5232" xml:space="preserve"> fiet conclu ſio, quòd umbra apparẽs
              <lb/>
            proijciatur ab illo alio.</s>
            <s xml:id="echoid-s5233" xml:space="preserve"> Et palàm, quòd accidit error iſte ex nimia remotione.</s>
            <s xml:id="echoid-s5234" xml:space="preserve"> Propter diſtantiæ ex-
              <lb/>
            ceſſum ſe ingerit error tenebrarum.</s>
            <s xml:id="echoid-s5235" xml:space="preserve"> Si enim procul uideatur corpus album, in quo pars nigra mul-
              <lb/>
            tùm ſit:</s>
            <s xml:id="echoid-s5236" xml:space="preserve"> æſtimabuntur fortaſsis in parte illa tenebræ:</s>
            <s xml:id="echoid-s5237" xml:space="preserve"> unde fiet concluſio, quòd in directo illius par-
              <lb/>
            tis ſit foramen corporis, per quod appareat tenebrarum egreſsio poſt corpus illud exiſtentium.</s>
            <s xml:id="echoid-s5238" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div170" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head199" xml:space="preserve" style="it">32. In pulchritudine & deformitate. 150 p 4.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s5239" xml:space="preserve">REmotio excedens modum cauſſa eſt erroris pulchritudinis & deformitatis.</s>
            <s xml:id="echoid-s5240" xml:space="preserve"> Cũ enim procul
              <lb/>
            inſpicitur res aliqua, ſi fuerint in ea maculæ paruę, eã deformantes, quia occultantur exlõgi
              <lb/>
            tudine, iudicatur formoſa:</s>
            <s xml:id="echoid-s5241" xml:space="preserve"> quoniam ex ſolis apparentib.</s>
            <s xml:id="echoid-s5242" xml:space="preserve"> fit concluſio, & latent maculæ, appa
              <lb/>
            rent uerò partes formoſę.</s>
            <s xml:id="echoid-s5243" xml:space="preserve"> Similiter ſi à tanta lõgitudine uideatur res, in qua ſunt picturę, ſed minu-
              <lb/>
            tæ, rei totali decorem conferentes:</s>
            <s xml:id="echoid-s5244" xml:space="preserve"> cum lateant uiſum cauſſæ decoris:</s>
            <s xml:id="echoid-s5245" xml:space="preserve"> iudicabitur res illa deformis,
              <lb/>
            cum ex apparentibus tantùm ſumat iudex iudicium.</s>
            <s xml:id="echoid-s5246" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div171" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head200" xml:space="preserve" style="it">33. In ſimilitudine & dißimilitudine. 153 p 4.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s5247" xml:space="preserve">EX ſuperflua elõgatione accidit error in ſimilitudine corporum & diſsimilitudine.</s>
            <s xml:id="echoid-s5248" xml:space="preserve"> Si enim di-
              <lb/>
            rigantur uiſus in corpora lõgè remota in colore ſimilia, & ſi fuerint in eis notæ uel protractio
              <lb/>
            nes minutæ ſibi diſsimiles & diuerſę, quę cũ uiſus prætereant:</s>
            <s xml:id="echoid-s5249" xml:space="preserve"> iudicabuntur corpora ex toto
              <lb/>
            ſimilia.</s>
            <s xml:id="echoid-s5250" xml:space="preserve"> È
              <unsure/>
            contrario ſi diuerſitas fuerit in totalibus corporum coloribus, ſed in eis ſint notæ minutę,
              <lb/>
            inter quas ſit ſimilitudo:</s>
            <s xml:id="echoid-s5251" xml:space="preserve"> iudicabuntur diſsimilia ex toto.</s>
            <s xml:id="echoid-s5252" xml:space="preserve"> Et accidet error:</s>
            <s xml:id="echoid-s5253" xml:space="preserve"> quoniam ex ſolùm appa-
              <lb/>
            rentibus fiet concluſio.</s>
            <s xml:id="echoid-s5254" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div172" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head201" xml:space="preserve" style="it">34. Situs immoderatus creat errores in ſingulis uiſibilibus ſpeciebus. In diſtantia. 16 p 4.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s5255" xml:space="preserve">SItus egreditur à temperamento, & errorem inducit in quòlibet eorum, quorum fit cõprehen-
              <lb/>
            ſio perſyllogiſmum.</s>
            <s xml:id="echoid-s5256" xml:space="preserve"> In longitudine, ut ſi uideãtur duo corpora, quorũ unum ſit poſt aliud dire
              <lb/>
            cte, ita ut unũ cooperiat partẽ alterius, & pars poſterioris emineat:</s>
            <s xml:id="echoid-s5257" xml:space="preserve"> & hoc in lõgitudine tẽpera
              <lb/>
            ta, non tñ multùm certa, nec inter ea fuerint alia corpora:</s>
            <s xml:id="echoid-s5258" xml:space="preserve"> nõ plenè æſtimabitur longitudinis unius
              <lb/>
            ad aliud menſura.</s>
            <s xml:id="echoid-s5259" xml:space="preserve"> Et forſitã iudicabit uidens ea ualde ſibi eſſe propinqua.</s>
            <s xml:id="echoid-s5260" xml:space="preserve"> Et eſt error in ſyllogiſmo,
              <lb/>
            cum perſyllogiſmũ tantùm comprehendatur longitudo:</s>
            <s xml:id="echoid-s5261" xml:space="preserve"> per ſitum uerò, quoniam, ſi unũ nõ occul-
              <lb/>
            taret alterius partem, ſed utrunq;</s>
            <s xml:id="echoid-s5262" xml:space="preserve"> totum exponeretur uiſui, utuia inter ipſa in diuerſos, nõ in eun-
              <lb/>
            dem incideret radios:</s>
            <s xml:id="echoid-s5263" xml:space="preserve"> diſcerneretur diſtantia unius ab alio Et eſt error exſola ſitus intẽperãtia:</s>
            <s xml:id="echoid-s5264" xml:space="preserve"> quo
              <lb/>
            niam ſitu ad temperantiam reducto (cæteris partibus non mutatis) non accidit error talis.</s>
            <s xml:id="echoid-s5265" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div173" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head202" xml:space="preserve" style="it">35. In ſitu. 44 p 4.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s5266" xml:space="preserve">SItus extra temperantiam, in ſitu errorem inuehit:</s>
            <s xml:id="echoid-s5267" xml:space="preserve"> cadente enim axe uiſuali in corpus à tempe
              <lb/>
            rata longitudine oppoſitum uiſui, ſumpto alio corpore multũ elõgato ab axe, & declinato mo
              <lb/>
            dicũ ſuper lineam intellectualẽ, ſuper quã cadit axis perpendiculariter:</s>
            <s xml:id="echoid-s5268" xml:space="preserve"> nõ cõprehendetuidẽs
              <lb/>
            corporis illius declinationẽ propter ſitum à temperamento egreſſum:</s>
            <s xml:id="echoid-s5269" xml:space="preserve"> quoniã non plena fit cõpre-
              <lb/>
            henſio corporum ab axe longè poſitorũ [per 15 n.</s>
            <s xml:id="echoid-s5270" xml:space="preserve">] Et in hoc errore declinatũ iudicabit uiſus rectũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s5271" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div174" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head203" xml:space="preserve" style="it">36. In figura. 97. 96. 61. 62 p 4.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s5272" xml:space="preserve">IN figura autem error eſt per ſitum.</s>
            <s xml:id="echoid-s5273" xml:space="preserve"> Si enim corpus circulare, ut ſchyphus uel ſcutella ab axe elõ-
              <lb/>
            getur, & modicum ſuper lineã intellectualẽ, quã diximus, declinetur:</s>
            <s xml:id="echoid-s5274" xml:space="preserve"> occultabitur eius declina-
              <lb/>
            tio, & una eius diameter ſub maiore angulo comprehendetur, quàm alia.</s>
            <s xml:id="echoid-s5275" xml:space="preserve"> Quæ enim apparetre-
              <lb/>
            cta, maiorẽ reſpicit angulũ, quã declinata.</s>
            <s xml:id="echoid-s5276" xml:space="preserve"> Et quia notabilis eſt unius anguli ad aliũ exceſſus:</s>
            <s xml:id="echoid-s5277" xml:space="preserve"> iudica
              <lb/>
            tur diameter recta maior declinata:</s>
            <s xml:id="echoid-s5278" xml:space="preserve"> unde circularis figura corporis, iudicabitur oblonga.</s>
            <s xml:id="echoid-s5279" xml:space="preserve"> Pari erro-
              <lb/>
            re figura quadrãgula æſtimabitur oblonga, cũ latus eius directè oppoſitũ oculo, maius appareat la-
              <lb/>
            tere declinato.</s>
            <s xml:id="echoid-s5280" xml:space="preserve"> Et eſt error in ſyllogiſmo.</s>
            <s xml:id="echoid-s5281" xml:space="preserve"> Pręmittit enim propoſiiones, in quibus eſt falſitas, ſcilicet:</s>
            <s xml:id="echoid-s5282" xml:space="preserve">
              <lb/>
            neutrum laterum eſſe declinatum:</s>
            <s xml:id="echoid-s5283" xml:space="preserve"> & uiſa ab eadem longitudine ſub eodem & inæqualib.</s>
            <s xml:id="echoid-s5284" xml:space="preserve"> angulis,
              <lb/>
            eſſe inæqualia:</s>
            <s xml:id="echoid-s5285" xml:space="preserve"> & oblongam eſſe formam, cuius unum latus eſt inæquale alij.</s>
            <s xml:id="echoid-s5286" xml:space="preserve"> Inde concluditur er-
              <lb/>
            ror, non ueritas figuræ.</s>
            <s xml:id="echoid-s5287" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div175" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head204" xml:space="preserve" style="it">37. In magnitudine. 28 p 4.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s5288" xml:space="preserve">EX eadem cauſſa palàm, errorem eſſe in quantitate, cũ diameter circularis corporis maior uide
              <lb/>
            tur alia eiuſdem diametro, cui eſt æqualis.</s>
            <s xml:id="echoid-s5289" xml:space="preserve"> Amplius alio modo accidit error in magnitudine,
              <lb/>
            ex ſitu intẽperato & ſolo:</s>
            <s xml:id="echoid-s5290" xml:space="preserve"> cũ aliquis in alto poſitus intuetur ſub altitudine illa incedẽtes & in-
              <lb/>
            ter ſe æquales, eis in ordine uno poſt aliũ diſpoſitis, radius cadens ſuper primũ abſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s5291" xml:space="preserve"> dubio demil-
              <lb/>
            ſior erit radio cadente ſuper ſecundũ:</s>
            <s xml:id="echoid-s5292" xml:space="preserve"> & ſecundum, quod augmentabitur elõgatio alicuius eorum à
              <lb/>
            primo, ſecundum illud maior erit radij ſuper ipſum cadentis altitudo.</s>
            <s xml:id="echoid-s5293" xml:space="preserve"> Vnde altior erit radius cadẽs
              <lb/>
            in poſtremũ, quàm in aliquẽ aliũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s5294" xml:space="preserve"> Iudicabitur ergo à uidente poſtremus maior omnib.</s>
            <s xml:id="echoid-s5295" xml:space="preserve"> Ita dico, ſi ter
              <lb/>
            ræ ſpatium inter quoslibet duos ſitum lateat uiſum, ne in collatione ad terram apparẽtem facta, cõ-
              <lb/>
            prehendi poſsit altitudinis hominũ menſura:</s>
            <s xml:id="echoid-s5296" xml:space="preserve"> erit error in ſyllogiſmo:</s>
            <s xml:id="echoid-s5297" xml:space="preserve"> quoniã errat in antecedentib.</s>
            <s xml:id="echoid-s5298" xml:space="preserve">
              <lb/>
            quorum unum eſt:</s>
            <s xml:id="echoid-s5299" xml:space="preserve"> Quæcunq;</s>
            <s xml:id="echoid-s5300" xml:space="preserve"> apparent altiora, ſunt maiora:</s>
            <s xml:id="echoid-s5301" xml:space="preserve"> & hoc non inuenitur in omnibus, ſed
              <lb/>
            in pluribus.</s>
            <s xml:id="echoid-s5302" xml:space="preserve"> Et eſt error ex ſitus immoderatione, reſpectu cõprehẽſionis magnitudinis rei ſic diſpo-
              <lb/>
            ſitæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s5303" xml:space="preserve"> Si enim radius cadens in primum ſit æquidiſtans terræ, & idẽ radius cadat in quemlibet alium
              <lb/>
            proceſſu ſuo:</s>
            <s xml:id="echoid-s5304" xml:space="preserve"> non habebit locum error iſte.</s>
            <s xml:id="echoid-s5305" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>