10195OPTICAE LIBER III.
parte corporis tenebroſa:
& ſi circa corpus illud uideatur aliud:
fiet conclu ſio, quòd umbra apparẽs
proijciatur ab illo alio. Et palàm, quòd accidit error iſte ex nimia remotione. Propter diſtantiæ ex-
ceſſum ſe ingerit error tenebrarum. Si enim procul uideatur corpus album, in quo pars nigra mul-
tùm ſit: æſtimabuntur fortaſsis in parte illa tenebræ: unde fiet concluſio, quòd in directo illius par-
tis ſit foramen corporis, per quod appareat tenebrarum egreſsio poſt corpus illud exiſtentium.
proijciatur ab illo alio. Et palàm, quòd accidit error iſte ex nimia remotione. Propter diſtantiæ ex-
ceſſum ſe ingerit error tenebrarum. Si enim procul uideatur corpus album, in quo pars nigra mul-
tùm ſit: æſtimabuntur fortaſsis in parte illa tenebræ: unde fiet concluſio, quòd in directo illius par-
tis ſit foramen corporis, per quod appareat tenebrarum egreſsio poſt corpus illud exiſtentium.
32. In pulchritudine & deformitate. 150 p 4.
REmotio excedens modum cauſſa eſt erroris pulchritudinis & deformitatis.
Cũ enim procul
inſpicitur res aliqua, ſi fuerint in ea maculæ paruę, eã deformantes, quia occultantur exlõgi
tudine, iudicatur formoſa: quoniam ex ſolis apparentib. fit concluſio, & latent maculæ, appa
rent uerò partes formoſę. Similiter ſi à tanta lõgitudine uideatur res, in qua ſunt picturę, ſed minu-
tæ, rei totali decorem conferentes: cum lateant uiſum cauſſæ decoris: iudicabitur res illa deformis,
cum ex apparentibus tantùm ſumat iudex iudicium.
inſpicitur res aliqua, ſi fuerint in ea maculæ paruę, eã deformantes, quia occultantur exlõgi
tudine, iudicatur formoſa: quoniam ex ſolis apparentib. fit concluſio, & latent maculæ, appa
rent uerò partes formoſę. Similiter ſi à tanta lõgitudine uideatur res, in qua ſunt picturę, ſed minu-
tæ, rei totali decorem conferentes: cum lateant uiſum cauſſæ decoris: iudicabitur res illa deformis,
cum ex apparentibus tantùm ſumat iudex iudicium.
33. In ſimilitudine & dißimilitudine. 153 p 4.
EX ſuperflua elõgatione accidit error in ſimilitudine corporum & diſsimilitudine.
Si enim di-
rigantur uiſus in corpora lõgè remota in colore ſimilia, & ſi fuerint in eis notæ uel protractio
nes minutæ ſibi diſsimiles & diuerſę, quę cũ uiſus prætereant: iudicabuntur corpora ex toto
ſimilia. Ècontrario ſi diuerſitas fuerit in totalibus corporum coloribus, ſed in eis ſint notæ minutę,
inter quas ſit ſimilitudo: iudicabuntur diſsimilia ex toto. Et accidet error: quoniam ex ſolùm appa-
rentibus fiet concluſio.
rigantur uiſus in corpora lõgè remota in colore ſimilia, & ſi fuerint in eis notæ uel protractio
nes minutæ ſibi diſsimiles & diuerſę, quę cũ uiſus prætereant: iudicabuntur corpora ex toto
ſimilia. Ècontrario ſi diuerſitas fuerit in totalibus corporum coloribus, ſed in eis ſint notæ minutę,
inter quas ſit ſimilitudo: iudicabuntur diſsimilia ex toto. Et accidet error: quoniam ex ſolùm appa-
rentibus fiet concluſio.
34. Situs immoderatus creat errores in ſingulis uiſibilibus ſpeciebus. In diſtantia. 16 p 4.
SItus egreditur à temperamento, & errorem inducit in quòlibet eorum, quorum fit cõprehen-
ſio perſyllogiſmum. In longitudine, ut ſi uideãtur duo corpora, quorũ unum ſit poſt aliud dire
cte, ita ut unũ cooperiat partẽ alterius, & pars poſterioris emineat: & hoc in lõgitudine tẽpera
ta, non tñ multùm certa, nec inter ea fuerint alia corpora: nõ plenè æſtimabitur longitudinis unius
ad aliud menſura. Et forſitã iudicabit uidens ea ualde ſibi eſſe propinqua. Et eſt error in ſyllogiſmo,
cum perſyllogiſmũ tantùm comprehendatur longitudo: per ſitum uerò, quoniam, ſi unũ nõ occul-
taret alterius partem, ſed utrunq; totum exponeretur uiſui, utuia inter ipſa in diuerſos, nõ in eun-
dem incideret radios: diſcerneretur diſtantia unius ab alio Et eſt error exſola ſitus intẽperãtia: quo
niam ſitu ad temperantiam reducto (cæteris partibus non mutatis) non accidit error talis.
ſio perſyllogiſmum. In longitudine, ut ſi uideãtur duo corpora, quorũ unum ſit poſt aliud dire
cte, ita ut unũ cooperiat partẽ alterius, & pars poſterioris emineat: & hoc in lõgitudine tẽpera
ta, non tñ multùm certa, nec inter ea fuerint alia corpora: nõ plenè æſtimabitur longitudinis unius
ad aliud menſura. Et forſitã iudicabit uidens ea ualde ſibi eſſe propinqua. Et eſt error in ſyllogiſmo,
cum perſyllogiſmũ tantùm comprehendatur longitudo: per ſitum uerò, quoniam, ſi unũ nõ occul-
taret alterius partem, ſed utrunq; totum exponeretur uiſui, utuia inter ipſa in diuerſos, nõ in eun-
dem incideret radios: diſcerneretur diſtantia unius ab alio Et eſt error exſola ſitus intẽperãtia: quo
niam ſitu ad temperantiam reducto (cæteris partibus non mutatis) non accidit error talis.
35. In ſitu. 44 p 4.
SItus extra temperantiam, in ſitu errorem inuehit:
cadente enim axe uiſuali in corpus à tempe
rata longitudine oppoſitum uiſui, ſumpto alio corpore multũ elõgato ab axe, & declinato mo
dicũ ſuper lineam intellectualẽ, ſuper quã cadit axis perpendiculariter: nõ cõprehendetuidẽs
corporis illius declinationẽ propter ſitum à temperamento egreſſum: quoniã non plena fit cõpre-
henſio corporum ab axe longè poſitorũ [per 15 n. ] Et in hoc errore declinatũ iudicabit uiſus rectũ.
rata longitudine oppoſitum uiſui, ſumpto alio corpore multũ elõgato ab axe, & declinato mo
dicũ ſuper lineam intellectualẽ, ſuper quã cadit axis perpendiculariter: nõ cõprehendetuidẽs
corporis illius declinationẽ propter ſitum à temperamento egreſſum: quoniã non plena fit cõpre-
henſio corporum ab axe longè poſitorũ [per 15 n. ] Et in hoc errore declinatũ iudicabit uiſus rectũ.
36. In figura. 97. 96. 61. 62 p 4.
IN figura autem error eſt per ſitum.
Si enim corpus circulare, ut ſchyphus uel ſcutella ab axe elõ-
getur, & modicum ſuper lineã intellectualẽ, quã diximus, declinetur: occultabitur eius declina-
tio, & una eius diameter ſub maiore angulo comprehendetur, quàm alia. Quæ enim apparetre-
cta, maiorẽ reſpicit angulũ, quã declinata. Et quia notabilis eſt unius anguli ad aliũ exceſſus: iudica
tur diameter recta maior declinata: unde circularis figura corporis, iudicabitur oblonga. Pari erro-
re figura quadrãgula æſtimabitur oblonga, cũ latus eius directè oppoſitũ oculo, maius appareat la-
tere declinato. Et eſt error in ſyllogiſmo. Pręmittit enim propoſiiones, in quibus eſt falſitas, ſcilicet:
neutrum laterum eſſe declinatum: & uiſa ab eadem longitudine ſub eodem & inæqualib. angulis,
eſſe inæqualia: & oblongam eſſe formam, cuius unum latus eſt inæquale alij. Inde concluditur er-
ror, non ueritas figuræ.
getur, & modicum ſuper lineã intellectualẽ, quã diximus, declinetur: occultabitur eius declina-
tio, & una eius diameter ſub maiore angulo comprehendetur, quàm alia. Quæ enim apparetre-
cta, maiorẽ reſpicit angulũ, quã declinata. Et quia notabilis eſt unius anguli ad aliũ exceſſus: iudica
tur diameter recta maior declinata: unde circularis figura corporis, iudicabitur oblonga. Pari erro-
re figura quadrãgula æſtimabitur oblonga, cũ latus eius directè oppoſitũ oculo, maius appareat la-
tere declinato. Et eſt error in ſyllogiſmo. Pręmittit enim propoſiiones, in quibus eſt falſitas, ſcilicet:
neutrum laterum eſſe declinatum: & uiſa ab eadem longitudine ſub eodem & inæqualib. angulis,
eſſe inæqualia: & oblongam eſſe formam, cuius unum latus eſt inæquale alij. Inde concluditur er-
ror, non ueritas figuræ.
37. In magnitudine. 28 p 4.
EX eadem cauſſa palàm, errorem eſſe in quantitate, cũ diameter circularis corporis maior uide
tur alia eiuſdem diametro, cui eſt æqualis. Amplius alio modo accidit error in magnitudine,
ex ſitu intẽperato & ſolo: cũ aliquis in alto poſitus intuetur ſub altitudine illa incedẽtes & in-
ter ſe æquales, eis in ordine uno poſt aliũ diſpoſitis, radius cadens ſuper primũ abſq; dubio demil-
ſior erit radio cadente ſuper ſecundũ: & ſecundum, quod augmentabitur elõgatio alicuius eorum à
primo, ſecundum illud maior erit radij ſuper ipſum cadentis altitudo. Vnde altior erit radius cadẽs
in poſtremũ, quàm in aliquẽ aliũ. Iudicabitur ergo à uidente poſtremus maior omnib. Ita dico, ſi ter
ræ ſpatium inter quoslibet duos ſitum lateat uiſum, ne in collatione ad terram apparẽtem facta, cõ-
prehendi poſsit altitudinis hominũ menſura: erit error in ſyllogiſmo: quoniã errat in antecedentib.
quorum unum eſt: Quæcunq; apparent altiora, ſunt maiora: & hoc non inuenitur in omnibus, ſed
in pluribus. Et eſt error ex ſitus immoderatione, reſpectu cõprehẽſionis magnitudinis rei ſic diſpo-
ſitæ. Si enim radius cadens in primum ſit æquidiſtans terræ, & idẽ radius cadat in quemlibet alium
proceſſu ſuo: non habebit locum error iſte.
tur alia eiuſdem diametro, cui eſt æqualis. Amplius alio modo accidit error in magnitudine,
ex ſitu intẽperato & ſolo: cũ aliquis in alto poſitus intuetur ſub altitudine illa incedẽtes & in-
ter ſe æquales, eis in ordine uno poſt aliũ diſpoſitis, radius cadens ſuper primũ abſq; dubio demil-
ſior erit radio cadente ſuper ſecundũ: & ſecundum, quod augmentabitur elõgatio alicuius eorum à
primo, ſecundum illud maior erit radij ſuper ipſum cadentis altitudo. Vnde altior erit radius cadẽs
in poſtremũ, quàm in aliquẽ aliũ. Iudicabitur ergo à uidente poſtremus maior omnib. Ita dico, ſi ter
ræ ſpatium inter quoslibet duos ſitum lateat uiſum, ne in collatione ad terram apparẽtem facta, cõ-
prehendi poſsit altitudinis hominũ menſura: erit error in ſyllogiſmo: quoniã errat in antecedentib.
quorum unum eſt: Quæcunq; apparent altiora, ſunt maiora: & hoc non inuenitur in omnibus, ſed
in pluribus. Et eſt error ex ſitus immoderatione, reſpectu cõprehẽſionis magnitudinis rei ſic diſpo-
ſitæ. Si enim radius cadens in primum ſit æquidiſtans terræ, & idẽ radius cadat in quemlibet alium
proceſſu ſuo: non habebit locum error iſte.