10397OPTICAE LIBER III.
quæ pateret, ſi lux eſſet fortis:
qui homines, ſi in eandem partem moueantur, æquali motu ſimul ſem
per moueri putabuntur.
per moueri putabuntur.
46. In ſitu. 44 p 4.
IN ſitu.
Vt ſi in nocte non obſcura aliquid modicè à uiſu declinatum, opponatur uiſui:
ęſtimabitur
in eo ſitus rectitudo, propter debilitatem lucis egreſſæ à temperamento.
in eo ſitus rectitudo, propter debilitatem lucis egreſſæ à temperamento.
47. In figura & magnitudine. 97. 28 p 4.
SImiliter figura multorum laterum æqualium, circularis apparebit de nocte aſpecta:
quoniã oc-
cultat angulos lux nimium debilis. Pari modo ſphæra ſic uiſa reputatur ſuperficies plana: quia
occultatur uiſui partium eminentia. In ma gnitudine. Vt nocte inſpecto homine & uiſo nemo-
re, aut remoto ab eo, pariete, uidebitur propin quitas hominis ad nemus uel parietem, cum lateat ui
ſum diſtantia eorum, licet ſit plurima. Et forſan exibit idem radius ſuper caput hominis & altitudi-
nem nemoris, ſecundum quantitatem diſtantiæ à nemore: & in hoc ſitu uidebuntur eſſe eiuſdem al
titudinis: aut forſitan homo uidebitur eſſe maioris: quod non accideret, ſi lux in temperamento eſ-
ſet: quoniam diſtantia hominis ad nemus diſcerneretur, & altitudo uniuſcuiuſque ſecundum ter-
ram apparentem menſuraretur.
cultat angulos lux nimium debilis. Pari modo ſphæra ſic uiſa reputatur ſuperficies plana: quia
occultatur uiſui partium eminentia. In ma gnitudine. Vt nocte inſpecto homine & uiſo nemo-
re, aut remoto ab eo, pariete, uidebitur propin quitas hominis ad nemus uel parietem, cum lateat ui
ſum diſtantia eorum, licet ſit plurima. Et forſan exibit idem radius ſuper caput hominis & altitudi-
nem nemoris, ſecundum quantitatem diſtantiæ à nemore: & in hoc ſitu uidebuntur eſſe eiuſdem al
titudinis: aut forſitan homo uidebitur eſſe maioris: quod non accideret, ſi lux in temperamento eſ-
ſet: quoniam diſtantia hominis ad nemus diſcerneretur, & altitudo uniuſcuiuſque ſecundum ter-
ram apparentem menſuraretur.
48. In diuiſione, continuatione & numero. 109 p 4.
IN diſtinctione, numero, continuitate erit error ex lucis debilitate.
Vt ſi de nocte uideatur tabu-
la, in qua ſit linearum obſcurarum protractio: putabit forſan uidẽs diuiſiones eſſe uel fiſſuras. Et
ita error eſt in diſtinctione, quia continuũ apparet diuiſum. Et in numero, quia pluralitas in uno.
Similiter exiſtente uiſu in lucis fortis reflexione: ſi adhibeantur corpora modicũ diſtantia: appare-
bunt continua. Et ita error eſt in cõtinuitate, propter lucem nimiùm aut fortem aut debilem.
la, in qua ſit linearum obſcurarum protractio: putabit forſan uidẽs diuiſiones eſſe uel fiſſuras. Et
ita error eſt in diſtinctione, quia continuũ apparet diuiſum. Et in numero, quia pluralitas in uno.
Similiter exiſtente uiſu in lucis fortis reflexione: ſi adhibeantur corpora modicũ diſtantia: appare-
bunt continua. Et ita error eſt in cõtinuitate, propter lucem nimiùm aut fortem aut debilem.
49. In motu & quiete. 138 p 4.
IN motu & quiete accidit error ex luce.
Si enim nocte cõprehenderit uiſus hominem, & remotũ
ab eo nemus: occultabitur diſtantia hominis ad nemus: & ſi moueatur uidens ad hominem illũ,
quantò magis ad illum acceſſerit, tantò diſtantiam illam certius uidebit. Vnde cum prius ſimul
cum nemore appareret ei homo uiſus, quando ad eum accedit, plus uidetur à nemore remotus: &
cum certum ſit ei, nemus immotum manere: ſyllogizabit hominem uiſum à parte nemoris incede-
re, licet ueritas habeat ipſum immotum eſſe: qui error nõ accideret in temperata luce. In quiete. Vt
homo de nocte uiſus non plenè comprehenditur: unde ſi modicum uideatur, nõ diſcernitur, & mo-
tus putabitur quieſcere.
ab eo nemus: occultabitur diſtantia hominis ad nemus: & ſi moueatur uidens ad hominem illũ,
quantò magis ad illum acceſſerit, tantò diſtantiam illam certius uidebit. Vnde cum prius ſimul
cum nemore appareret ei homo uiſus, quando ad eum accedit, plus uidetur à nemore remotus: &
cum certum ſit ei, nemus immotum manere: ſyllogizabit hominem uiſum à parte nemoris incede-
re, licet ueritas habeat ipſum immotum eſſe: qui error nõ accideret in temperata luce. In quiete. Vt
homo de nocte uiſus non plenè comprehenditur: unde ſi modicum uideatur, nõ diſcernitur, & mo-
tus putabitur quieſcere.
50. In aſperitate & lenitate: raritate & denſitate: umbra & tenebris. 141. 144 p 4.
IN aſperitate & læuitate erit error.
De nocte enim uiſa aſperitas iudicatur forſan læuitas:
aut è cõ
trario, ſecundum quod fuerit rei uiſæ qualitas. In raritate & denſitate. De nocte enim remiſſa iu-
dicabitur in corpore multũ raro raritas: quia cũ poſt ipſum non plena fiat comprehenſio ſolidi:
æſtimabitur remiſsio raritatis eius uiam negare uiſui: Corpus uerò modicè rarũ uidebitur ſolidũ.
In umbra & tenebris. Si enim in pariete albo fuerint partes obſcurę, & cadat ſuper parietẽ illum lux
candelæ: iudicabit forſitan uidens obſcuritatẽ illam eſſe umbrã: & uidebiture ei forſitan, quòd proce
dat apparens umbra à uicino pariete: & ita error eſt in umbrę æſtimatione. Similiter ſi fuerit in par-
te parietis nigredo multùm: æſtimabitur forſitan uacuitas foraminis iter prębens egredientib. tene
bris. Et ſi tota parietis ſuperficies afficiatur intenſa nigredine: totus forſitan putabitur tenebrę, ut
accidit in pariete cooperto ignis fuligine, & uiſo in debili luce.
trario, ſecundum quod fuerit rei uiſæ qualitas. In raritate & denſitate. De nocte enim remiſſa iu-
dicabitur in corpore multũ raro raritas: quia cũ poſt ipſum non plena fiat comprehenſio ſolidi:
æſtimabitur remiſsio raritatis eius uiam negare uiſui: Corpus uerò modicè rarũ uidebitur ſolidũ.
In umbra & tenebris. Si enim in pariete albo fuerint partes obſcurę, & cadat ſuper parietẽ illum lux
candelæ: iudicabit forſitan uidens obſcuritatẽ illam eſſe umbrã: & uidebiture ei forſitan, quòd proce
dat apparens umbra à uicino pariete: & ita error eſt in umbrę æſtimatione. Similiter ſi fuerit in par-
te parietis nigredo multùm: æſtimabitur forſitan uacuitas foraminis iter prębens egredientib. tene
bris. Et ſi tota parietis ſuperficies afficiatur intenſa nigredine: totus forſitan putabitur tenebrę, ut
accidit in pariete cooperto ignis fuligine, & uiſo in debili luce.
51. In pulchritudine & deformitate: ſimilitudine & dißimilitudine. 150. 153 p 4.
IN ſpecie & deformitate.
Palàm enim, quòd de nocte uidetur facies formoſa, licet in ea ſint macu-
læ, ſicut in lentiginoſa. Et ſi fuerint in re uiſa picturę ſubtiles, totalis ſpeciei cauſſæ, cum in nocte
uiſum lateant: uidebitur res deformis. In ſimilitudine & diſsimilitudine. In corporib. enim eiuſ-
dem ſpeciei, coloris, & figurę, in quibus eſt partialis diuerſitas per latẽtes notas: in debili luce omni
moda ſimilitudo iudicabitur. Et ſi diuerſa fuerint corpora, in ſpecie, colore, & figura, ſed ex aliquib.
notis conformitas eſt partialis: propter occultationem notarum exremiſsione lucis, iudicabitur o-
mnimoda diuerſitas corporum. Et palàm, in omnibus prædictis errorem accidere exſola debilita-
te lucis, cum ipſa intra terminos temperantiæ ſita, error non accidat, alijs immotis.
læ, ſicut in lentiginoſa. Et ſi fuerint in re uiſa picturę ſubtiles, totalis ſpeciei cauſſæ, cum in nocte
uiſum lateant: uidebitur res deformis. In ſimilitudine & diſsimilitudine. In corporib. enim eiuſ-
dem ſpeciei, coloris, & figurę, in quibus eſt partialis diuerſitas per latẽtes notas: in debili luce omni
moda ſimilitudo iudicabitur. Et ſi diuerſa fuerint corpora, in ſpecie, colore, & figura, ſed ex aliquib.
notis conformitas eſt partialis: propter occultationem notarum exremiſsione lucis, iudicabitur o-
mnimoda diuerſitas corporum. Et palàm, in omnibus prædictis errorem accidere exſola debilita-
te lucis, cum ipſa intra terminos temperantiæ ſita, error non accidat, alijs immotis.
52. Magnitudo immoderata creat errores in ſingulis uiſibilib. ſpeciebus. In diſtantia. 16 p 4.
QVantitas egreditur à temperantia, & ille egreſſus cauſſa eſt erroris in omnibus, quibus fidẽ
facit ſyllogiſmus. Error erit in longitudine ex cauſſa prædicta: ut ſi uideantur duo homines
à longitudine temperata, & in ſuo genere maxima, & unus paululum fuerit ante alium: non
diſcernetur uia inter cos ſita: unde unus eorum apparebit circa alium. Et accidit error: quoniam di
ſtantia eorum cum multùm ſit parua, non eſt proportionalis totali eorũ à uiſu elongationi, licet elõ
gatio ſit temperata. Eſt aũt error in longitudine, quoniam homines illi iudicabuntur ab oculo ęquè
remoti: & ita quantitas unius longitudinis maior, quàm ſit in ueritate. Vnde error in longitudine.
facit ſyllogiſmus. Error erit in longitudine ex cauſſa prædicta: ut ſi uideantur duo homines
à longitudine temperata, & in ſuo genere maxima, & unus paululum fuerit ante alium: non
diſcernetur uia inter cos ſita: unde unus eorum apparebit circa alium. Et accidit error: quoniam di
ſtantia eorum cum multùm ſit parua, non eſt proportionalis totali eorũ à uiſu elongationi, licet elõ
gatio ſit temperata. Eſt aũt error in longitudine, quoniam homines illi iudicabuntur ab oculo ęquè
remoti: & ita quantitas unius longitudinis maior, quàm ſit in ueritate. Vnde error in longitudine.