10599OPTICAE LIBER III.
bitur ſorſitan rectitudo.
Vnde error in ſitu, & etiam error in longitudine:
quoniam una eius extre-
mitas eiuſdem longitudinis reputabitur cum alia, cum ſint diuerſæ.
mitas eiuſdem longitudinis reputabitur cum alia, cum ſint diuerſæ.
59. In magnitudine & figura: diuiſione, continuatione & numero. 28. 97. 109 p 4.
DEinde quoniam quantitas corporis comprehenditur ex longitudine, & anguli, ſub quo ui-
detur, capacitate: ignorata longitudine: accidit error in quãtitate. Modo conſimili erit error
in figura. Si enim in corpore fuerint anguli: occultabũtur uidenti: unde ſexangula forma pu-
tabitur ſphærica. Si uerò modica fuerit incuruatio in corpore, latebit, & iudicabitur corpus planũ
eſſe. In diſtinctione erit error. Si enim fuerit per corpus magnæ raritatis linea nigra, apparebit cor-
pus diuiſum in loco, in quẽ cadit linea. Si uerò fuerint duo corpora talia modicũ à ſe diſtãtia: repu-
tabuntur continua. Vnde error in continuitate. Et palàm, quòd ex his erit error in numeri compre-
henſione: cum uel unum plura, uel plura unum apparebunt.
detur, capacitate: ignorata longitudine: accidit error in quãtitate. Modo conſimili erit error
in figura. Si enim in corpore fuerint anguli: occultabũtur uidenti: unde ſexangula forma pu-
tabitur ſphærica. Si uerò modica fuerit incuruatio in corpore, latebit, & iudicabitur corpus planũ
eſſe. In diſtinctione erit error. Si enim fuerit per corpus magnæ raritatis linea nigra, apparebit cor-
pus diuiſum in loco, in quẽ cadit linea. Si uerò fuerint duo corpora talia modicũ à ſe diſtãtia: repu-
tabuntur continua. Vnde error in continuitate. Et palàm, quòd ex his erit error in numeri compre-
henſione: cum uel unum plura, uel plura unum apparebunt.
60. In motu & quiete. 138 p 4.
IN motu erit error ex immoderatione raritatis:
ſi opponatur foramini corpus ualde rarum, ut cry
ſtallus: & huius corporis extremitates lateant uiſum: & poſt corpus hoc moueatur aliud: puta-
bit uidens corpus rarum moueri, cum ſit immotum: quod non accideret ipſo temperatè ſolido.
In quiete accidit error ex eadem intemperantia. Si enim corpus ualde rarum includatur in manu,
coniunctum manui, & ab ea recedat, & moueatur intra manum reuolutionis motu, immota manu:
ita tamen, ut appareat diuiſio aliqua inter ipſum & manum: iudicabitur corpus illud immotũ: quo-
niã non poteſt in eo cõprehendi motus, niſi mutatione ſitus partiũ partis alicuius, reſpectu manus,
uel partis eius. Et quia omnimoda eſt ſimilitudo in partibus, uel prætenditur: propter raritatẽ non
poteſt diſcerni alicuius partium ſitus: quare nec motus.
ſtallus: & huius corporis extremitates lateant uiſum: & poſt corpus hoc moueatur aliud: puta-
bit uidens corpus rarum moueri, cum ſit immotum: quod non accideret ipſo temperatè ſolido.
In quiete accidit error ex eadem intemperantia. Si enim corpus ualde rarum includatur in manu,
coniunctum manui, & ab ea recedat, & moueatur intra manum reuolutionis motu, immota manu:
ita tamen, ut appareat diuiſio aliqua inter ipſum & manum: iudicabitur corpus illud immotũ: quo-
niã non poteſt in eo cõprehendi motus, niſi mutatione ſitus partiũ partis alicuius, reſpectu manus,
uel partis eius. Et quia omnimoda eſt ſimilitudo in partibus, uel prætenditur: propter raritatẽ non
poteſt diſcerni alicuius partium ſitus: quare nec motus.
61. In aſperitate & lenitate: raritate & denſitate. 141. 144 p 4.
IN aſperitate & lęuitate.
Si enim in corpore multùm raro fuerit aſperitas non magna, putabitur
forſitan læue. Si uerò fuerit læue, & ſtatuatur poſt ipſum corpus aſperum, aut corpus diuerſorũ
colorum, æſtimabitur hoc corpus rarum & lęue, aſperũ. Vnde error in læuitate. In raritate. Si e-
nim poſt corpus ualde rarũ ſit aliud corpus rarũ non multũ, & colore forti coloratũ: apparebit pri-
mum non multũ rarum, ſed æſtimabitur eius raritas ſecundum raritatem poſtpoſiti. Vnde uitrum
alij uitro ſuperpoſitum non apparet ita rarum, ſicut appareret eo ſolo uiſui adhibito. Vnde error in
raritate. Si aũt poſt poſt primũ rarum ſtatuatur corpus ſolidum: iudicabitur primũ ſolidũ: unde er-
ror in ſoliditate. Pari modo ſiuas ualde rarum contineat uinũ, cum poſtillud nõ percipiatur luxaut
corpus aliud: iudicabitur forſan totum cum uino uitrum eſſe unum corpus ſolidum.
forſitan læue. Si uerò fuerit læue, & ſtatuatur poſt ipſum corpus aſperum, aut corpus diuerſorũ
colorum, æſtimabitur hoc corpus rarum & lęue, aſperũ. Vnde error in læuitate. In raritate. Si e-
nim poſt corpus ualde rarũ ſit aliud corpus rarũ non multũ, & colore forti coloratũ: apparebit pri-
mum non multũ rarum, ſed æſtimabitur eius raritas ſecundum raritatem poſtpoſiti. Vnde uitrum
alij uitro ſuperpoſitum non apparet ita rarum, ſicut appareret eo ſolo uiſui adhibito. Vnde error in
raritate. Si aũt poſt poſt primũ rarum ſtatuatur corpus ſolidum: iudicabitur primũ ſolidũ: unde er-
ror in ſoliditate. Pari modo ſiuas ualde rarum contineat uinũ, cum poſtillud nõ percipiatur luxaut
corpus aliud: iudicabitur forſan totum cum uino uitrum eſſe unum corpus ſolidum.
62. In umbra & tenebris. 147 p 4. 67 p 10.
IN umbra erit error ex raritate.
Luce enim ſolis in domũ aliquam per foramen aliquod deſcendẽ
te, & ſuper feneſtram uitream cadente, cum domus illa ſit umbroſa: apparebit ſuper feneſtram il
lam umbra, licet in ueritate lux in ipſam incidat: quæ quidem x comprehenderetur, ſi ſolidum
eſſet feneſtræ corpus: quoniam non tranſiret, & ita ſuper ſolidum appareret. Vnde error in umbra.
In tenebris. Luce enim ſolis in aquam fluminis nõ deſcendente, aut in mare, ſicut accidit hora ma-
tutina & ueſpertina: & ſi fuerit claritas in aqua: apparebit tenebroſa: & quantò fuerit clarior, tantò
putabitur tenebroſior. Et accidit hoc: quoniam pars aquæ ſuperior umbrã iacit ſuper proximã par
tem inferiorem, & illa proxima ſuper aliam inferiorem propinquam: & ita per ſingulas uſq; ad fun-
dum. Et licet ſingularum partium umbra in ſe ſit modica: tamen coniunctæ unam efficiunt maxi-
mam, ſicut palàm eſt in colore uini accidere: In modica enim quantitate uini color eſt debilis: & in
multa, licet eiuſdem modi, fortis. Cauſſa autem quare in mari umbram iaciente uideantur eſſe tene
bræ in maris claritate, eſt: quoniam intenſa claritas intenſam reddit raritatem: unde uiſui maiorem
reddit penetrationem: Vnde fit acquiſitio plurium maris partium umbram facientium: quoniã um
brarum aggregatarum perceptio inducit fidem tenebrarum. Si uerò mare fuerit turbulentum, pro-
pter diminutam raritatem penetrabit uiſus paululum, & comprehendet modicam aquæ partem: &
licet faciat umbram, cum ipſa ſit remiſſa, color illius partis uincit umbram. In turbida enim aqua co
lor apparet, in clara nullus: unde & propter turbidæ aquæ colorem & propter umbræ partis appa-
rentis remiſsionem non comprehenduntur in aqua tenebrę: unde ipſa turbida, apparebit colora-
ta, & clara tenebroſa. Solis autem radio cadente ſuper faciem maris, cum ei per raritatem ipſius pa-
teat tranſitus: abijcietur omnis tenebrarum & umbræ apparentia.
te, & ſuper feneſtram uitream cadente, cum domus illa ſit umbroſa: apparebit ſuper feneſtram il
lam umbra, licet in ueritate lux in ipſam incidat: quæ quidem x comprehenderetur, ſi ſolidum
eſſet feneſtræ corpus: quoniam non tranſiret, & ita ſuper ſolidum appareret. Vnde error in umbra.
In tenebris. Luce enim ſolis in aquam fluminis nõ deſcendente, aut in mare, ſicut accidit hora ma-
tutina & ueſpertina: & ſi fuerit claritas in aqua: apparebit tenebroſa: & quantò fuerit clarior, tantò
putabitur tenebroſior. Et accidit hoc: quoniam pars aquæ ſuperior umbrã iacit ſuper proximã par
tem inferiorem, & illa proxima ſuper aliam inferiorem propinquam: & ita per ſingulas uſq; ad fun-
dum. Et licet ſingularum partium umbra in ſe ſit modica: tamen coniunctæ unam efficiunt maxi-
mam, ſicut palàm eſt in colore uini accidere: In modica enim quantitate uini color eſt debilis: & in
multa, licet eiuſdem modi, fortis. Cauſſa autem quare in mari umbram iaciente uideantur eſſe tene
bræ in maris claritate, eſt: quoniam intenſa claritas intenſam reddit raritatem: unde uiſui maiorem
reddit penetrationem: Vnde fit acquiſitio plurium maris partium umbram facientium: quoniã um
brarum aggregatarum perceptio inducit fidem tenebrarum. Si uerò mare fuerit turbulentum, pro-
pter diminutam raritatem penetrabit uiſus paululum, & comprehendet modicam aquæ partem: &
licet faciat umbram, cum ipſa ſit remiſſa, color illius partis uincit umbram. In turbida enim aqua co
lor apparet, in clara nullus: unde & propter turbidæ aquæ colorem & propter umbræ partis appa-
rentis remiſsionem non comprehenduntur in aqua tenebrę: unde ipſa turbida, apparebit colora-
ta, & clara tenebroſa. Solis autem radio cadente ſuper faciem maris, cum ei per raritatem ipſius pa-
teat tranſitus: abijcietur omnis tenebrarum & umbræ apparentia.
63. In pulchritudine & deformitate: ſimilitudine & dißimilitudine. 150. 153 p 4.
IN decore & deformitate.
Si enim in uaſe multùm raro ſint particulæ uel inciſuræ ipſi decorem
afferentes: & imponatur uaſi illi uinum turbidum & turpe: occultabuntur decoris cauſſæ: & iu-
dicabitur uas deforme, ut aliquando accidit in uitreo uaſe. Econtrariò ſi uas tale deformente-
ius aliquæ particulæ, & imponatur ei uinum clarum lucidum, & in colore formoſum: occultabũtur
deformitatis cauſſæ, & reputabitur uas ſpecioſum, cum ſit deforme. In ſimilitudine & diſsimilitudi
ne. Si duo uaſa multũ rara conueniant in forma, ſpecie, raritate: ſed diſcrepent in aliquarum partiũ
afferentes: & imponatur uaſi illi uinum turbidum & turpe: occultabuntur decoris cauſſæ: & iu-
dicabitur uas deforme, ut aliquando accidit in uitreo uaſe. Econtrariò ſi uas tale deformente-
ius aliquæ particulæ, & imponatur ei uinum clarum lucidum, & in colore formoſum: occultabũtur
deformitatis cauſſæ, & reputabitur uas ſpecioſum, cum ſit deforme. In ſimilitudine & diſsimilitudi
ne. Si duo uaſa multũ rara conueniant in forma, ſpecie, raritate: ſed diſcrepent in aliquarum partiũ