Clavius, Christoph, Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur

Page concordance

< >
Scan Original
41 21
42 22
43 23
44 24
45 25
46 26
47 27
48 28
49 29
50 30
51 31
52 32
53 33
54 34
55 35
56 36
57 37
58 38
59 39
60 40
61 41
62 42
63 43
64 44
65 45
66 46
67 47
68 48
69 49
70 50
< >
page |< < (86) of 677 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="it" type="free">
        <div xml:id="echoid-div288" type="section" level="1" n="115">
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s4739" xml:space="preserve">
              <pb o="86" file="0106" n="106" rhead="GNOMONICES"/>
            Sol in P, exiſtet, altitudo{q́ue} Solis erit arcus I P, vt ex ijs, quæ propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s4740" xml:space="preserve">2. </s>
            <s xml:id="echoid-s4741" xml:space="preserve">hui{us} lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s4742" xml:space="preserve">ſcripſimus, facile col-
              <lb/>
            ligi poteſt.</s>
            <s xml:id="echoid-s4743" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s4744" xml:space="preserve">QVOD ſi quando recta P Q, ceciderit in punctum N, hoc est, ſi altitudo Solis inuenta fuerit æqua
              <lb/>
            lis meridianæ altitudini Solis illius diei, exiſtet Sol in Meridiano circulo, ac propterea vmbra ipſa A B,
              <lb/>
            erit linea meridiana.</s>
            <s xml:id="echoid-s4745" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s4746" xml:space="preserve">PER idem Analemma eadem ferè ratione explorare nobis licebit declinationem cuiuſcunque plani
              <lb/>
            propoſiti, etiamſi in plano Horizonti parallelo lineam meridianam non inueniamus, quemadmodum
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:id="echoid-s4747" xml:space="preserve">à Ioan. </s>
            <s xml:id="echoid-s4748" xml:space="preserve">Baptiſta Benedicto traditur in Gnomonica. </s>
            <s xml:id="echoid-s4749" xml:space="preserve">Quod vt fiat, ſit murus ad Horizontem rectus
              <lb/>
            A B, in quo ducta recta C D,
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0106-01" xlink:href="note-0106-01a" xml:space="preserve">Declinatio pla-
                <lb/>
              ni propoſiti, per
                <lb/>
              Analẽma qua
                <lb/>
              arte ſit exqui-
                <lb/>
              renda.</note>
              <figure xlink:label="fig-0106-01" xlink:href="fig-0106-01a" number="69">
                <image file="0106-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0106-01"/>
              </figure>
            Horizonti parallela, figatur
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0106-02" xlink:href="note-0106-02a" xml:space="preserve">10</note>
            in ea ſtylus C E, cuiusuis longi-
              <lb/>
            tudinis ad murum rectus in
              <lb/>
            puncto C, obſeruetur{q́ue} quo-
              <lb/>
            cunque tempore, cum Sol pla-
              <lb/>
            num muri illuminat, ſiue ante
              <lb/>
            meridiem, ſiue poſt, extremitas
              <lb/>
            vmbræ E F, quam ſtylus proij-
              <lb/>
            cit, nempe punctũ F, per quod
              <lb/>
            ad rectam C D, perpendicula-
              <lb/>
            ris ducatur F D; </s>
            <s xml:id="echoid-s4750" xml:space="preserve">quæ dicto ci-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0106-03" xlink:href="note-0106-03a" xml:space="preserve">20</note>
            tius ducetur hoc modo. </s>
            <s xml:id="echoid-s4751" xml:space="preserve">Ap-
              <lb/>
            plicetur muro filum cum per-
              <lb/>
            pendiculo, ita vt per punctum
              <lb/>
            F, tranſeat, ſignetur in mu-
              <lb/>
            ro punctum quodcunque D.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s4752" xml:space="preserve">Nam linea recta per F, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4753" xml:space="preserve">D, ducta perpendicularis erit ad C D, cum filum ad Horizontẽ ſit rectũ. </s>
            <s xml:id="echoid-s4754" xml:space="preserve">Hinc
              <lb/>
            enim fit, vt & </s>
            <s xml:id="echoid-s4755" xml:space="preserve">recta F D, quæ à filo perpendiculi non differt, vel certe ei parallela eſt, ad Horizontem,
              <lb/>
            qui per rectam C D, ducitur, ſit perpendicularis; </s>
            <s xml:id="echoid-s4756" xml:space="preserve">atque adeo per definitionem 3. </s>
            <s xml:id="echoid-s4757" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s4758" xml:space="preserve">11. </s>
            <s xml:id="echoid-s4759" xml:space="preserve">Euclidis, cum
              <lb/>
            recta C D, in Horizonte rectos conſtituat angulos. </s>
            <s xml:id="echoid-s4760" xml:space="preserve">Ego loco ſtyli vtor hic quoque inſtrumento illo, quod
              <lb/>
            ad initium huius ſcholij deſcripſimus. </s>
            <s xml:id="echoid-s4761" xml:space="preserve">Si enim applicetur muro A B, ita vt punctum D, in punctum C,
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0106-04" xlink:href="note-0106-04a" xml:space="preserve">30</note>
            cadat, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4762" xml:space="preserve">latus D A, in rectam C D, recta D I, vergente deorſum verſus, fungetur latus D H, mune-
              <lb/>
            re ſtyli ad murum recti. </s>
            <s xml:id="echoid-s4763" xml:space="preserve">Quare obſeruata extremitate vmbræ illius in puncto F, amouendum erit instru
              <lb/>
            mentum, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4764" xml:space="preserve">punctum C, diligenter notandum. </s>
            <s xml:id="echoid-s4765" xml:space="preserve">Itaque quoniam radius Solis E F, per E, verticem ſtyli,
              <lb/>
            qui in centro mundi eſt, per propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s4766" xml:space="preserve">2. </s>
            <s xml:id="echoid-s4767" xml:space="preserve">huius libri, in plano illius Verticalis exiſtit, qui tempore obſerua-
              <lb/>
            tionis per centrum Solis ducitur, occurret hic Verticalis muro A B, in puncto F. </s>
            <s xml:id="echoid-s4768" xml:space="preserve">Quia verò tam planũ
              <lb/>
            muri, quàm huius Verticalis rectum eſt ad Horizontem, erit quoque communis eorum ſectio ad Horizon-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0106-05" xlink:href="note-0106-05a" xml:space="preserve">19. vndec.</note>
            tem recta, atque adeo, per defin. </s>
            <s xml:id="echoid-s4769" xml:space="preserve">3. </s>
            <s xml:id="echoid-s4770" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s4771" xml:space="preserve">11. </s>
            <s xml:id="echoid-s4772" xml:space="preserve">Euclidis, perpendicularis ad rectam C D, in Horizonte exiſten
              <lb/>
            tem. </s>
            <s xml:id="echoid-s4773" xml:space="preserve">Cum ergo F D, ſit ad C D, perpendicularis, erit F D, communis ſectio muri A B, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4774" xml:space="preserve">Verticalis
              <lb/>
            tunc temporis per centrum Solis ducti, atque adeo idem Verticalis per punctum D, tranſibit. </s>
            <s xml:id="echoid-s4775" xml:space="preserve">Ducta igi-
              <lb/>
            tur recta E D, erit communis ſectio Horizontis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4776" xml:space="preserve">eiuſdem Verticalis, cum vterque circulus per pun-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0106-06" xlink:href="note-0106-06a" xml:space="preserve">40</note>
            cta E, D, tranſeat; </s>
            <s xml:id="echoid-s4777" xml:space="preserve">atque adeo linea F D, ad Horizontem recta, perpendicularis erit, per defin. </s>
            <s xml:id="echoid-s4778" xml:space="preserve">3. </s>
            <s xml:id="echoid-s4779" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s4780" xml:space="preserve">11.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s4781" xml:space="preserve">Euclidis, ad rectam E D, in Horizonte exiſtentem: </s>
            <s xml:id="echoid-s4782" xml:space="preserve">Eſt autem & </s>
            <s xml:id="echoid-s4783" xml:space="preserve">ad C D, perpendicularis oſtenſa. </s>
            <s xml:id="echoid-s4784" xml:space="preserve">Igi-
              <lb/>
            tur cum vtraque linea C D, E D, quarum illa in muro, hæc autem in Verticali per Solem tranſeunte exi-
              <lb/>
            ſtit, ad F D, communem ſectionem muri, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4785" xml:space="preserve">dicti Verticalis ſit perpendicularis, erit per defin. </s>
            <s xml:id="echoid-s4786" xml:space="preserve">6. </s>
            <s xml:id="echoid-s4787" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s4788" xml:space="preserve">11. </s>
            <s xml:id="echoid-s4789" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Euclidis, C D E, angulus inclinationis muri ad dictum Verticalem. </s>
            <s xml:id="echoid-s4790" xml:space="preserve">Cui in plano muri æqualem exhibe-
              <lb/>
            bimus hoc modo. </s>
            <s xml:id="echoid-s4791" xml:space="preserve">Ducta recta C G, ad C D, perpendiculari, fiat C G, ſtylo, vel lateri D H, inſtrumenti
              <lb/>
            ad initium huius ſcholij deſcripti, æqualis, iungatur{q́ue} recta G D. </s>
            <s xml:id="echoid-s4792" xml:space="preserve">Dico angulum C D G, angulo C D E,
              <lb/>
            æqualem eſſe. </s>
            <s xml:id="echoid-s4793" xml:space="preserve">Quoniam enim duo latera C E, C D, trianguli C D E, duobus lateribus C G, C D, trian-
              <lb/>
            guli C D G, æqualia ſunt, angulosq́, comprehendunt æquales, vtpote rectos, (Eſt enim angulus E C D,
              <lb/>
            rectus, per d@fin. </s>
            <s xml:id="echoid-s4794" xml:space="preserve">3. </s>
            <s xml:id="echoid-s4795" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s4796" xml:space="preserve">11. </s>
            <s xml:id="echoid-s4797" xml:space="preserve">Euclidis, angulus verò G C D, ex conſtructione) erit quoque baſis E D, baſi
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0106-07" xlink:href="note-0106-07a" xml:space="preserve">50</note>
            G D, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4798" xml:space="preserve">angulus C D E, angulo C D G, æqualis. </s>
            <s xml:id="echoid-s4799" xml:space="preserve">Ex hoc autem angulo C D G, cognito inuestigabimus de-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0106-08" xlink:href="note-0106-08a" xml:space="preserve">4. primi.</note>
            clinationem muri propoſiti à Verticali proprie dicto, hac ratione.</s>
            <s xml:id="echoid-s4800" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s4801" xml:space="preserve">POST QVAM vmbræ extremitas F, notata eſt, inquiratur ſtatim, antequã recta F D, ducatur,
              <lb/>
            (quoniã ſi mora aliqua interceſſerit, vmbra mutabitur, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4802" xml:space="preserve">Sol alium Verticalẽ occupabit, propter motum
              <lb/>
            diurnũ) altitudo Solis, quæ in Analemmate ſuperiori, quod hic repetiuimus, ſupputetur ex punctis G, I,
              <lb/>
            vſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s4803" xml:space="preserve">
              <unsure/>
            ad puncta Q, P. </s>
            <s xml:id="echoid-s4804" xml:space="preserve">Iuncta enim recta PQ, erit diameter paralleli Horizõtis per centrũ Solis tempore
              <lb/>
            obſeruationis ducti, vt ſupra demonſtrauimus, ſecans diametrum paralleli Solis in S, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4805" xml:space="preserve">diametrum
              <lb/>
            Verticalis proprie dicti in R. </s>
            <s xml:id="echoid-s4806" xml:space="preserve">Deſcripto autem circa P Q, ex centro R, ſemicirculo P T Q, ducatur
              <lb/>
            ex S, ad P Q, perpendicularis S T, ſecans circunferentiam ſemicirculi P T Q, in T, iungatur{q́ue}
              <unsure/>
            re-
              <lb/>
            cta T R, quæ communis ſectio erit paralleli Horizontis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4807" xml:space="preserve">Verticalis circuli, quorum vterque tunc per
              <lb/>
            Solis centrum ducitur; </s>
            <s xml:id="echoid-s4808" xml:space="preserve">adeo vt angulus acutus Q R T, vel P R T, ſit angulus declinationis dicti </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>