107101OPTICAE LIBER III.
prehenditur motus in corpore, niſi in tempore ſenſibili.
Similis error accidit in rota modica:
cum
citiſsimè uoluitur, apparet immota: cum non poſsit fieri comprehenſio reuolutionis eius in tempo
re tam paruo, quàm paruum eſt, in quo fit una eius reuolutio. Idem error accidit in trocho. Vnde er
ror in quiete: quoniam non poteſt diſcerni mutatio ſitus partium trochi: quare nec motus eius. Et ſi
unius coloris fuerit trochus: palàm, quòd non comprehenditur motus. Si uerò plurium & diuerſo-
rum colorum: nec ſic etiam apparebit motus: cum lateat colorum diuerſitas, & prætendatur ex ni-
mia feſtinatione, confuſa quædam colorum unitas.
citiſsimè uoluitur, apparet immota: cum non poſsit fieri comprehenſio reuolutionis eius in tempo
re tam paruo, quàm paruum eſt, in quo fit una eius reuolutio. Idem error accidit in trocho. Vnde er
ror in quiete: quoniam non poteſt diſcerni mutatio ſitus partium trochi: quare nec motus eius. Et ſi
unius coloris fuerit trochus: palàm, quòd non comprehenditur motus. Si uerò plurium & diuerſo-
rum colorum: nec ſic etiam apparebit motus: cum lateat colorum diuerſitas, & prætendatur ex ni-
mia feſtinatione, confuſa quædam colorum unitas.
68. In aſperitate: lenitate: raritate: denſitate: umbra: tenebris: pulchritudine: deformitate:
ſimilitudine: dißimilitudine. 141. 144. 147. 150. 153 p 4.
ſimilitudine: dißimilitudine. 141. 144. 147. 150. 153 p 4.
IN aſperitate.
Cum enim ſubitò uidetur aſperum:
putabitur forſitan læue:
& ſi hoc modo uidea-
tur, non poterit in eo diſcerni læuitas aut aſperitas. Vnde dubitatio & error. In raritate. Luce e-
nim declinata ſuper corpus remiſsè rarũ deſcendente, ſubitò uiſum, cũ non percipiatur declina-
tio lucis: putabitur forſitan, quod in fine raritatis ſit apparẽs raritas corporis. Quòd ſi in tẽpore pau
lo maiore adhibeatur uiſus: percipietur declinatio cauſſa apparentiæ raritatis remiſſę. In ſoliditate.
Si quis enim inſtanter uideat corpus rarũ, & poſt ipſum nõ diſcernat lucis tranſitũ, putabit illud eſ-
ſe ſolidũ. In umbra. Si in albo pariete ſint partes ſubnigrę, deſcendẽte ſuper ipſum ignis luce, ſubitò
uiſæ putabuntur eſſe umbræ. Si uerò nigredo earum uiſa fuerit intenſa: æſtimabuntur foramma te-
nebris plena. In ſpecie & deformitate. Quia in tã paruo tẽpore non ſunt cõprehenſibiles minutę de-
coris & deformitatis cauſſæ: ſicut accidit cũ aliquis inſpiciens per foramen intuetur faciem, iudicat
aliquando fœdam: formoſam: uel econtrariò. Et idẽ error accidit mota re uiſa, oculo immoto. In ſi-
militudine & diſsimilitudine: Quoniam latent particulares ſimilitudinis & diſsimilitudinis cauſſę.
Et in his omnibus ex ſolo tempore non moderato accidit error: cum in prædictis nullus accideret,
eo ad temperantiam reducto.
tur, non poterit in eo diſcerni læuitas aut aſperitas. Vnde dubitatio & error. In raritate. Luce e-
nim declinata ſuper corpus remiſsè rarũ deſcendente, ſubitò uiſum, cũ non percipiatur declina-
tio lucis: putabitur forſitan, quod in fine raritatis ſit apparẽs raritas corporis. Quòd ſi in tẽpore pau
lo maiore adhibeatur uiſus: percipietur declinatio cauſſa apparentiæ raritatis remiſſę. In ſoliditate.
Si quis enim inſtanter uideat corpus rarũ, & poſt ipſum nõ diſcernat lucis tranſitũ, putabit illud eſ-
ſe ſolidũ. In umbra. Si in albo pariete ſint partes ſubnigrę, deſcendẽte ſuper ipſum ignis luce, ſubitò
uiſæ putabuntur eſſe umbræ. Si uerò nigredo earum uiſa fuerit intenſa: æſtimabuntur foramma te-
nebris plena. In ſpecie & deformitate. Quia in tã paruo tẽpore non ſunt cõprehenſibiles minutę de-
coris & deformitatis cauſſæ: ſicut accidit cũ aliquis inſpiciens per foramen intuetur faciem, iudicat
aliquando fœdam: formoſam: uel econtrariò. Et idẽ error accidit mota re uiſa, oculo immoto. In ſi-
militudine & diſsimilitudine: Quoniam latent particulares ſimilitudinis & diſsimilitudinis cauſſę.
Et in his omnibus ex ſolo tempore non moderato accidit error: cum in prædictis nullus accideret,
eo ad temperantiam reducto.
69. Imbecillit{as} uiſus creat errores in ſingulis uiſibilibus ſpeciebus. In diſtantia: ſitu: magni-
tudine: figura: diuiſione: continuatione: numero. 16. 44. 28. 97. 109 p 4.
tudine: figura: diuiſione: continuatione: numero. 16. 44. 28. 97. 109 p 4.
VIſus debilitas & immoderatio errorẽ inuehit ſingulis per ſyllo giſmũ in uiſu comprehẽſis.
In
lõgitudine. Si enim opponãtur uiſui duo corpora, quorum unũ ſit coloris fortis, & remotius:
aliud coloris debilis, & oculo propinquius: cũ nõ fiat cõprehenſio longirudinis, niſi facta col
latione ad aliqua corpora interiecta: [per 25. 39 n 2] faciet incertã collationẽ debilitas uiſus. Et quia
certum eſt homini, quòd ex locis propin quiorib. certior fit fides uiſui, ꝗ̃ ex remotiorib. concludit il-
lud, quod apparet ei certius ex his corporib eſſe propinquius. Et planum, quòd uiſui debili certior
fit fides coloris fortis, quàm debilis: licet paulò plus elon gati. Idem error accidit etiã in tẽperantia
uiſus: quoniã à longitudine magna propinquius iudicatur corpus, cuius color fortis, quã cuius co-
lor debilis: licet nõ ſit multò remotius. In ſitu errat uiſus debilitas. Si enim ab aliquãta longitudine,
licet temperata declinetur corpus, & ſit modica declinatio: ignorabitur, cũ plenè comprehenditur
lõgitudo. Et incertitudo longitudinis quãtitatis, errorẽ etiã ſitus ingerit. In figura. Quia gibbus mo
dicus, & multiplex angulus latent debilitatẽ uiſus. Et ſi in corpore linea nigra fuerit: æſtimabitur di
uiſio uel fiſſura: & æſtimabuntur corpora contigua, unũ continuum. Vnde error in diuiſione: conti-
nuitate: numero. Eadem erroris cauſſa ſtrabo unum iudicat duo: ſi fuerit deformitas in uno tantùm
oculo. Quoniam habet res uiſa diuerſitatem ſitus, reſpectu duorum oculorum eius. Si aũt in duo-
bus oculis eius ſit deformatio: cum acciditeos moueri forſitan accidet eis diuerſitas ſitus, reſpectu
rei uiſæ: & ita in uno pluralitas.
lõgitudine. Si enim opponãtur uiſui duo corpora, quorum unũ ſit coloris fortis, & remotius:
aliud coloris debilis, & oculo propinquius: cũ nõ fiat cõprehenſio longirudinis, niſi facta col
latione ad aliqua corpora interiecta: [per 25. 39 n 2] faciet incertã collationẽ debilitas uiſus. Et quia
certum eſt homini, quòd ex locis propin quiorib. certior fit fides uiſui, ꝗ̃ ex remotiorib. concludit il-
lud, quod apparet ei certius ex his corporib eſſe propinquius. Et planum, quòd uiſui debili certior
fit fides coloris fortis, quàm debilis: licet paulò plus elon gati. Idem error accidit etiã in tẽperantia
uiſus: quoniã à longitudine magna propinquius iudicatur corpus, cuius color fortis, quã cuius co-
lor debilis: licet nõ ſit multò remotius. In ſitu errat uiſus debilitas. Si enim ab aliquãta longitudine,
licet temperata declinetur corpus, & ſit modica declinatio: ignorabitur, cũ plenè comprehenditur
lõgitudo. Et incertitudo longitudinis quãtitatis, errorẽ etiã ſitus ingerit. In figura. Quia gibbus mo
dicus, & multiplex angulus latent debilitatẽ uiſus. Et ſi in corpore linea nigra fuerit: æſtimabitur di
uiſio uel fiſſura: & æſtimabuntur corpora contigua, unũ continuum. Vnde error in diuiſione: conti-
nuitate: numero. Eadem erroris cauſſa ſtrabo unum iudicat duo: ſi fuerit deformitas in uno tantùm
oculo. Quoniam habet res uiſa diuerſitatem ſitus, reſpectu duorum oculorum eius. Si aũt in duo-
bus oculis eius ſit deformatio: cum acciditeos moueri forſitan accidet eis diuerſitas ſitus, reſpectu
rei uiſæ: & ita in uno pluralitas.
70. In motu & quiete. 138 p 4.
IN motu.
Si quis enim ſæpius in circuitũ uoluitur, cũ quieſcit:
putat, quòd parietes moueãtur.
Et
eſt, quoniam moto uidente, mouetur intrinſecus uis uiſibilis: & licet uidẽs ſteterit, nõ ſtatim uis
uiſibilis ſtabit: ſed motus eius in uidentis quiete durabit: & ob hoc motus uiſarum rerũ æſtima-
tio inſurgit. Et huius motus exemplum in trocho uidemus: quoniã diu poſt manus mouentis quie
tem uoluitur trochus. Eſt etiam infirmitas, in qua uidentur patienti omnia uolui. In quiete. Quan-
do corpus ſimilium partium, ut ſunt quædã rotæ horologiorum, reuoluitur reuolutione pauca: ui-
ſus debilis non percipit eius motum, quẽ quidem perciperet uiſus temperatus. Si aũt multa ſit reuo
lutio, non percipitur etiam à temperato. Si uerò ſit diſsimiliũ partium corpus motũ, ut in rota mo-
letrinæ: tunc uiſus debilis comprehendet motum: Si autem feſtina fueritrotæreuolutio: occultabi
tur uiſui debili motus. Quoniã partes rotæ multũ diſsimiles ſunt: non plenè comprehendetur diſsi
militudo in feſtinatione: & per diſs imilitudinem partium fit comprehenſio motus earum.
eſt, quoniam moto uidente, mouetur intrinſecus uis uiſibilis: & licet uidẽs ſteterit, nõ ſtatim uis
uiſibilis ſtabit: ſed motus eius in uidentis quiete durabit: & ob hoc motus uiſarum rerũ æſtima-
tio inſurgit. Et huius motus exemplum in trocho uidemus: quoniã diu poſt manus mouentis quie
tem uoluitur trochus. Eſt etiam infirmitas, in qua uidentur patienti omnia uolui. In quiete. Quan-
do corpus ſimilium partium, ut ſunt quædã rotæ horologiorum, reuoluitur reuolutione pauca: ui-
ſus debilis non percipit eius motum, quẽ quidem perciperet uiſus temperatus. Si aũt multa ſit reuo
lutio, non percipitur etiam à temperato. Si uerò ſit diſsimiliũ partium corpus motũ, ut in rota mo-
letrinæ: tunc uiſus debilis comprehendet motum: Si autem feſtina fueritrotæreuolutio: occultabi
tur uiſui debili motus. Quoniã partes rotæ multũ diſsimiles ſunt: non plenè comprehendetur diſsi
militudo in feſtinatione: & per diſs imilitudinem partium fit comprehenſio motus earum.
71. In aſperitate: lenitate: raritate: denſitate: umbra: tenebris: pulchritudine: deformitate:
ſimilitudine: dißimilitudine. 141. 144. 147. 150. 153 p 4.
ſimilitudine: dißimilitudine. 141. 144. 147. 150. 153 p 4.
IN aſperitate & læuitate.
Quia forſan reputabit modicè lęue, aſperũ:
uel ecõtrariò, ſi inter formas
aſperi & lęuis fuerit diſsimilitudo. In raritate. Cũ fuerit in corpore raro ſoliditas pauca: æſtimabi
tur à uiſu debili maior uera. In ſoliditate. Si fuerit in corpore raro color fortis, aut poſt ipſum, &
raritas nõ maxima: putabit illud eſſe ſolidũ. In umbra. Notæ parietis ſubnigræ, deſcẽdẽte ſuք ipſum
luce, apparẽt huic uiſui umbrę: & ſi fuerintmultũ nigrę: apparebũt foramina, in quibus tenebrę. In
aſperi & lęuis fuerit diſsimilitudo. In raritate. Cũ fuerit in corpore raro ſoliditas pauca: æſtimabi
tur à uiſu debili maior uera. In ſoliditate. Si fuerit in corpore raro color fortis, aut poſt ipſum, &
raritas nõ maxima: putabit illud eſſe ſolidũ. In umbra. Notæ parietis ſubnigræ, deſcẽdẽte ſuք ipſum
luce, apparẽt huic uiſui umbrę: & ſi fuerintmultũ nigrę: apparebũt foramina, in quibus tenebrę. In
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib