Clavius, Christoph, Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur

Page concordance

< >
Scan Original
111 91
112 92
113 93
114 94
115 95
116 96
117 97
118 98
119 99
120 100
121 101
122 102
123 103
124 104
125 105
126 106
127 107
128 108
129 109
130 110
131 111
132 112
133 113
134 114
135 115
136 116
137 117
138 118
139 119
140 120
< >
page |< < (98) of 677 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="it" type="free">
        <div xml:id="echoid-div338" type="section" level="1" n="126">
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s5584" xml:space="preserve">
              <pb o="98" file="0118" n="118" rhead="GNOMONICES"/>
            per Φ, ducamus ad A E, perpendicularem φ χ, accipiamuſ{q́ue} φ χ, vmbræ A B, æqualem, dabit recta
              <lb/>
            χ E, producta ad S, amplitudinem Solis ortiuam, vel occiduam C S. </s>
            <s xml:id="echoid-s5585" xml:space="preserve">Cum enim planum F D, ſit in plano
              <lb/>
            Meridiani, erit gnomon A E, pars communis ſectionis verticalis proprie dicti, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5586" xml:space="preserve">Horizontis. </s>
            <s xml:id="echoid-s5587" xml:space="preserve">Si igitur
              <lb/>
            circulus A B C D, pro Horizonte ſumatur, intelligatur{q́ue} tabulæ F D, applicari, ita vt punctum φ, in
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0118-01" xlink:href="fig-0118-01a" number="83">
                <image file="0118-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0118-01"/>
              </figure>
            A, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5588" xml:space="preserve">χ, in B, cadat, ob æqua
              <lb/>
            litatẽ rectarum A B, φ χ, ca-
              <lb/>
            det centrũ E, in extremũ ſtyli
              <lb/>
            E, propter æqualitatẽ rectarũ
              <lb/>
            A E, φ E. </s>
            <s xml:id="echoid-s5589" xml:space="preserve">Quare linea recta
              <lb/>
            χ E, cõgruet radio Solis B
              <unsure/>
            E,
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0118-01" xlink:href="note-0118-01a" xml:space="preserve">10</note>
            ac propterea producta cadet
              <lb/>
            in S, punctum ortus, vel occa-
              <lb/>
            ſus in Horizonte. </s>
            <s xml:id="echoid-s5590" xml:space="preserve">Igitur arcus
              <lb/>
            C S, amplitudo erit ortiua,
              <lb/>
            vel occidua. </s>
            <s xml:id="echoid-s5591" xml:space="preserve">Aduertendum ta
              <lb/>
            men est, ſi matutino tempore
              <lb/>
            obſeruatio fiat, vmbra{q́ue} cadat
              <lb/>
            in rectam A F, ſolem eſſe bo-
              <lb/>
            realẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s5592" xml:space="preserve">vnde amplitudo ſumen-
              <lb/>
            da tunc erit à C, verſus par-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0118-02" xlink:href="note-0118-02a" xml:space="preserve">20</note>
            tes ſeptentrionales, nempe ver
              <lb/>
            ſus D: </s>
            <s xml:id="echoid-s5593" xml:space="preserve">Si autem vmbra cadat
              <lb/>
            in rectam A G, Solem eſſe au
              <lb/>
            ſtralẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s5594" xml:space="preserve">Quare amplitudo nume
              <lb/>
            rãda erit à C, verſus auſtrales
              <lb/>
            partes, hoc eſt, uerſus B. </s>
            <s xml:id="echoid-s5595" xml:space="preserve">Con-
              <lb/>
            trariũ intelligatur, ſi obſerua-
              <lb/>
            tio fiat tẽpore veſpertino. </s>
            <s xml:id="echoid-s5596" xml:space="preserve">Vm-
              <lb/>
            bra enim cadẽte in rectã AG,
              <lb/>
            Sol borealis eſt, auſtralis vero,
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0118-03" xlink:href="note-0118-03a" xml:space="preserve">30</note>
            umbra cadente in rectã A F,
              <lb/>
            vt perſpicuum eſt.</s>
            <s xml:id="echoid-s5597" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s5598" xml:space="preserve">POSTREMO, vt omnia hæc facili{us}, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5599" xml:space="preserve">rectius fiant, ducendæ erunt in circulo A B C D, ante-
              <lb/>
            quam ſtylus infigatur, aliquot rectę lineæ pro communibus ſectionibus Verticalium circulorum, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5600" xml:space="preserve">cir-
              <lb/>
            culi A B C D. </s>
            <s xml:id="echoid-s5601" xml:space="preserve">Vt in figura ducta eſt F G, diſtans ab A C, grad. </s>
            <s xml:id="echoid-s5602" xml:space="preserve">30. </s>
            <s xml:id="echoid-s5603" xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:id="echoid-s5604" xml:space="preserve">K L, grad. </s>
            <s xml:id="echoid-s5605" xml:space="preserve">50. </s>
            <s xml:id="echoid-s5606" xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:id="echoid-s5607" xml:space="preserve">γβ, grad. </s>
            <s xml:id="echoid-s5608" xml:space="preserve">6.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s5609" xml:space="preserve">Min. </s>
            <s xml:id="echoid-s5610" xml:space="preserve">30. </s>
            <s xml:id="echoid-s5611" xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:id="echoid-s5612" xml:space="preserve">c. </s>
            <s xml:id="echoid-s5613" xml:space="preserve">Nam cadente vmbrę extremitate in aliquam dictarum linearum, ſciemus, in quonam Ver-
              <lb/>
            ticali circulo Sol ſit. </s>
            <s xml:id="echoid-s5614" xml:space="preserve">Vnde accepta tunc eius altitudine, progrediemur vt prius. </s>
            <s xml:id="echoid-s5615" xml:space="preserve">Hoc autem idcirco
              <lb/>
            fieri debet, quoniam ſtylus, ſi prius infigatur, antequàm lineæ per centrum ducantur ex puncto extremo in
              <lb/>
            vmbra notato, impedimento eſt, ne per centrum dictæ lineæ rectę duci poſſint. </s>
            <s xml:id="echoid-s5616" xml:space="preserve">At vero ſi pro ſtylo vſur-
              <lb/>
            pemus inſtrumentum in principio ſcholij propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s5617" xml:space="preserve">23. </s>
            <s xml:id="echoid-s5618" xml:space="preserve">hui{us} lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s5619" xml:space="preserve">deſcriptum, hac cautione opus non erit,
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0118-04" xlink:href="note-0118-04a" xml:space="preserve">40</note>
            cum illud instrumentum poſt obſeruationem vmbrę amoueri queat, vt lineæ per centrum E, poſſint duci
              <lb/>
            ſine impedimento.</s>
            <s xml:id="echoid-s5620" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s5621" xml:space="preserve">IAM verò ſi per doctrinam ſinuum quantitatem anguli P R Q, altitudinis poli metiri volueri-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0118-05" xlink:href="note-0118-05a" xml:space="preserve">Altitudo poli
                <lb/>
              ſupra Horizon-
                <lb/>
              tem qua ratio-
                <lb/>
              ne ſupputetur
                <lb/>
              per ſinus</note>
            mus, efficiemus id hoc modo. </s>
            <s xml:id="echoid-s5622" xml:space="preserve">Quoniam arcus G H, altitudinis Solis notus eſt, cognitus erit eius comple-
              <lb/>
            menti ſinus E I. </s>
            <s xml:id="echoid-s5623" xml:space="preserve">Quia verò & </s>
            <s xml:id="echoid-s5624" xml:space="preserve">angulus C E G, notus eſt, ex vmbræ obſeruatione, (Cum enim vmbra ca-
              <lb/>
            dat in E F, metientur gradus arcus A F, angulum A E F, hoc eſt, C E G,) erit & </s>
            <s xml:id="echoid-s5625" xml:space="preserve">alternus E I O, il
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0118-06" xlink:href="note-0118-06a" xml:space="preserve">29. primi.</note>
            li æqualis, in triangulo rectangulo E I O, notus. </s>
            <s xml:id="echoid-s5626" xml:space="preserve">Igitur & </s>
            <s xml:id="echoid-s5627" xml:space="preserve">E O, ſinus anguli E I O, notus erit in parti-
              <lb/>
            bus ſinus totius E I. </s>
            <s xml:id="echoid-s5628" xml:space="preserve">Quòd ſi fiat, vt E I, ſinus totus ad E I, quatenus nota eſt in partibus ſinus totius
              <lb/>
            E G, ita E O, quatenus ſinus eſt anguli E I O, ad aliud, nota fiet E O, in partibus ſinus totius E G, vel
              <lb/>
            E B. </s>
            <s xml:id="echoid-s5629" xml:space="preserve">Eadem ratione in eiſdem partibus not a fiet E P. </s>
            <s xml:id="echoid-s5630" xml:space="preserve">Detracta ergo E O, ex E P, nota fiet O P, in eiſ-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0118-07" xlink:href="note-0118-07a" xml:space="preserve">50</note>
            dem partibus. </s>
            <s xml:id="echoid-s5631" xml:space="preserve">Ducta autem recta Q ω, ex Q, ad P R, perpendiculari, erit tam Q ω, ipſi O P, quàm
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0118-08" xlink:href="note-0118-08a" xml:space="preserve">34. primi.</note>
            P ω, ipſi O Q, æqualis. </s>
            <s xml:id="echoid-s5632" xml:space="preserve">Igitur & </s>
            <s xml:id="echoid-s5633" xml:space="preserve">Q ω, in partibus ſinus totius E B, not a erit. </s>
            <s xml:id="echoid-s5634" xml:space="preserve">Sunt autem in eiſdem par
              <lb/>
            tibus notæ rectæ O Q, hoc eſt, P ω, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5635" xml:space="preserve">P R, cum ſint æquales ſinubus rectis I H, N M, altitudinum So-
              <lb/>
            lis notarum. </s>
            <s xml:id="echoid-s5636" xml:space="preserve">Detracta ergo recta P ω, ex P R, erit & </s>
            <s xml:id="echoid-s5637" xml:space="preserve">reliqua ω R, in eiſdem partib{us} nota. </s>
            <s xml:id="echoid-s5638" xml:space="preserve">Cum igi-
              <lb/>
            tur quadrata rectarum ω Q, ω R, æqualia ſint quadrato rectæ Q R, fiet quoque Q R, in eiſdem parti-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0118-09" xlink:href="note-0118-09a" xml:space="preserve">47. primi.</note>
            bus nota. </s>
            <s xml:id="echoid-s5639" xml:space="preserve">Quapropter ſi fiat, vt Q R, quatenus nota in partibus ſinus totius E B, ad ſe ipſam, quatenus
              <lb/>
            eſt ſinus totus, ita Q ω, quatenus nota in partibus ſinus totius E B, ad aliud, nota fiet Q ω, in partibus
              <lb/>
            ſinus totius Q R, hoc eſt, quatenus ſinus est anguli Q R ω, altitudinis poli quæſitæ, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5640" xml:space="preserve">c.</s>
            <s xml:id="echoid-s5641" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s5642" xml:space="preserve">QVOD ſi vnum punctum inuentum ſit ex vmbra in recta E B, vt P, alterum autem in recta
              <lb/>
            E D, vt θ, addenda erit E θ, ipſi E P, vt tota θ P, not a fiat. </s>
            <s xml:id="echoid-s5643" xml:space="preserve">Hinc enim & </s>
            <s xml:id="echoid-s5644" xml:space="preserve">λ a, ipſi θ P, æqualis not a
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0118-10" xlink:href="note-0118-10a" xml:space="preserve">34. primi.</note>
            erit. </s>
            <s xml:id="echoid-s5645" xml:space="preserve">Ex θ λ, autem vel P a, nota erit a R. </s>
            <s xml:id="echoid-s5646" xml:space="preserve">Igitur vt prius, angulus a R λ, in triangulo a R λ, </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>