12LIBER
cinatio autem eſt, quæ res fabricatas ſolertia ac ratione proportionis de-
mõſtrare at explicare põt. Ita architecti qui ſine litteris contenderũt
vt manibus eſſent exercitati, nõ potuerũt efficere vt haberẽt pro labori-
bus autoritatẽ. Qui autẽ ratiocinationibus & litteris ſolis conſiſi fuerũt,
vmbrã, nõ rem perſecuti vident̃ At qui vtrũ ꝑdidicerũt, (vti omni-
bus armis ornati) citius cum autoritate quod fuit propoſitum, ſunt aſ-
ſequuti. Cum in omnibus enim rebus, tum maxime etiam in archite-
ctura hæc duo inſunt, quod ſigniſicatur, & quod ſigniſicat. Signiſicatur
propoſita res de qua dictur. Hanc autem ſigniſicat demonſtratio ratio-
nibus doctrinarum exp@@ata, Quare videtur vtra parte exercitatum
eſſe debere, qui ſe architectum proſiteatur. Ita eum & ingenioſum eſſe
oportet, & ad diſciplinam docilem. Ne enim ĩgenium ſine diſciplina,
aut diſciplina ſine ingenio, perfectum artiſicem poteſt efficere, & ut lit-
teratus ſit, peritus graphidos, eruditus geometria, & optices non igna-
rus, inſtructus arithmetica, hiſtorias complures nouerit, philoſophos
diligenter audiuerit, muſicam ſciuerit, medicinæ non ſit ignarus, reſpõ-
ſa iuris conſultorum nourerit, aſtrologiam cœli rationes cognitas ha-
beat, Quæ cur ita ſint, hæ ſunt cauſæ, Litteras architectum ſcire opor-
tet, vti cõmentariis memoriam ſirmiorem efficere poſſit. Deinde gra-
phidos ſcientiam habere, quo facilius exemplaribus pictis, quam uelit
operis ſpeciem, deformare valeat. Geometria autẽ plura præſidia pre-
ſtat architecturæ: & primũ ex euthy grammis circini tradit uſum: e quo
maxime facilius ediſiciorum in areis expediuntur deſcriptiões: norma-
rum & librationum & linearum directiones. Item per opticen, @@
ediſiciis, ab certis regionibus, cœli lumina recte ducũtur. Per arithme-
ticen, ſumptus ediſiciorum conſumantur: menſurarum rationes expli-
cantur: difficileſ ſymmetriarum queſtiones geometricis rationibus &
methodis inueniũtur. Hiſtorias autem plures nouiſſe oportet, ꝙ mul-
ta ornamenta ſæpe in operibus architecti deſignant, de quibus, argumẽ-
tis rationem cur fecerint querentibus reddere debent. Quemadmodum
ſiquis ſtatuas marmoreas muliebres ſtolatas, & quæ caryatides dicũtur,
pro columnis in opere ſtatuerit, & inſuper mutilos & coronas collo-
cauerit, ꝑcontãtibus ita reddet rationẽ. Carya ciuitas Pelopõneſi cum
perſis hoſtibus cõtra græciã cõſenſit: poſtea græci per victoriã glorioſe
bello liberati, cõmuni cõſilio caryatibus bellũ indixerunt. Ita oppido
capto, uiris interfectis, ciuitate deleta, matronas eorũ in ſeruitutẽ abdu-
xerunt. Nec ſunt paſſi ſtolas, ne ornatus matronales deponere: vti non
vno triumpho ducerent{ur}, ſed æterno ſeruitutis exẽplo graui cõtumelia
preſſæ, pœnas pendere uiderentur pro ciuitate. Ideo quitunc architecti
fuerunt, edificiis publicis deſignauerũt earũ imagines oneri ferũdo col-
locatas: ut etiã poſteris nota pœna peccati caryatiũ, memoriæ traderet{ur}.
mõſtrare at explicare põt. Ita architecti qui ſine litteris contenderũt
vt manibus eſſent exercitati, nõ potuerũt efficere vt haberẽt pro labori-
bus autoritatẽ. Qui autẽ ratiocinationibus & litteris ſolis conſiſi fuerũt,
vmbrã, nõ rem perſecuti vident̃ At qui vtrũ ꝑdidicerũt, (vti omni-
bus armis ornati) citius cum autoritate quod fuit propoſitum, ſunt aſ-
ſequuti. Cum in omnibus enim rebus, tum maxime etiam in archite-
ctura hæc duo inſunt, quod ſigniſicatur, & quod ſigniſicat. Signiſicatur
propoſita res de qua dictur. Hanc autem ſigniſicat demonſtratio ratio-
nibus doctrinarum exp@@ata, Quare videtur vtra parte exercitatum
eſſe debere, qui ſe architectum proſiteatur. Ita eum & ingenioſum eſſe
oportet, & ad diſciplinam docilem. Ne enim ĩgenium ſine diſciplina,
aut diſciplina ſine ingenio, perfectum artiſicem poteſt efficere, & ut lit-
teratus ſit, peritus graphidos, eruditus geometria, & optices non igna-
rus, inſtructus arithmetica, hiſtorias complures nouerit, philoſophos
diligenter audiuerit, muſicam ſciuerit, medicinæ non ſit ignarus, reſpõ-
ſa iuris conſultorum nourerit, aſtrologiam cœli rationes cognitas ha-
beat, Quæ cur ita ſint, hæ ſunt cauſæ, Litteras architectum ſcire opor-
tet, vti cõmentariis memoriam ſirmiorem efficere poſſit. Deinde gra-
phidos ſcientiam habere, quo facilius exemplaribus pictis, quam uelit
operis ſpeciem, deformare valeat. Geometria autẽ plura præſidia pre-
ſtat architecturæ: & primũ ex euthy grammis circini tradit uſum: e quo
maxime facilius ediſiciorum in areis expediuntur deſcriptiões: norma-
rum & librationum & linearum directiones. Item per opticen, @@
ediſiciis, ab certis regionibus, cœli lumina recte ducũtur. Per arithme-
ticen, ſumptus ediſiciorum conſumantur: menſurarum rationes expli-
cantur: difficileſ ſymmetriarum queſtiones geometricis rationibus &
methodis inueniũtur. Hiſtorias autem plures nouiſſe oportet, ꝙ mul-
ta ornamenta ſæpe in operibus architecti deſignant, de quibus, argumẽ-
tis rationem cur fecerint querentibus reddere debent. Quemadmodum
ſiquis ſtatuas marmoreas muliebres ſtolatas, & quæ caryatides dicũtur,
pro columnis in opere ſtatuerit, & inſuper mutilos & coronas collo-
cauerit, ꝑcontãtibus ita reddet rationẽ. Carya ciuitas Pelopõneſi cum
perſis hoſtibus cõtra græciã cõſenſit: poſtea græci per victoriã glorioſe
bello liberati, cõmuni cõſilio caryatibus bellũ indixerunt. Ita oppido
capto, uiris interfectis, ciuitate deleta, matronas eorũ in ſeruitutẽ abdu-
xerunt. Nec ſunt paſſi ſtolas, ne ornatus matronales deponere: vti non
vno triumpho ducerent{ur}, ſed æterno ſeruitutis exẽplo graui cõtumelia
preſſæ, pœnas pendere uiderentur pro ciuitate. Ideo quitunc architecti
fuerunt, edificiis publicis deſignauerũt earũ imagines oneri ferũdo col-
locatas: ut etiã poſteris nota pœna peccati caryatiũ, memoriæ traderet{ur}.