126102De Mundi Fabrica,
ſupra diximus Vrbem eſſe Syenem, cui Sol Cancri tropicum percurrens fit verticalis.
in tali enim loco cir-
cumcirca per 300. ſtadia, quę efficiunt milliaria ferè 37. corpora nullas proijciunt vmbras. quod manifeſtum
ſignum eſt Solem maiorum eſſe prædicto tractu milliar. 37. cum enim Sol vti oſtenſum eſt, valde ſublimis ſit,
& vnumquodq; illorum corporum vndique adeo colluſtret, vt nulla relinquatur vmbra, neceſſario ſequitur
80[Figure 80]
extrema illius tractus corpora, veluti turres, habere ſupra ſuum verticem partẽ aliquam ſola-
ris corporis: quare neceſtario cogimur aſſerere Solis magnitudinem eſſe ſaltem milliar. 37. ſit
enim figura tractus terræ A B. in quo extremæ turres A D. B E. nullam efficiant vmbram.
ergo ſi intelligamus duo illa corpora recta ſurſum produci, tandem Solem vtrinque contin-
gent: quod ſi ita producantur vt A D. contineat ſemidiametros terræ 1, 182, quot ſcilicet à
terra diſtat Sol, quando eſt ſupra Syenem, tunc enim eſt in tropico Cancri, ac propterea apo-
gæus diſtat ſemid. 1, 182,. (vti ſupra demonſtratum eſt:) ijs igitur productis ducatnr linea
eorum ſummas extremitates coniungens, qualis eſſet linea D E. hæc enim erit diameter So-
lis, habebitq; veram proportionem ad terrę diametrum A F. quam vera diameter Solis habet
ad veram terræ diametrum. vnde vera Solis magnitudo non latebit, vt paulo poſt explicabimus.
cumcirca per 300. ſtadia, quę efficiunt milliaria ferè 37. corpora nullas proijciunt vmbras. quod manifeſtum
ſignum eſt Solem maiorum eſſe prædicto tractu milliar. 37. cum enim Sol vti oſtenſum eſt, valde ſublimis ſit,
& vnumquodq; illorum corporum vndique adeo colluſtret, vt nulla relinquatur vmbra, neceſſario ſequitur
ris corporis: quare neceſtario cogimur aſſerere Solis magnitudinem eſſe ſaltem milliar. 37. ſit
enim figura tractus terræ A B. in quo extremæ turres A D. B E. nullam efficiant vmbram.
ergo ſi intelligamus duo illa corpora recta ſurſum produci, tandem Solem vtrinque contin-
gent: quod ſi ita producantur vt A D. contineat ſemidiametros terræ 1, 182, quot ſcilicet à
terra diſtat Sol, quando eſt ſupra Syenem, tunc enim eſt in tropico Cancri, ac propterea apo-
gæus diſtat ſemid. 1, 182,. (vti ſupra demonſtratum eſt:) ijs igitur productis ducatnr linea
eorum ſummas extremitates coniungens, qualis eſſet linea D E. hæc enim erit diameter So-
lis, habebitq; veram proportionem ad terrę diametrum A F. quam vera diameter Solis habet
ad veram terræ diametrum. vnde vera Solis magnitudo non latebit, vt paulo poſt explicabimus.
2 Dico olem eſſe Luna maiorem, quod inde patere poteſt, quia vt ſupra oſtenſum eſt, Sol eſt Luna mul
to ſublimior, & tamen videtur eſſe eiuſdem cum ea magnitudinis; at quæ ſunt remotiora minora ſemper, cę-
teris paribus apparent, quam propiora, vt opticorum obſeruationes docent, quare ſi Sol deſcenderet a d Lu-
næ locum multo maior quam Luna appareret. Idem perſpicuè colligitur ex ſolari illa eclypſi, in qua Luna
totum Solem adæquate nobis occultat; tunc enim videmus Lunam, & Solem ſub eodem angulo, vt ſupra ina
figura cap. 1. videre eſt, in qua ſub eodem angulo A K C. vtruinq; luminare compræhenditur, ac proptere
Solibi Lunam magnitudine valde ſuperat.
to ſublimior, & tamen videtur eſſe eiuſdem cum ea magnitudinis; at quæ ſunt remotiora minora ſemper, cę-
teris paribus apparent, quam propiora, vt opticorum obſeruationes docent, quare ſi Sol deſcenderet a d Lu-
næ locum multo maior quam Luna appareret. Idem perſpicuè colligitur ex ſolari illa eclypſi, in qua Luna
totum Solem adæquate nobis occultat; tunc enim videmus Lunam, & Solem ſub eodem angulo, vt ſupra ina
figura cap. 1. videre eſt, in qua ſub eodem angulo A K C. vtruinq; luminare compræhenditur, ac proptere
Solibi Lunam magnitudine valde ſuperat.
3 Aſſero Solem eſſe terreſtri ſphæra maiorem:
quod manifeſte conuincitur ex vmbra terræ, quæ à Sole
procedit; ea enim, vt ſupra oſtenſum eſt, conica ſeu acuminata eſt, atq; in nihilum deſineſis; quod nullo mo-
do fieri poſſet, niſi Sol illuminans, tota terra illuminata, amplior eſſet, quæ ratio optimè demonſtrat ſi ea re-
petantur, quæ de lumine, & vmbra ſuperius in tractatu de mundo præmiſſa ſunt.
procedit; ea enim, vt ſupra oſtenſum eſt, conica ſeu acuminata eſt, atq; in nihilum deſineſis; quod nullo mo-
do fieri poſſet, niſi Sol illuminans, tota terra illuminata, amplior eſſet, quæ ratio optimè demonſtrat ſi ea re-
petantur, quæ de lumine, & vmbra ſuperius in tractatu de mundo præmiſſa ſunt.
4 Aio Solem eſſe adeo magnum vt terram centies, &
quadragies contineat.
quæ propoſitio eſt probatiſ-
ſimi Aſtronomi Tychonis, quam hiſce rationibus euidenter oſtendemus. Primo quidem ex conſtructione
figuræ quam cap. 1. huius tractatus num. 4. pro Solis diſtantia inuenienda adumbrauimus; ſi enim illa figura
cum ſuis veris proportionibus accuratè conſtruatur, vt factum eſt in figura pag 38. num. 6. ſtatim in ea appa-
rebit, quam rationem habeat dimetiens A C. Solis ad dimetientem G E. terræ; quæ ferè erit vt 5 {1/5}. ad 1. hoc
eſt diameter Solis continet terræ diametrum quinquies, & præ erea quintam eiuſdem partem qua propor-
tione habita facilè eſt ſphærarum quoque ipſarum mutuam habitudinam cognoſcere. Primo mechanicè, ſi
enim fiant duo globi ex eadem materia, vti ex plumbo, habentes ſuos diametros æquales diametris A C. G E.
quos deinde vel pondere, vel menſura expendamus, videbimus maiorcm ad minorem eſſe vt 140. ad 1. idem
Geometricè aſſequemur, eadem omnino ratione, qua vſi ſumus in Lunæ magnitudine inquirenda, ideſt,
ex eo, quod ſphæræ habent triplicatam proportionem ſuarum diametrorum. cum igitur diameter Solis ad
diam. terræ, ſit vt 5 {1/5}. ad 1. ſiue vt 26. ad 5. ſi accipiantur quatuornumeri, ſicuti etiam in Luna, in continua ea-
rum ratione, quales ſunt hi 303. 135 {1/5}. 26. 5. erit ratio primi 703. ad vltimum 5. eadem quæ Solis ad terram.
continet autem ille numerus hunc centies, & quadrigies, vt patet diuidendo 703. per 5. quotiens enim eſt
140 {3/5}. Sol igitur terra maior eſt, ita vt ipſam toties compræhendat, vti propoſuimus.
ſimi Aſtronomi Tychonis, quam hiſce rationibus euidenter oſtendemus. Primo quidem ex conſtructione
figuræ quam cap. 1. huius tractatus num. 4. pro Solis diſtantia inuenienda adumbrauimus; ſi enim illa figura
cum ſuis veris proportionibus accuratè conſtruatur, vt factum eſt in figura pag 38. num. 6. ſtatim in ea appa-
rebit, quam rationem habeat dimetiens A C. Solis ad dimetientem G E. terræ; quæ ferè erit vt 5 {1/5}. ad 1. hoc
eſt diameter Solis continet terræ diametrum quinquies, & præ erea quintam eiuſdem partem qua propor-
tione habita facilè eſt ſphærarum quoque ipſarum mutuam habitudinam cognoſcere. Primo mechanicè, ſi
enim fiant duo globi ex eadem materia, vti ex plumbo, habentes ſuos diametros æquales diametris A C. G E.
quos deinde vel pondere, vel menſura expendamus, videbimus maiorcm ad minorem eſſe vt 140. ad 1. idem
Geometricè aſſequemur, eadem omnino ratione, qua vſi ſumus in Lunæ magnitudine inquirenda, ideſt,
ex eo, quod ſphæræ habent triplicatam proportionem ſuarum diametrorum. cum igitur diameter Solis ad
diam. terræ, ſit vt 5 {1/5}. ad 1. ſiue vt 26. ad 5. ſi accipiantur quatuornumeri, ſicuti etiam in Luna, in continua ea-
rum ratione, quales ſunt hi 303. 135 {1/5}. 26. 5. erit ratio primi 703. ad vltimum 5. eadem quæ Solis ad terram.
continet autem ille numerus hunc centies, & quadrigies, vt patet diuidendo 703. per 5. quotiens enim eſt
140 {3/5}. Sol igitur terra maior eſt, ita vt ipſam toties compræhendat, vti propoſuimus.
Hinc facilè etiam licet colligere quanto maior ſit quam Luna, cum enim terra Lunam contineat quadra-
gies; Sol vero terrã centies, & quadragies, ſi numeri 40. & 140. inuicem multiplicentur, prodibit num. 5, 600.
qui indicat Solem continere Lunam quinquies millies, ac ſexcenties. Rurſus eandem proportionem com-
probamus ex angulo, ſub quo Sol videtur, ſiue ex diametro eius apparenti, vna cũ diſtantia eius a centro vni-
81[Figure 81]
uerſi, quam ſupra indagauimus.
diametrum autem eius apparentem ſic olim Hippar-
chus inquirebat. huius enim rei gratia dioptram quandam excogitauit, cuius imagi-
nem exhibuimus pag. 74. vbi de Lunæ magnitudine egimus; per eam ſic diametrum
apparentem capiebat; ea namque in ſolem obuerſa alteroque oculo foramini D. ap-
plicato, ita tabellam E F. vltro citroq; commouebat, vt ocuius per D. ac ſimul per
duo foramina E F. inſpiciens Solis limbum, ſeu oram, viſus leuiter perſtringeret:
atq; in ea diſtantia obfirmata tabella E F. angul. contipiebat F D E. eumq; quantus eſ-
ſet expendebat: vt in prop. 2. Appar. dictum eſt. reperitq; hic angulum in mediocri
Solis a terra diſtantia continere min. 31. ſiue diametrum Solis apparentem ſub ten-
dere 31@.
gies; Sol vero terrã centies, & quadragies, ſi numeri 40. & 140. inuicem multiplicentur, prodibit num. 5, 600.
qui indicat Solem continere Lunam quinquies millies, ac ſexcenties. Rurſus eandem proportionem com-
probamus ex angulo, ſub quo Sol videtur, ſiue ex diametro eius apparenti, vna cũ diſtantia eius a centro vni-
chus inquirebat. huius enim rei gratia dioptram quandam excogitauit, cuius imagi-
nem exhibuimus pag. 74. vbi de Lunæ magnitudine egimus; per eam ſic diametrum
apparentem capiebat; ea namque in ſolem obuerſa alteroque oculo foramini D. ap-
plicato, ita tabellam E F. vltro citroq; commouebat, vt ocuius per D. ac ſimul per
duo foramina E F. inſpiciens Solis limbum, ſeu oram, viſus leuiter perſtringeret:
atq; in ea diſtantia obfirmata tabella E F. angul. contipiebat F D E. eumq; quantus eſ-
ſet expendebat: vt in prop. 2. Appar. dictum eſt. reperitq; hic angulum in mediocri
Solis a terra diſtantia continere min. 31. ſiue diametrum Solis apparentem ſub ten-
dere 31@.
Eadem Dioptra alij aliter vtuntur, nam pro viſiuis radijs excipiunt per foramina
E F. Solis radios tabellamque E F. tandium mouent donec binæ Solis illuminationes
per foramina E F. illapſæ, atque in oppoſita tabella R D. exceptę, ſe mutuo ad D. con-
tingant; tunc enim angulus E D F. comprehendit diametrum Solis viſibilem; vt in
figura binæ illuminationes per foramina E F. ad punctum D. concurant, ita vt duo
luminoſi circelli ſe mutuo in D. contingant, eritque angulus E D F. angulus ſub quo
Solis diameter ſpectatur. imo ex vnica illuminatione eundem angulum obtinebimus,
angulus enim R E D. eſt angulus, ſub quo ſol apparet; ſi enim duo radij R E D. pro-
ducantur verſus Solem, eum tandem hinc inde attinget, eruntque anguli ad
E F. Solis radios tabellamque E F. tandium mouent donec binæ Solis illuminationes
per foramina E F. illapſæ, atque in oppoſita tabella R D. exceptę, ſe mutuo ad D. con-
tingant; tunc enim angulus E D F. comprehendit diametrum Solis viſibilem; vt in
figura binæ illuminationes per foramina E F. ad punctum D. concurant, ita vt duo
luminoſi circelli ſe mutuo in D. contingant, eritque angulus E D F. angulus ſub quo
Solis diameter ſpectatur. imo ex vnica illuminatione eundem angulum obtinebimus,
angulus enim R E D. eſt angulus, ſub quo ſol apparet; ſi enim duo radij R E D. pro-
ducantur verſus Solem, eum tandem hinc inde attinget, eruntque anguli ad