Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

List of thumbnails

< >
121
121 (69)
122
122 (70)
123
123 (71)
124
124 (72)
125
125 (73)
126
126 (74)
127
127 (75)
128
128 (76)
129
129 (77)
130
130 (78)
< >
page |< < (74) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="74" file="0126" n="126" rhead="THEORIÆ"/>
            te & </s>
            <s xml:space="preserve">Principiis Corporum, numeros tres incipiendo a 14, ubi
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0126-01" xlink:href="note-0126-01a" xml:space="preserve">primas habitas te,
                <lb/>
              effe per tactum.</note>
            fic: </s>
            <s xml:space="preserve">“ utcunque demus, quod ego omnino non cenſeo, aliquas
              <lb/>
            eſſe innatas ideas, & </s>
            <s xml:space="preserve">non per ſenſus acquiſitas; </s>
            <s xml:space="preserve">illud procul
              <lb/>
            dubio arbitror omnino certum, ideam corporis, materiæ,
              <lb/>
            rei corporeæ, rei materialis, nos hauſiſſe ex ſenſibus. </s>
            <s xml:space="preserve">Por-
              <lb/>
            ro ideæ primæ omnium, quas circa corpora acquiſivimus
              <lb/>
            per ſenſus, fuerunt omnino eæ, quas in nobis tactus excita-
              <lb/>
            vit, & </s>
            <s xml:space="preserve">eaſdem omnium frequentiſſimas hauſimus. </s>
            <s xml:space="preserve">Multa
              <lb/>
            profecto in ipſo materno utero ſe tactui perpetuo offer
              <gap/>
            bant,
              <lb/>
            antequam ullam fortaſſe ſaporum, aut odorum, aut ſono-
              <lb/>
            rum, aut colorum ideam habere poſſemus per alios ſenſus,
              <lb/>
            quarum ipſarum, ubi eas primum habere cœpimus, multo
              <lb/>
            minor ſub initium frequentia fuit. </s>
            <s xml:space="preserve">Ideæ autem, quas per
              <lb/>
            tactum habuimus, ortæ ſunt ex phænomenis hujuſmodi.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Experiebamur palpando, vel temere impingendo reſiſtentiam
              <lb/>
            vel a noſtris, vel a maternis membris ortam, quæ cum
              <lb/>
            nullam interruptionem per aliquod ſenſibile intervallum ſen-
              <lb/>
            ſui objiceret, obtulit nobis ideam impenetrabilitatis, & </s>
            <s xml:space="preserve">ex-
              <lb/>
            tenſionis continuæ: </s>
            <s xml:space="preserve">cumque deinde ceffaret in eadem dire-
              <lb/>
            ctione alicubi reſiſtentia, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſecundum aliam directionem ex-
              <lb/>
            erceretur; </s>
            <s xml:space="preserve">terminos ejuſdem quantitatis concepimus, & </s>
            <s xml:space="preserve">fi-
              <lb/>
            guræ ideam hauſimus.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <note position="left" xml:space="preserve">Quæ fuerint
            <lb/>
          tum conſideran-
            <lb/>
          da: infantia ad
            <lb/>
          eas reflexiones
            <lb/>
          inepta: in quo
            <lb/>
          ea ſita ſit.</note>
          <p>
            <s xml:space="preserve">162. </s>
            <s xml:space="preserve">Porro oriebantur hæc phænomena a corporibus e
              <lb/>
            materia jam efformatis, non a ſingulis materiæ particulis, e
              <lb/>
            quibus ipſa corpora componebantur. </s>
            <s xml:space="preserve">Conſiderandum dili-
              <lb/>
            genter erat, num extenſio ejuſmodi effet ipſius corporis,
              <lb/>
            non ſpatii cujuſdam, per quod particulæ corpus efforman-
              <lb/>
            tes diffunderentur: </s>
            <s xml:space="preserve">num eæ particulæ ipſæ iiſdem proprie-
              <lb/>
            tatibus effent præditæ: </s>
            <s xml:space="preserve">num reſiſtentia exerceretur in ipſo
              <lb/>
            contactu, an in minimis diſtantiis ſub ſenſus non cadenti-
              <lb/>
            bus vis aliqua impedimento eſſet, quæ id ageret, & </s>
            <s xml:space="preserve">reſi-
              <lb/>
            ſtentia ante ipſum etiam contactum ſentiretur: </s>
            <s xml:space="preserve">num ejuſ-
              <lb/>
            modi proprietates eſſent intrinſecæ ipſi materiæ, ex qua
              <lb/>
            corpora componuntur, & </s>
            <s xml:space="preserve">neceffariæ; </s>
            <s xml:space="preserve">an caſu tantum ali-
              <lb/>
            quo haberentur, & </s>
            <s xml:space="preserve">ab extrinſeco aliquo determinante. </s>
            <s xml:space="preserve">Hæc,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">alia ſane multa conſiderare diligentius oportuiffet: </s>
            <s xml:space="preserve">ſed
              <lb/>
            erat id quidem tempus maxime caliginoſum, & </s>
            <s xml:space="preserve">obſcurum, ac
              <lb/>
            reflexionibus minus obviis minime aptum. </s>
            <s xml:space="preserve">Præter organo-
              <lb/>
            rum debilitatem, occupabat animum rerum novitas, phæ-
              <lb/>
            nomenorum paucitas, & </s>
            <s xml:space="preserve">nullus, aut certe fatis tenuis uſus
              <lb/>
            in phænomenis ipſis inter ſe comparandis, & </s>
            <s xml:space="preserve">ad certas claſ-
              <lb/>
            ſes revocandis, ex quibus in eorum leges, & </s>
            <s xml:space="preserve">caufas li-
              <lb/>
            ceret inquirere, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſyſtema quoddam efformare, quo de
              <lb/>
            rebus extra nos poſitis poſſemus ferre judicium. </s>
            <s xml:space="preserve">Nam in
              <lb/>
            hac ipſa phænomenorum inopia, in hac efformandi ſyſte-
              <lb/>
            matis difficultate, in hoc exiguo reſlexionum uſu, magis
              <lb/>
            etiam, quam in organorum imbecillitate, arbitror, ſitam
              <lb/>
            eſſe infantiam.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>