Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[121.] 71. Viſibile obtutu & antegreſſa cognitione ſimul, minore tempore percipitur, quàm ſolo ob-tutu. 64 p 3.
[122.] 72. Generales uiſibilis ſpecies citi{us} percipiuntur ſingularib{us}. 71 p 3.
[123.] 73. E uiſibilib{us} communib{us} alia alijs citi{us} percipiuntur. 72 p 3.
[124.] 74. Temp{us} obtut{us} pro ſpecierum uiſibilium uarietate uariat. 56 p 3.
[125.] 75. Viſio per anticipatam notionem & breuem obtutum, eſt incerta. 65 p 3.
[126.] 76. Vera uiſibilis forma percipitur obtutu: accurata conſideratione: & dilig enti omnium uiſibilium ſpecierum diſtinctione. 57 p 3.
[127.] ALHAZEN FILII ALHAYZEN OPTICAE LIBER TERTIVS.
[128.] PROOEMIVM LIBRI. CAP. 1. 1. Viſ{us} in perceptione uiſibilium aliquando allucinatur. 1 p 4.
[129.] DE IIS QVAE DEBENT PRAEPONI SERMONI in deceptionibus uiſus. Cap. II. 2. Axes pyramidum opticarum utriuſ uiſ{us} per centrum foraminis uueæ tranſeuntes, in uno uiſibilis puncto ſemper concurrunt: & ſunt perpendiculares ſuperficiei uiſ{us}. 32. 35 p 3.
[130.] 3. Sit{us} uiſibilis erga utrun uiſum eſt plerun ſit{us} ſimilis. Ita axes pyramidum optica-rum & lineæ ab utro uiſu ductæ ad cõcurſum duorum axιum, factũ in recta linea adutrun axem perpendiculari, ſunt æquales. 40. 42 p 3.
[131.] 4. Duærectæ lineæ ab utro uiſu ductæad concurſum duorum axium, factum in recta linea ad utrun axem obliqua, ſunt ferè inæquales. 41 p 3.
[132.] 5. E plurib. uiſibilib. ordinatim intraopticos axes diſpoſitis: remotiora incertè uidẽtur. 50 p 3.
[133.] 6. Si duæ rectæ lineæ à medio nerui cõmunis ſint contermi-nærectæ cõnectenti centra for aminum gyrineruorum cauo-rum: conſtituent triangulum æquicrurum. 30 p 3.
[134.] 7. Si recta linea ſit à medio nerui communis admedium rectæ lineæ connectentis centra fo-raminum gyrineruorum cauorum: erit ad ipſam perpendicularis. 33 p 3.
[135.] 8. Si axes, communis & duo optici, in uno uiſibilis puncto concurrant: erunt in eodem plano cum rectis, connectente centra foraminum gyrineruorum cauorum, & duab{us} à medio nerui communis connectenti conterminis. 34 p 3.
[136.] 9. Vtro uiſu uiſibile unum plerun uidetur. 28 p 3. Idem 27 n 1.
[137.] 10. Concurſiis axium opticorum in axe communifacit uiſionem certißimam: extrà, tantò certiorem, quantò axi propinquior fuerit. 44 p 3.
[138.] 11. Viſibile intra axes opticos ſitum: ueluni uiſui rectè, reliquo obliquè oppoſitum: uidetur geminum. 104.103 p 4.
[139.] 12. Viſibile aliàs unum: aliàs geminum uideri organo ostenditur. 108 p 4.
[140.] 13. Viſibile medio unius uiſus rectè, reliquo obliquè oppoſitum, uidetur geminum. 103 p 4. Idem II n.
[141.] 14. Viſibile, in quo concurrunt axes optici, aut radij his propinqui: uidetur unum. 46 p 3.
[142.] 15. Viſibile in axium opticorum concurſu certißimè uidetur: extratantò certius, quantò concurſui fuerit propinquius. 45 p 3.
[143.] 16. Viſibile magnum ſimul totum æquabiliter non uidetur. 48 p 3.
[144.] 17. Viſibile uiſui directũ, certißimè uidetur: obliquũ tantò minus, quantò obliquius. 33 p 4.
[145.] DE CAVSSIS, QVIBVS VISVI ACCIDIT DE-ceptio. Cap. III. 18. Ad uiſionem perficiendam octo neceſſaria ſunt: quorum quodlibet ad uitandum allu-cinationes, uiſibili ſymmetrum eſſe oportet. 1. 2. 13. 14. 15. 16. 19. 56 p 3. 1 p 4. Vide 36 n 1.
[146.] DE DISTINGVENDIS ERRORIBVS VI-ſus. Cap. IIII. 19. In uiſione erratur aut ſolo uiſu: aut anticipata notione: aut ſyllogiſmo.
[147.] DE QVALITATIBVS DECEPTIONVM VISVS, QVAE fiunt ſolo ſenſu. Cap. v. 20. Erratur ſolo uiſu in luce & colore, propter ſingulorum uiſionem perficientium aſymme-triam. 156 p 4.
[148.] DE QVALITATIBVS DECEPTIONVM VISVS, QVAE fiuntin ſcientia & cognitione. Cap. VI. 21. Erratur anticipata nõtione: cum forma anticipata, obiecto uiſibili perperam aßimila-tur, propter ſingulorum uiſionem perficientium aſymmetriam. 155 p 4.
[149.] DE QVALITATIBVS DECEPTIONVM VISVS, QVAE AC-cidunt in ſyllogiſmo & ratione. Cap. VII. 22. Erratur ſyllogiſmo propter ſingulorum uiſionem perficientium aſymmetriam.
[150.] 23. Diſtantia immoder ata cre at errores in ſingulis uiſibilibus ſpeciebus. In remotione. 16 p 4.
< >
page |< < (160) of 778 > >|
166160ALHAZEN[ſecabitaũt: quia cũ ſint in uno plano ք 23 n 4: & et ſecet angulũ a e b: cõtinuata ſecabit etiã baſim
angulo ſubtẽſam.
] Palàm, quoniã m b æquidiſtat g e: eſt in eadẽ ſuperficie cũ ipſa: [ք 35 d 1] quę ſu
perficies ſecat ſuperficiẽ m g n & ſuperficiẽ b e a ęquidiſtãtes, ſuper duas lineas m g, b e:
ergo [ք 16 p
11] m g æquidiſtãs eſt b e.
Similiter n a, ge ſunt in ſuperficie ſecante illas ſuperficies æquidiſtãte s, ſu
per n g, a e:
igitur [per 16 p 11] n g æquidiſtat a e. Similiter ſuperficies q g e ſecat eaſdẽ ſuperficies, ſu
per duas lineas r e, q g:
igitur [ք 16 p 11] r e, q g æquidiſtãt. Igitur q g & m g æquidiſtãt b e, r e. Quare
[ք 10 p 11] angulus m g q æqualis angulo b e r:
& angulus q g n æqualis angulo r e a: & angulus b e r
æqualis angulo r e a.
[ꝗa angulus m g q æquatus eſt angulo n g q. ] Et ita pũctũ a põt reflecti ad pun
ctũ b à pũcto e [ք 12 n 4.
] Si ergo à pũcto a ducatur ęꝗdiſtãs q e, & alia ęꝗ diſtãs r e: & ducatur b e, do
nec cõcurrat cũ linea æꝗdiſtãte ipſi q e:
& ducãtur lineę cõmunes, ut prius, & m e, n e: & iteretur ꝓ-
batio p̃dicta:
patebit, qđ n põtreflecti ad m à pũcto e. Erit igitur e pũctũ reflexiõis. Qđ eſt ꝓpoſitũ.
56. Viſu & uiſibili ultra planum per uerticem ſpeculi conici conuexi ductum, baſi́ paralle
lum, poſitis: punctum reflexionis inuenire. 37 p 7.
SI uerò ambo fuerint ultra m g n: fiat pyramis huic oppoſita: & eſt, ut ꝓtrahãtur lineæ lõgitudi
nis pyramidis iã factæ [ut è 1 d 1 coni.
Apol. intelligitur] & à pũcto a ducatur ſuperficies, ſecans
hãc ultimã pyramidẽ ſuք circulũ y z:
[ut oſtẽſum eſt 52 n: eritq́; hic circulus parallelus utriuſq;
coni baſib.
ք cõuerſionẽ 4 th 1 coni. Apol. ] B aũt erit in
93[Figure 93]z y a p d q b m n g t e f r h hac ſuքficie:
aut nõ. Si fuerit: fiat operatio à pũcto b. [ut
54 n.
] Si nõ: ducatur linea g b, uſq; dũ cõcurrat cũ hac ſu
perficie:
[cõcurret aũt: quia eſt inter plana parallela] &
ſit cõcurſus in pũcto d.
Palàm, qđ a reflectitur ad d ab ali
quo pũcto circuli y z interiore [per 40 n 4.
] Inueniatur
pũctũ illud:
ſicut deinceps ꝓbabimus & docebimus, nõ
ex anterioribus:
& ſit z: & ducãtur lineæ a z, d z, a d: & li-
nea p z diuidat angulũ illũ ք æq̀ualia:
[ք 9 p 1] & à pun-
cto g ducatur g z linea lõgitudinis:
[ut oſtẽſum eſt 52 n]
& ducatur a b:
& producatur linea z g ad aliã pyramidẽ:
quę quidẽ perueniet ad ſuperficiẽ eius:
& erit linea lõgi-
tudinis:
[ut patet è 1 d 1 coni. Apollo. ] & ſit z g e. Palàm,
quòd ſuperficies p z e ſecabit lineã a b:
ſecet in puncto q:
& ducatur à pũcto q perpẽdicularis ſuper lineã g e:
[ք 12
p 1] & cadat in pũctũ e:
& erit perpẽdicularis ſuper ſuper
ficiẽ, cõtingentẽ pyramidẽ ſuper lineã g e:
[ք 3 d 11] & ſu-
perpũctũ e fiat ſuperficies, æquidiſtãs baſi:
quę ſit f e h: &
ducatur à pũcto d linea æquidiſtãs z e:
quę ſit d h, cõcur-
rẽs cũ ſuperficie illa in pũcto h:
[cõcurret aũt: quia cõcur
rit cũ plano ipſi parallelo] & eidẽ lineæ ſit æ quidiſtãs a f.

Palàm, quoniam d h eſt æquidiſtãs z e:
quòd ſunt in eadẽ
ſuperficie:
[ք 35 d 1] quę ſuperficies ſecat ſuperficies æ-
quidiſtantes, ſuper duas lineas d z, h e:
igitur [ք 16 p 11] h
e, d z ſunt ęquidiſtátes.
Similiter a z, fe ſunt ęquidiſtãtes.
Similiter, quoniã p z trãſit per cêtrũ circuli y z:
[ducta e-
nim recta linea circulũ in pũcto z tãgẽte ք 17 p 3:
quoniã angulus a z d bifariã ſectus eſt à linea p z: &
anguli incidẽtiæ & reflexiõis æquãtur ք 10 n 4:
anguli igitur deinceps lineę p z & tãgẽtis ęquãtur ք
2 ax.
& ita ք 10 d 1 uterq; rectus eſt. Quare ք 19 p 3 p z eſt diameter circuli y z] ſimiliter r e t ք cẽtrũ al
terius circuli, ſuper quẽ ſuperficies a e h ſecat pyramidẽ.
Igitur ſuperficies p z e r ſecat duas ſuperfi-
cies æquidiſtãtes, ſuper duas lineas p z, r e:
igitur [ք 16 p 11] p z æquidiſtat r e. Quare [ք 10 p 11] an-
gulus a z p æ qualis angulo f e r:
& angulus d z p angulo h e r: & ita erit angulus f e r æqualis angulo
r e h.
[ꝗa a z p æquatus eſt d z p. ] Quare f reflectetur ad h à pũcto e. Igitur ſi à pũcto f ꝓtraxerimus
ęquidiſtãtẽ q e, & aliã æquidiſtãtẽ r e:
& lineas cõmunes, ſicut ſuprà: & iterauerimus modũ ꝓbandi
prædictũ:
patebit, quòd punctum a reflectetur ad b à puncto e. Quod eſt propoſitum.
57. Viſu in plano per uerticem ſpeculi conici conuexi ducto, baſi́ parallelo, uiſibili citraidẽ
poſitis: punctum reflexionis inuenire. 38 p 7.
SI uerò centrũ uiſus fuerit in ſuperficie æquidiſtante, quæ eſt ſupra uerticẽ, ſcilicet g: & punctũ
uiſum citra hãc ſuperficiẽ:
erit inuenire punctũ reflexionis hoc modo. Sit enim cẽtrũ uiſus m:
pũctũ uiſum a:
& ſit m n g ſuperficies æquidiſtãs baſi pyramidis: & à pũcto a ducatur ſuperfici-
es æquidiſtãs baſi pyramidis:
[ut mõſtratũ eſt 52 n] quæ ſecabit pyramidẽ ſuper circulũ [per 4 th. 1
coni.
Apol. ] ꝗ ſit d e k: cuius cẽtrũ t: & à pũcto m ducatur perpẽdicularis ſuper hãc ſuperficiẽ: [ք 12
p 1] quę ſit m h:
& ducatur axis g t: & linea h t: & ducatur ab m ad a linea recta m a: & à puncto a du
catur ad lineã h t, intra circulũ, linea a e q, & e q ſit æqualis q t ſecũdũ ſupradicta:
[37 n] & ducatur
linea t e i:
& à pũcto h ducatur æquidiſtãs te, & æqualis: [ք 31. 3 p 1] q̃ ſit h b: & ducãtur lineæ m b,
b e, g e.
Palã, qđ ſuperficies g t e ſecabit lineã a m: ſit punctũ ſectionis f: & ducatur à pũcto fperpẽdi
cularis ſuper lineã e g:
[ք 12 p 1] & ꝓducatur ad axem: [cũ quo cõcurret, ut oſtẽſum eſt 54 n] cadẽs
in pũctũ o:
quę ſit f o p: & ducãtur lineæ m o, a o. Dico, qđ o eſt punctũ reflexionis. Palã, quoniã h b
æquidiſtãs & æqualis t e:
[per fabricationẽ] igitur h t æquidiſtãs & æqualis e b. [per 33 p 1. ] Sed m h

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index