Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Page concordance

< >
Scan Original
201 195
202 196
203 197
204 198
205 199
206 200
207 201
208 202
209 203
210 204
211 205
212 206
213 207
214 208
215 209
216 210
217 211
218 212
219 213
220 214
221 215
222 216
223 217
224 218
225 219
226 220
227 221
228 222
229 223
230 224
< >
page |< < (196) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div461" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s13505" xml:space="preserve">
              <pb o="196" file="0202" n="202" rhead="ALHAZEN"/>
            dico, quòd extra hanc totalẽ ſuperficiem licebit inuenire punctũ, ad quod reflectãtur duo pũcta i, n
              <lb/>
            à duobus ſpeculi punctis:</s>
            <s xml:id="echoid-s13506" xml:space="preserve"> & imago erit t q.</s>
            <s xml:id="echoid-s13507" xml:space="preserve"> Verbi gratia.</s>
            <s xml:id="echoid-s13508" xml:space="preserve"> Palàm, quòd angulus n a z duplus eſt ad an-
              <lb/>
            gulũ c a b:</s>
            <s xml:id="echoid-s13509" xml:space="preserve"> [oſtenſum enim eſt peripherias n u & u z ęquari:</s>
            <s xml:id="echoid-s13510" xml:space="preserve"> itaq;</s>
            <s xml:id="echoid-s13511" xml:space="preserve"> n z dupla eſt ipſius u z, & per 33 p 6
              <lb/>
            angulus n a z duplus ad angulũ n a u, ideoq́;</s>
            <s xml:id="echoid-s13512" xml:space="preserve"> duplus ad æqualẽ i a b] & angulus i a o duplus ad angu
              <lb/>
            lum i a g, ſecundũ prædicta:</s>
            <s xml:id="echoid-s13513" xml:space="preserve"> [æquatus enim eſt o a g ipſi i a g:</s>
            <s xml:id="echoid-s13514" xml:space="preserve"> itaq;</s>
            <s xml:id="echoid-s13515" xml:space="preserve"> totus i a o duplus eſt ad i a g] & an
              <lb/>
            gulus n a z nõ excedit angulũ i a o in angulo maiore angulo n a i.</s>
            <s xml:id="echoid-s13516" xml:space="preserve"> [Quia enim anguli n a z & i a o du-
              <lb/>
            pli ſunt angulorũ i a b & i a g:</s>
            <s xml:id="echoid-s13517" xml:space="preserve"> & i a b exuperat angulũ i a g, angulo g a b (qui per theſin minor eſt an-
              <lb/>
            gulo g a m) ergo angulus g a b minor eſt dimidiato angulo b a m (qui per 33 p 6 ęquatur angulo n a i,
              <lb/>
            ob peripherias f d & m b æquales) angulus igitur g a b minor eſt dimidiato angulo n a i.</s>
            <s xml:id="echoid-s13518" xml:space="preserve"> Quare angu
              <lb/>
            lus n a z exuperans angulũ i a o, duplo angulo g a b, nõ exuperat maiore angulo ꝗ̃ ſit n a i] & duo an-
              <lb/>
            guli i a o, i a n maiores tertio, qui eſt n a z:</s>
            <s xml:id="echoid-s13519" xml:space="preserve"> & duo z a n, n a i maiores tertio i a o:</s>
            <s xml:id="echoid-s13520" xml:space="preserve"> & duo n a z, i a o maio
              <lb/>
            res tertio n a i.</s>
            <s xml:id="echoid-s13521" xml:space="preserve"> Habemus ergo tres angulos [n a i, n a z, i a o] quorũ quilibet duo maiores ſunt tertio,
              <lb/>
            & oẽs ſimul quatuor rectis minores:</s>
            <s xml:id="echoid-s13522" xml:space="preserve"> [quia non totũ circa centrum a locum replent.</s>
            <s xml:id="echoid-s13523" xml:space="preserve">] Igitur [per 23 p
              <lb/>
            11] exillis licet facere angulũ corporalẽ.</s>
            <s xml:id="echoid-s13524" xml:space="preserve"> Fiat angulus ille ſuper a:</s>
            <s xml:id="echoid-s13525" xml:space="preserve"> & ſit linea s a erecta ſuper a:</s>
            <s xml:id="echoid-s13526" xml:space="preserve"> & angu
              <lb/>
            lus i a s ſit ęqualis angulo i a o:</s>
            <s xml:id="echoid-s13527" xml:space="preserve"> & angulus n a s ęqualis angulo n a z:</s>
            <s xml:id="echoid-s13528" xml:space="preserve"> angulus n a i manebit immotus:</s>
            <s xml:id="echoid-s13529" xml:space="preserve">
              <lb/>
            & fiat linea a s æqualis lineæ a n uel a i:</s>
            <s xml:id="echoid-s13530" xml:space="preserve"> quæ oẽs ſunt æquales:</s>
            <s xml:id="echoid-s13531" xml:space="preserve"> & ꝓducãtur lineę t s, q s.</s>
            <s xml:id="echoid-s13532" xml:space="preserve"> Palàm, quo-
              <lb/>
            niã angulus t a s eſt æqualis angulo t a o [eſt enim t a pars lineæ i a [& duo latera [t a, & a o] lateribus
              <lb/>
            duob.</s>
            <s xml:id="echoid-s13533" xml:space="preserve"> [t a & a s] erit [per 4 p 1] baſis t s ęqualis baſi t o, & triangulũ triãgulo:</s>
            <s xml:id="echoid-s13534" xml:space="preserve"> & ita angulus g t a æqua
              <lb/>
            lis angulo s t a [ꝗ a g t pars eſt lineæ o t.</s>
            <s xml:id="echoid-s13535" xml:space="preserve">] Si-
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0202-01" xlink:href="fig-0202-01a" number="161">
                <variables xml:id="echoid-variables151" xml:space="preserve">l u r c z o d t
                  <gap/>
                m g b n k q f a s p x e
                  <gap/>
                s</variables>
              </figure>
            militer angulus q a s ęqualis angulo q a z, &
              <lb/>
            latera [q a, a s] lateribus:</s>
            <s xml:id="echoid-s13536" xml:space="preserve"> [q a, a z] & [per 4 p
              <lb/>
            1] triangulũ æquale triangulo:</s>
            <s xml:id="echoid-s13537" xml:space="preserve"> & angulus m
              <lb/>
            q a æqualis angulo s q a [eſt enim m q pars
              <lb/>
            lineę z q.</s>
            <s xml:id="echoid-s13538" xml:space="preserve">] Diuidatur angulus t a s per æqua
              <lb/>
            lia per lineam a y [per 9 p 1.</s>
            <s xml:id="echoid-s13539" xml:space="preserve">] Sit y punctũ, in
              <lb/>
            quo linea illa ſecabit lineã t s.</s>
            <s xml:id="echoid-s13540" xml:space="preserve"> Palàm, cũ an-
              <lb/>
            gulus i a g ſit medietas angulii a o:</s>
            <s xml:id="echoid-s13541" xml:space="preserve"> erit an-
              <lb/>
            gulus t a g æqualis angulo t a y, & angulus
              <lb/>
            g t a æqualis y t a:</s>
            <s xml:id="echoid-s13542" xml:space="preserve"> & unũ latus cõmune, ſcili
              <lb/>
            cet t a:</s>
            <s xml:id="echoid-s13543" xml:space="preserve"> erit [per 26 p 1] t g æqualis t y, & trian
              <lb/>
            gulũ [y t a] triangulo:</s>
            <s xml:id="echoid-s13544" xml:space="preserve"> [g t a] & erit a y æqua
              <lb/>
            lis a g:</s>
            <s xml:id="echoid-s13545" xml:space="preserve"> & ita y in ſuperficie ſpeculi:</s>
            <s xml:id="echoid-s13546" xml:space="preserve"> [cũ enim
              <lb/>
            puncta g & y à centro a æquabiliter diſtent
              <lb/>
            per concluſionẽ proximam:</s>
            <s xml:id="echoid-s13547" xml:space="preserve"> ſitq́;</s>
            <s xml:id="echoid-s13548" xml:space="preserve"> g ex theſi
              <lb/>
            in ſpeculi ſuperficie:</s>
            <s xml:id="echoid-s13549" xml:space="preserve"> erit y in eadẽ.</s>
            <s xml:id="echoid-s13550" xml:space="preserve">] Erit etiã
              <lb/>
            angulus i a g æqualis angulo i a y, & latera
              <lb/>
            [i a, a g] lateribus [i a, a y] & [per 4 p 1] trian-
              <lb/>
            gulum i a g triangulo [i a y] æquale:</s>
            <s xml:id="echoid-s13551" xml:space="preserve"> & erit angulus a g i ęqualis angulo a y i:</s>
            <s xml:id="echoid-s13552" xml:space="preserve"> & linea i y ꝓducta, æqua
              <lb/>
            lis i g.</s>
            <s xml:id="echoid-s13553" xml:space="preserve"> Et producatur a y extra ſphęrã uſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s13554" xml:space="preserve"> ad punctũ p:</s>
            <s xml:id="echoid-s13555" xml:space="preserve"> reſtabit angulus i g r æqualis angulo i y p [ք 13
              <lb/>
            p 1.</s>
            <s xml:id="echoid-s13556" xml:space="preserve">] Verũ cum t s ſit æqualis t o, & t y æqualis t g:</s>
            <s xml:id="echoid-s13557" xml:space="preserve"> [per cõcluſionẽ] reſtat g o æqualis y s.</s>
            <s xml:id="echoid-s13558" xml:space="preserve"> Igitur a y, y s
              <lb/>
            æqualia, a g, g o:</s>
            <s xml:id="echoid-s13559" xml:space="preserve"> & baſis a s æqualis baſi a o:</s>
            <s xml:id="echoid-s13560" xml:space="preserve"> erit [per 8 p 1] triangulũ [a y s] ęquale triangulo:</s>
            <s xml:id="echoid-s13561" xml:space="preserve"> [a g o] &
              <lb/>
            erit angulus a y s æqualis angulo a g o:</s>
            <s xml:id="echoid-s13562" xml:space="preserve"> reſtat [per 13 p 1] angulus s y p æqualis angulo o g r.</s>
            <s xml:id="echoid-s13563" xml:space="preserve"> Igitur duo
              <lb/>
            anguli i g r, o g r æquales ſunt duobus angulis i y p, s y p.</s>
            <s xml:id="echoid-s13564" xml:space="preserve"> Verùm linea a s ſecabit ſphęrã:</s>
            <s xml:id="echoid-s13565" xml:space="preserve"> ſit punctum
              <lb/>
            ſectionis e.</s>
            <s xml:id="echoid-s13566" xml:space="preserve"> Igitur tria pũcta e, y, d ſunt in ſuperficie ſphæræ.</s>
            <s xml:id="echoid-s13567" xml:space="preserve"> Quare linea e y d eſt pars circuli ſphærę:</s>
            <s xml:id="echoid-s13568" xml:space="preserve">
              <lb/>
            & eſt linea comunis ſuperficiei ſphærę & ſuperficiei reflexionis t s p.</s>
            <s xml:id="echoid-s13569" xml:space="preserve"> Quare punctũ i reflectitur ad
              <lb/>
            punctũ s à puncto y:</s>
            <s xml:id="echoid-s13570" xml:space="preserve"> & locus imaginis eſt t.</s>
            <s xml:id="echoid-s13571" xml:space="preserve"> Similiter diuiſo angulo n a s per æqualia per ax:</s>
            <s xml:id="echoid-s13572" xml:space="preserve"> probabi
              <lb/>
            tur modo prædicto, quòd q x æqualis eſt q m, & a x æqualis a m, & x s æqualis m z:</s>
            <s xml:id="echoid-s13573" xml:space="preserve"> & duo anguli n x
              <lb/>
            æ & s x æ æquales duobus angulis n m u, z m u.</s>
            <s xml:id="echoid-s13574" xml:space="preserve"> Et ita n reflectetur ad s à puncto x:</s>
            <s xml:id="echoid-s13575" xml:space="preserve"> & locus imaginis
              <lb/>
            q:</s>
            <s xml:id="echoid-s13576" xml:space="preserve"> & ita t q imago i n:</s>
            <s xml:id="echoid-s13577" xml:space="preserve"> [& ſic imago, ut prius, erit æqualis uiſibili:</s>
            <s xml:id="echoid-s13578" xml:space="preserve"> cum t q æqualis concluſa ſit ipſi i n.</s>
            <s xml:id="echoid-s13579" xml:space="preserve">]
              <lb/>
            Quod eſt propoſitũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s13580" xml:space="preserve"> Amplius:</s>
            <s xml:id="echoid-s13581" xml:space="preserve"> ſi à puncto i ducatur perpendicularis ſuper n a:</s>
            <s xml:id="echoid-s13582" xml:space="preserve"> cadet inter n & q, non
              <lb/>
            extra n:</s>
            <s xml:id="echoid-s13583" xml:space="preserve"> cũ angulus i n a ſit acutus:</s>
            <s xml:id="echoid-s13584" xml:space="preserve"> quoniá æqualis angulo n i a [ducta enim recta in, ęquabuntur an-
              <lb/>
            guli ad baſim i n per 5 p 1] & ſi caderet քpendicularis illa extra n:</s>
            <s xml:id="echoid-s13585" xml:space="preserve"> eſſet acutus maior recto [per 16 p 1.</s>
            <s xml:id="echoid-s13586" xml:space="preserve">]
              <lb/>
            Faciet ergo perpendicularis illa angulũ rectũ ſuper n q, quẽ angulũ reſpicit linea i n.</s>
            <s xml:id="echoid-s13587" xml:space="preserve"> Quare [ք 19 p 1]
              <lb/>
            linea in maior eſt illa perpendiculari.</s>
            <s xml:id="echoid-s13588" xml:space="preserve"> Quare perpendicularis illa minor t q [ęquali ipſi in per cõclu
              <lb/>
            ſionẽ.</s>
            <s xml:id="echoid-s13589" xml:space="preserve">] Punctũ igitur lineę n q, in quod cadit perpẽdicularis, reflectitur ad punctũ s:</s>
            <s xml:id="echoid-s13590" xml:space="preserve"> imago uerò eius
              <lb/>
            cadet in lineã n a [per 3 n 5] ſupra punctũ q.</s>
            <s xml:id="echoid-s13591" xml:space="preserve"> Quia quantò remotiora ſunt puncta, quę reflectũtur, tan
              <lb/>
            tò loca imaginũ magis accedunt ad centrũ circuli [per 30 n 5.</s>
            <s xml:id="echoid-s13592" xml:space="preserve">] Et quæcunq;</s>
            <s xml:id="echoid-s13593" xml:space="preserve"> linea ducetur à puncto t
              <lb/>
            [quod eſt imago puncti i, reflexi à puncto ſpeculi y] ad aliquod punctũ n q ſupra q:</s>
            <s xml:id="echoid-s13594" xml:space="preserve"> erit maior t q [per
              <lb/>
            19 p 1.</s>
            <s xml:id="echoid-s13595" xml:space="preserve">] Igitur imago perpendicularis erit maior ipſa perpendiculari.</s>
            <s xml:id="echoid-s13596" xml:space="preserve"> [Quia enim t q æquatur ipſi i n,
              <lb/>
            quę maior cõcluſa eſt perpendiculari:</s>
            <s xml:id="echoid-s13597" xml:space="preserve"> ergo t q imago perpendicularis eadẽ maior eſt.</s>
            <s xml:id="echoid-s13598" xml:space="preserve">] Eodẽ modo
              <lb/>
            quęcunq;</s>
            <s xml:id="echoid-s13599" xml:space="preserve"> linea ducetur à puncto i ad n q, inter hanc perpendicularẽ & in:</s>
            <s xml:id="echoid-s13600" xml:space="preserve"> erit imago ipſius maior i-
              <lb/>
            pſa.</s>
            <s xml:id="echoid-s13601" xml:space="preserve"> Verùm determinentur hęc certius.</s>
            <s xml:id="echoid-s13602" xml:space="preserve"> Punctũ n quia reflectitur ad z à puncto m:</s>
            <s xml:id="echoid-s13603" xml:space="preserve"> & locus imaginis
              <lb/>
            eſt q:</s>
            <s xml:id="echoid-s13604" xml:space="preserve"> linea z m q ſecat circulũ in puncto, quod eſt 3:</s>
            <s xml:id="echoid-s13605" xml:space="preserve"> cõtingens ergo ducta à pũcto z ad circulũ:</s>
            <s xml:id="echoid-s13606" xml:space="preserve"> cadet
              <lb/>
            ſuper punctũ aliquod arcus m 3 [ſi enim z m tangeret:</s>
            <s xml:id="echoid-s13607" xml:space="preserve"> angulus z m a eſſet rectus per 18 p 3:</s>
            <s xml:id="echoid-s13608" xml:space="preserve"> quare per
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>