Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Page concordance

< >
Scan Original
181 175
182 176
183 177
184 178
185 179
186 180
187 181
188 182
189 183
190 184
191 185
192 186
193 187
194 188
195 189
196 190
197 191
198 192
199 193
200 194
201 195
202 196
203 197
204 198
205 199
206 200
207 201
208 202
209 203
210 204
< >
page |< < (197) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div461" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s13608" xml:space="preserve">
              <pb o="197" file="0203" n="203" rhead="OPTICAE LIBER VI."/>
            40 n 5 nulla fieret à pũcto m reflexio:</s>
            <s xml:id="echoid-s13609" xml:space="preserve"> multò igitur minus tangẽs à pũcto z, tanget citra punctũ m] ſi
              <lb/>
            uerò caderet in punctũ 3, ſecaret peripheriã, nõ tangeret:</s>
            <s xml:id="echoid-s13610" xml:space="preserve"> cadit igitur in peripheriá m 3.</s>
            <s xml:id="echoid-s13611" xml:space="preserve"> & contingẽs
              <lb/>
            illa cadet ſupra q:</s>
            <s xml:id="echoid-s13612" xml:space="preserve"> quoniá punctũ, in quod cadit, erit finis contingentiæ, & finis imaginũ:</s>
            <s xml:id="echoid-s13613" xml:space="preserve"> [per 17 n 5]
              <lb/>
            & puncta ſub puncto illo, quod eſt finis cõtingentię, nõ poterũt reflecti:</s>
            <s xml:id="echoid-s13614" xml:space="preserve"> ſuperiora uerò poterũt.</s>
            <s xml:id="echoid-s13615" xml:space="preserve"> Igi-
              <lb/>
            tur perpendicularis ducta à puncto i ſuper n q, ſi ceciderit ſupra punctũ, quod eſt finis cõtingentiæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s13616" xml:space="preserve">
              <lb/>
            reflectetur punctũ, in quod cadit:</s>
            <s xml:id="echoid-s13617" xml:space="preserve"> & erit imago perpendicularis maior perpendiculari.</s>
            <s xml:id="echoid-s13618" xml:space="preserve"> Siuerò per-
              <lb/>
            pendicularis cadat in punctũ contingentiæ, aut infra:</s>
            <s xml:id="echoid-s13619" xml:space="preserve"> non reflectetur punctũ, in quod cadit.</s>
            <s xml:id="echoid-s13620" xml:space="preserve"> Quare
              <lb/>
            nulla erit imago perpendicularis.</s>
            <s xml:id="echoid-s13621" xml:space="preserve"> Veruntamen quoniá finis cõtingentiæ eſt infra n:</s>
            <s xml:id="echoid-s13622" xml:space="preserve"> erunt inter finẽ
              <lb/>
            cõtingentiæ & n infinita pũcta:</s>
            <s xml:id="echoid-s13623" xml:space="preserve"> quorũ quodlibet reflectetur:</s>
            <s xml:id="echoid-s13624" xml:space="preserve"> & erit imago cuiuslibet ſuper n q:</s>
            <s xml:id="echoid-s13625" xml:space="preserve"> & cu
              <lb/>
            iuslibet lineę ductę à puncto i ad quodlibet illorũ punctorũ, erit imago maior linea, cuius fuerit ima
              <lb/>
            go.</s>
            <s xml:id="echoid-s13626" xml:space="preserve"> Igitur accidit in his ſpeculis imaginem aliquando æqualem rei uiſæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s13627" xml:space="preserve"> aliquando maiorem eſſe.</s>
            <s xml:id="echoid-s13628" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Quod erat explanandum.</s>
            <s xml:id="echoid-s13629" xml:space="preserve"> Huius autem rei explanationem nec ſcriptam legimus, nec aliquem, qui
              <lb/>
            dixiſſet, aut intellexiſſet, audiuimus.</s>
            <s xml:id="echoid-s13630" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div463" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head420" xml:space="preserve" style="it">7. Si duo uiſibilis pũcta à centro ſpeculi ſphærici cõuexi æquabiliter, à uiſu uerò inæquabiliter
            <lb/>
          diſtẽt: imago & finis cõtingẽtiæ pũcti lõginquioris à uiſu, erũt lõginquiores à cẽtro ſpeculi. 4 p 6.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s13631" xml:space="preserve">AMplius:</s>
            <s xml:id="echoid-s13632" xml:space="preserve"> in his ſpeculis lineæ rectæ uidentur curuæ, & in pluribus curuitate quidẽ ſpeculũ nõ
              <lb/>
            reſpiciente, ſed ei aduerſa.</s>
            <s xml:id="echoid-s13633" xml:space="preserve"> Similiter curuæ apparebũt in his ſpeculis curuæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s13634" xml:space="preserve"> & ſi curuitas ſpe-
              <lb/>
            culum reſpexerit, cõtrario ſitu apparebit.</s>
            <s xml:id="echoid-s13635" xml:space="preserve"> Et hoc quidẽ intelligendũ nõ in omnibus, ſed in pluribus.</s>
            <s xml:id="echoid-s13636" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Ad cuius rei explanationẽ neceſſe eſt quędam antecedentia præmittere:</s>
            <s xml:id="echoid-s13637" xml:space="preserve"> quorũ unum eſt.</s>
            <s xml:id="echoid-s13638" xml:space="preserve"> Si fuerint
              <lb/>
            duo puncta eiuſdẽ longitudinis à centro ſpeculi, & inæqualis lõgitudinis à centro uiſus:</s>
            <s xml:id="echoid-s13639" xml:space="preserve"> imago pun
              <lb/>
            cti remotioris à centro uiſus erit remotior à centro ſpeculi, ꝗ̃ propinquioris:</s>
            <s xml:id="echoid-s13640" xml:space="preserve"> & finis cõtingentię re-
              <lb/>
            motioris erit remotior à centro ſpeculi, ꝗ̃ finis cõtingentię propinquioris:</s>
            <s xml:id="echoid-s13641" xml:space="preserve"> ſiue puncta illa ſint in ea-
              <lb/>
            dem ſuperficie cum centro uiſus, ſiue in diuerſis.</s>
            <s xml:id="echoid-s13642" xml:space="preserve"> Sintt, d duo puncta æqualiter à g cẽtro ſpeculi re-
              <lb/>
            mota:</s>
            <s xml:id="echoid-s13643" xml:space="preserve"> e centrũ uiſus:</s>
            <s xml:id="echoid-s13644" xml:space="preserve"> & d propinquius uiſui ꝗ̃ t.</s>
            <s xml:id="echoid-s13645" xml:space="preserve"> Superficies cõmunis ſectionis d t g ſecabit ſpeculũ
              <lb/>
            ſuper circulũ [per 1 th.</s>
            <s xml:id="echoid-s13646" xml:space="preserve"> 1 ſphæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s13647" xml:space="preserve">] qui ſit a b:</s>
            <s xml:id="echoid-s13648" xml:space="preserve"> & ſit angulus e g d æqualis angulo t g z:</s>
            <s xml:id="echoid-s13649" xml:space="preserve"> angulus e g t æqua-
              <lb/>
            lis angulo t g h:</s>
            <s xml:id="echoid-s13650" xml:space="preserve"> & ſumatur in circulo punctũ, à quo t reflectatur ad z:</s>
            <s xml:id="echoid-s13651" xml:space="preserve"> [per 31.</s>
            <s xml:id="echoid-s13652" xml:space="preserve"> uel 39 n 5] quod ſit q.</s>
            <s xml:id="echoid-s13653" xml:space="preserve"> Di
              <lb/>
            co, quòd t non reflectitur ad h ab aliquo puncto b q.</s>
            <s xml:id="echoid-s13654" xml:space="preserve"> Palàm, quòd non à puncto b [quia cũ ea ſit per-
              <lb/>
            pendicularis ſpeculo, reflectetur in ſeipſam, nõ ad h per 11 n 4.</s>
            <s xml:id="echoid-s13655" xml:space="preserve">] Si aũt ſumatur punctũ quodcunq;</s>
            <s xml:id="echoid-s13656" xml:space="preserve"> in
              <lb/>
            b q:</s>
            <s xml:id="echoid-s13657" xml:space="preserve"> linea ducta à puncto h ad illud punctũ, ſecabit lineá q z.</s>
            <s xml:id="echoid-s13658" xml:space="preserve"> Igitur ad illud punctũ ſectionis reflecti-
              <lb/>
            tur t ab aliquo puncto, ſumpto in b q:</s>
            <s xml:id="echoid-s13659" xml:space="preserve"> & ad idẽ ſectionis punctũ reflectitur à puncto q.</s>
            <s xml:id="echoid-s13660" xml:space="preserve"> Igitur t refle-
              <lb/>
            ctitur ad idem punctum à duobus punctis illius circuli:</s>
            <s xml:id="echoid-s13661" xml:space="preserve"> quod impoſsibile in his ſpeculis, ut in libro
              <lb/>
            quinto [29 n] patuit.</s>
            <s xml:id="echoid-s13662" xml:space="preserve"> Reſtat ergo, ut t reflectatur ad h ab aliquo puncto q a:</s>
            <s xml:id="echoid-s13663" xml:space="preserve"> ſit illud m:</s>
            <s xml:id="echoid-s13664" xml:space="preserve"> & [per 17 p 3]
              <gap/>
              <lb/>
            puncto m ducatur contingens circulum uſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s13665" xml:space="preserve"> ad li
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0203-01" xlink:href="fig-0203-01a" number="162">
                <variables xml:id="echoid-variables152" xml:space="preserve">d t e
                  <gap/>
                h s n q b l q m f p a g</variables>
              </figure>
            neam g t:</s>
            <s xml:id="echoid-s13666" xml:space="preserve"> quæ ſit m n.</s>
            <s xml:id="echoid-s13667" xml:space="preserve"> Erit n finis contingentiæ t,
              <lb/>
            reſpectu h:</s>
            <s xml:id="echoid-s13668" xml:space="preserve"> [per 17 n 5] & à puncto q ducatur cõtin
              <lb/>
            gens:</s>
            <s xml:id="echoid-s13669" xml:space="preserve"> quę ſit q o:</s>
            <s xml:id="echoid-s13670" xml:space="preserve"> quę quidẽ neceſſariò cadet ſub m
              <lb/>
            n:</s>
            <s xml:id="echoid-s13671" xml:space="preserve"> [quòd enim non cadar in punctũ n, inde perſpi
              <lb/>
            cuum eſt:</s>
            <s xml:id="echoid-s13672" xml:space="preserve"> quia ductis ſemidiametrιs g q, g m:</s>
            <s xml:id="echoid-s13673" xml:space="preserve"> angu
              <lb/>
            li n q g, n m g per 18 p 3 recti, eſſent inęquales per 21
              <lb/>
            p 1 contra 10 ax:</s>
            <s xml:id="echoid-s13674" xml:space="preserve"> Si uerò cadat ultra n:</s>
            <s xml:id="echoid-s13675" xml:space="preserve"> erit per 21 p 1
              <lb/>
            angulus rectus obtuſo maior cótra 11 p 1] & produ
              <lb/>
            catur z q uſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s13676" xml:space="preserve"> dum cadat ſuper g t in puncto p.</s>
            <s xml:id="echoid-s13677" xml:space="preserve"> [ca
              <lb/>
            det aũt per 3 uel 16 n 5.</s>
            <s xml:id="echoid-s13678" xml:space="preserve">] Erit p locus imaginis z.</s>
            <s xml:id="echoid-s13679" xml:space="preserve"> E-
              <lb/>
            rit ergo [per 18 n 5] proportio g t ad p g, ſicut t o ad
              <lb/>
            o p:</s>
            <s xml:id="echoid-s13680" xml:space="preserve"> igitur maior erit proportio g t ad t n, quàm g t
              <lb/>
            ad t o [per 8 p 5:</s>
            <s xml:id="echoid-s13681" xml:space="preserve"> quia t o màior eſt t n.</s>
            <s xml:id="echoid-s13682" xml:space="preserve">] Ergo multò
              <lb/>
            maior g t ad t n, quàm g p ad p n.</s>
            <s xml:id="echoid-s13683" xml:space="preserve"> [Quia enim ra-
              <lb/>
            tio g t ad t n maior eſt, ꝗ̃ ad t o ex concluſo:</s>
            <s xml:id="echoid-s13684" xml:space="preserve"> eſtq́;</s>
            <s xml:id="echoid-s13685" xml:space="preserve">
              <lb/>
            gt ad to, ſicut p g ad p o per 16 p 5.</s>
            <s xml:id="echoid-s13686" xml:space="preserve"> Ratio igitur t
              <lb/>
            g ad tn maior eſt, quàm p g ad p o:</s>
            <s xml:id="echoid-s13687" xml:space="preserve"> ſed ratio p g ad
              <lb/>
            p o maior eſt, quàm ad p n per 8 p 5.</s>
            <s xml:id="echoid-s13688" xml:space="preserve"> Ratio igitur
              <lb/>
            g t ad t n multò maior eſt, quàm p g ad p n.</s>
            <s xml:id="echoid-s13689" xml:space="preserve">] Sit er-
              <lb/>
            go [per 10 p 6] g t ad t n, ſicut g l ad i n.</s>
            <s xml:id="echoid-s13690" xml:space="preserve"> Erit g l ma-
              <lb/>
            ior g p.</s>
            <s xml:id="echoid-s13691" xml:space="preserve"> Et eritl locus imaginis h [per 18 n 5:</s>
            <s xml:id="echoid-s13692" xml:space="preserve"> eſt e-
              <lb/>
            nim per 16 p 5 g t ad g l, ſicut t n ad n l.</s>
            <s xml:id="echoid-s13693" xml:space="preserve">] Sint ergo h
              <lb/>
            g, e g, z g lineę æ quales:</s>
            <s xml:id="echoid-s13694" xml:space="preserve"> g f æqualis g p:</s>
            <s xml:id="echoid-s13695" xml:space="preserve"> g s æqualis g o.</s>
            <s xml:id="echoid-s13696" xml:space="preserve"> Cũ igitur angulus e g d ſit ęqualis angulo t g z
              <lb/>
            [per fabricationẽ] & remotio d à puncto è, ſicut z à puncto t:</s>
            <s xml:id="echoid-s13697" xml:space="preserve"> [Quia enim rectæ e g, d g, z g, t g:</s>
            <s xml:id="echoid-s13698" xml:space="preserve"> itẽ an-
              <lb/>
            guli e g d, z g t æquantur per fabricationẽ:</s>
            <s xml:id="echoid-s13699" xml:space="preserve"> baſes e d, z t ęquabuntur per 4 p 1:</s>
            <s xml:id="echoid-s13700" xml:space="preserve"> ideoq́;</s>
            <s xml:id="echoid-s13701" xml:space="preserve"> puncta d, z ęqua
              <lb/>
            biliter diſtabũt à punctis e & t] erit imago d reſpectu e tantùm eleuata in linea g d, quantùm imago t
              <lb/>
            reſpectu z in linea g t:</s>
            <s xml:id="echoid-s13702" xml:space="preserve"> erit igitur imago d in puncto f:</s>
            <s xml:id="echoid-s13703" xml:space="preserve"> & ſimiliter finis cõtingentię d, reſpectu e erit al
              <lb/>
            titudinis eiuſdẽ, cuius eſt finis cõtingẽtię pũcti t, reſpectu z.</s>
            <s xml:id="echoid-s13704" xml:space="preserve"> Quare erit finis cõtingẽtiæ d in pũcto s.</s>
            <s xml:id="echoid-s13705" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Verùm quoniá angulus e g t æqualis eſt angulo t g h, & h g æqualis e g:</s>
            <s xml:id="echoid-s13706" xml:space="preserve"> [per fabricationẽ] erit l ima-
              <lb/>
            got, reſpectue, ſicut eſt reſpectu puncti h:</s>
            <s xml:id="echoid-s13707" xml:space="preserve"> & n finis cõtingentiæ reſpectu e, ſicut eſt reſpectu pũcti h.</s>
            <s xml:id="echoid-s13708" xml:space="preserve">
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>