209187DE ARCHITEC. LIB. V.
tactuq́;
feriens ſingulorum vaſorum caua, excitauerit auctam claritatem,
& concentu conuenientem ſibi conſonantiam. Sin autem amplior erit
magnitudo theatri, tunc altitudo diuidatur in partes quatuor, vti tres ef-
ficiantur regiones cellarum tranſuerſe deſignatæ, vna harmoniæ, altera
chromatos, tertia diatoni. Et ab imo quæ erit prima, ea ex harmonia col-
locetur ita, vti in minore theatro ſupra ſcriptum eſt. In mediana autem
parte prima, in extremis cornibus ad chromaticen hyperbolæon haben-
tia ſonitum ponantur: in ſecundis ab his diateſſaron ad chromaticen die-
zeugmenon: in tertiis diateſſaron ad chromaticen ſynemmenon, in quar-
tis diateſſaron ad chromaticen ſynemmenon, quintis diateſſaron ad chro
maticen hypaton, ſextis ad parameſen, quòd & ad chromaticen hyperbo-
læon diapente, & ad chromaticen meſon, diateſſaron habeant conſonan-
tiæ communitatem. In medio nihil eſt collocandum, ideo quòd ſonituum
nulla alia qualitas in chromatico genere ſymphoniæ conſonantiam poteſt
habere. In ſumma verò diuiſione, & regione cellarum, in cornibus primis
ad diatonon hyperboleon, fabricata vaſa ſonitu ponantur, in ſecundis dia-
teſſaron ad diatonon diezeugmenon, tertiis diateſſaron ad diatonon ſy-
nemmenon, quartis diateſſaron ad diatonon meſon, quintis diateſſaron
ad diatonon hypaton, ſextis diateſſaron ad proſlambanomenon: in me-
dio ad meſem, quòd ea, & ad proslambanomenon diapaſon, & diatonon
hypaton, diapente habet ſymphoniarum communitates. Hæc autem ſi
quis voluerit ad perfectum facile perducere, animaduertat in extremo li-
bro diagramma muſica ratione deſignatum, quòd Ariſtoxenus magno
vigore & induſtria, generatim diuiſis modulationibus conſtitutum reli-
quit: de quo ſi quis ratiocinationibus his attenderit, & ad naturam vo-
cis, & ad audientium delectationes, facilius valuerit theatrorum efficere
perfectiones. Dicet aliquis forte multa theatra Romæ quotannis facta
eſſe, neque vllam rationem harum rerum in his fuiſſe: ſed errauit in eo,
quòd omnia publica lignea theatra tabulationes habent complures, quas
neceſſe eſt ſonare. Hoc verò licet animaduertere etiam à citharœdis, qui
ſuperiore tono, cum volunt canere, aduertunt ſe ad ſcenæ valuas, & ita
recipiunt ab earum auxilio conſonantiam vocis. Cum autem ex ſolidis
rebus theatra conſtituuntur, id eſt ex ſtructura cæmentorum, lapide, mar-
more, quæ ſonare non poſſunt, tunc ex his hac ratione ſunt explicanda.
Sin autem quæritur, in quo theatro ea ſint facta, Romæ non poſſumus
oſtendere, ſed in Italiæ regionibus, & in pluribus Græcorum ciuitatibus.
Etiamq́; autorem habemus L. Mummium, qui diruto theatro Corin-
thiorum eius ænea Romam deportauit, & de manubiis ad ædem Lunæ
dedicauit. Multi etiam ſolertes Architecti, qui in oppidis non magnis
theatra conſtituerunt, propter inopiam, fictilibus doliis ita ſonantibus ele-
ctis, hac ratiocinatione compoſitis, perfecerunt vtiliſsimos effectus.
& concentu conuenientem ſibi conſonantiam. Sin autem amplior erit
magnitudo theatri, tunc altitudo diuidatur in partes quatuor, vti tres ef-
ficiantur regiones cellarum tranſuerſe deſignatæ, vna harmoniæ, altera
chromatos, tertia diatoni. Et ab imo quæ erit prima, ea ex harmonia col-
locetur ita, vti in minore theatro ſupra ſcriptum eſt. In mediana autem
parte prima, in extremis cornibus ad chromaticen hyperbolæon haben-
tia ſonitum ponantur: in ſecundis ab his diateſſaron ad chromaticen die-
zeugmenon: in tertiis diateſſaron ad chromaticen ſynemmenon, in quar-
tis diateſſaron ad chromaticen ſynemmenon, quintis diateſſaron ad chro
maticen hypaton, ſextis ad parameſen, quòd & ad chromaticen hyperbo-
læon diapente, & ad chromaticen meſon, diateſſaron habeant conſonan-
tiæ communitatem. In medio nihil eſt collocandum, ideo quòd ſonituum
nulla alia qualitas in chromatico genere ſymphoniæ conſonantiam poteſt
habere. In ſumma verò diuiſione, & regione cellarum, in cornibus primis
ad diatonon hyperboleon, fabricata vaſa ſonitu ponantur, in ſecundis dia-
teſſaron ad diatonon diezeugmenon, tertiis diateſſaron ad diatonon ſy-
nemmenon, quartis diateſſaron ad diatonon meſon, quintis diateſſaron
ad diatonon hypaton, ſextis diateſſaron ad proſlambanomenon: in me-
dio ad meſem, quòd ea, & ad proslambanomenon diapaſon, & diatonon
hypaton, diapente habet ſymphoniarum communitates. Hæc autem ſi
quis voluerit ad perfectum facile perducere, animaduertat in extremo li-
bro diagramma muſica ratione deſignatum, quòd Ariſtoxenus magno
vigore & induſtria, generatim diuiſis modulationibus conſtitutum reli-
quit: de quo ſi quis ratiocinationibus his attenderit, & ad naturam vo-
cis, & ad audientium delectationes, facilius valuerit theatrorum efficere
perfectiones. Dicet aliquis forte multa theatra Romæ quotannis facta
eſſe, neque vllam rationem harum rerum in his fuiſſe: ſed errauit in eo,
quòd omnia publica lignea theatra tabulationes habent complures, quas
neceſſe eſt ſonare. Hoc verò licet animaduertere etiam à citharœdis, qui
ſuperiore tono, cum volunt canere, aduertunt ſe ad ſcenæ valuas, & ita
recipiunt ab earum auxilio conſonantiam vocis. Cum autem ex ſolidis
rebus theatra conſtituuntur, id eſt ex ſtructura cæmentorum, lapide, mar-
more, quæ ſonare non poſſunt, tunc ex his hac ratione ſunt explicanda.
Sin autem quæritur, in quo theatro ea ſint facta, Romæ non poſſumus
oſtendere, ſed in Italiæ regionibus, & in pluribus Græcorum ciuitatibus.
Etiamq́; autorem habemus L. Mummium, qui diruto theatro Corin-
thiorum eius ænea Romam deportauit, & de manubiis ad ædem Lunæ
dedicauit. Multi etiam ſolertes Architecti, qui in oppidis non magnis
theatra conſtituerunt, propter inopiam, fictilibus doliis ita ſonantibus ele-
ctis, hac ratiocinatione compoſitis, perfecerunt vtiliſsimos effectus.