Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Page concordance

< >
Scan Original
21 15
22 16
23 17
24 18
25 19
26 20
27 21
28 22
29 23
30 24
31 25
32 26
33 27
34 28
35 29
36 30
37 31
38 32
39 33
40 34
41 35
42 36
43 37
44 38
45 39
46 40
47 41
48 42
49 43
50 44
< >
page |< < (15) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div33" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s942" xml:space="preserve">
              <pb o="15" file="0021" n="21" rhead="OPTICAE LIBER I."/>
            opinio.</s>
            <s xml:id="echoid-s943" xml:space="preserve"> Dicere ergo eſſe radios, eſt nihil.</s>
            <s xml:id="echoid-s944" xml:space="preserve"> Et etiã omnes mathematici dicẽtes eſſe radios, nõ utuntur
              <lb/>
            in demonſtrationibus, niſi lineis imaginarijs tantùm, & uocant ipſas lineas radiales.</s>
            <s xml:id="echoid-s945" xml:space="preserve"> Et iam declara
              <lb/>
            uimus nos, quòd uiſus nihil cõprehendit ex rebus uiſis, niſi ex uerticatiõibus iſtarũ linearũ tantùm.</s>
            <s xml:id="echoid-s946" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Opinio ergo opinantiũ, quòd lineæ radiales ſint imaginariæ, eſt opinio uera:</s>
            <s xml:id="echoid-s947" xml:space="preserve"> & opinio opinantium,
              <lb/>
            quòd aliquid exit à uiſu, eſt opinio falſa.</s>
            <s xml:id="echoid-s948" xml:space="preserve"> Iam ergo declaratũ eſt ex omnibus, quę diximus, quòd uiſus
              <lb/>
            nõ ſentit lucẽ & colorẽ, quę ſunt in ſuperficie rei uiſæ, niſi per formã extenſam à ſuperficie rei uiſę ad
              <lb/>
            uiſum per corpus diaphanũ mediũ inter uiſum & rem uiſam:</s>
            <s xml:id="echoid-s949" xml:space="preserve"> & quòd uiſus nihil cõprehendit ex for
              <lb/>
            mis, niſi ex uerticationibus linearũ rectarũ, quæ intelliguntur extenſæ inter rem uiſam & centrũ ui-
              <lb/>
            ſus tantùm, quę ſunt perpendiculares ſuper omnes ſuperficies tunicarũ uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s950" xml:space="preserve"> Et hoc eſt quod uolui
              <lb/>
            mus declarare.</s>
            <s xml:id="echoid-s951" xml:space="preserve"> Iſta eſt ergo qualitas uiſionis generaliter, quòd uiſus nõ cõprehendit ex re uiſa, ſenſu
              <lb/>
            ſpoliato, niſi lucẽ & colorẽ, quę ſunt in re uiſa, tantũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s952" xml:space="preserve"> Res aũt reſiduę, quas cõprehẽdit uiſus ex rebus
              <lb/>
            uiſis, ſicut figurã, & magnitudinẽ, & ſimilia, nõ cõprehenduntur à uiſu, ſenſu ſpoliato, ſed per rationẽ
              <lb/>
            & ſigna.</s>
            <s xml:id="echoid-s953" xml:space="preserve"> Et hoc declarabimus nos pòſt in ſecundo tractatu poſt declarationẽ completam apud ſer-
              <lb/>
            monem noſtrum de diſtinctione rerum uiſibilium, quas comprehendit uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s954" xml:space="preserve"> Et hoc, quod declara-
              <lb/>
            uimus ſcilicet qualitatem uiſionis, eſt conueniens opinioni uerificantium matheſin & naturam.</s>
            <s xml:id="echoid-s955" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div34" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head53" xml:space="preserve" style="it">24. Viſio uidetur fieri per σ {υν}{άν}γ{δι}αμ, id eſt receptos ſimul & emiſſos radios.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s956" xml:space="preserve">ET declaratũ eſt ex hoc, quòd duæ ſectæ dicant uerũ:</s>
            <s xml:id="echoid-s957" xml:space="preserve"> & quòd duæ opiniones ſint rectæ & cõue
              <lb/>
            nιentes:</s>
            <s xml:id="echoid-s958" xml:space="preserve"> ſed non completur altera earũ, niſi per alterã, neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s959" xml:space="preserve"> poteſt eſſe uiſio, niſi per illud, quod
              <lb/>
            aggregatur ex duabus ſectis.</s>
            <s xml:id="echoid-s960" xml:space="preserve"> Senſus ergo nõ eſt, niſi ex forma & ex operatiõe formę in uiſum,
              <lb/>
            & ex paſsione uiſus à forma:</s>
            <s xml:id="echoid-s961" xml:space="preserve"> & uiſus eſt paratus ad patiendũ ex iſta forma ſecundũ ſitum proprium,
              <lb/>
            ſcilicet ſitum uerticationũ perpendiculariũ ſuper ſuam ſuperficiem.</s>
            <s xml:id="echoid-s962" xml:space="preserve"> Natura aũt uiſus non congruit
              <lb/>
            iſti proprietati, niſi quia nõ diſtinguuntur uiſibilia, neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s963" xml:space="preserve"> ordinantur partes cuiuslibet eorũ apud ui-
              <lb/>
            ſum, niſi quãdo ſenſus eius fuerit ex uerticationibus iſtis tãtùm.</s>
            <s xml:id="echoid-s964" xml:space="preserve"> Lineæ ergo radiales ſunt lineæ ima
              <lb/>
            ginabiles, & figuratur per eas qualitas ſitus, ſuper quã patitur uiſus ex forma.</s>
            <s xml:id="echoid-s965" xml:space="preserve"> Et iam declaratum eſt
              <lb/>
            [19 n] quòd quando uiſus oppoſitus fuerit rei uiſæ, figurabitur inter rem uiſam & centrũ uiſus pyra
              <lb/>
            mis, cuius uertex erit centrũ uiſus, & baſis eius ſuperficies rei uiſæ, & erit inter quodlibet punctũ ſu
              <lb/>
            perficiei rei uiſæ, & inter centrũ uiſus linea recta, intellecta perpendiculariter ſuper ſuperficies tuni
              <lb/>
            carũ uiſus:</s>
            <s xml:id="echoid-s966" xml:space="preserve"> & ſic pyramis cõtinebit omnes iſtas lineas, & ſuperficies glacialis ſecabit iſtã pyramidẽ:</s>
            <s xml:id="echoid-s967" xml:space="preserve">
              <lb/>
            quoniã centrũ uiſus, quod eſt uertex pyramidis, eſt à poſteriori ſuperficiei glacialis.</s>
            <s xml:id="echoid-s968" xml:space="preserve"> Et cũ aer, qui eſt
              <lb/>
            inter uiſum & rem uiſam, fuerit continuus, erit forma extenſa ab illa re uiſa ſecundũ uerticationẽ il-
              <lb/>
            lius pyramidis in aere, quã diſtinguit ipſa pyramis, & in tunicis uiſus diaphanis uſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s969" xml:space="preserve"> ad partẽ ſuperfi
              <lb/>
            ciei glacialis, quę diſtinguitur per iſtã pyramidẽ:</s>
            <s xml:id="echoid-s970" xml:space="preserve"> & iſta pyramis cõtinebit omnes uerticationes, quę
              <lb/>
            ſunt inter uiſum & rem uiſam, ex quib cõprehendit uiſus formã rei uiſę:</s>
            <s xml:id="echoid-s971" xml:space="preserve"> & erit forma ordinata, ſicut
              <lb/>
            eſt ordinata in ſuperficie rei uiſæ, & in parte iſta ſuperficiei glacialis:</s>
            <s xml:id="echoid-s972" xml:space="preserve"> & ιam declaratũ eſt, [16 n] quòd
              <lb/>
            ſenſus nõ eſt, niſi per glacialẽ.</s>
            <s xml:id="echoid-s973" xml:space="preserve"> Senſus ergo uiſus ex luce & colore, quę ſunt in ſuperficie rei uiſæ, non
              <lb/>
            eſt niſi ex parte glacialis, quam diſtinguit pyramis figurata inter illam rem uiſam & centrum uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s974" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div35" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head54" xml:space="preserve" style="it">25. Viſio perſicitur, cŭ forma uiſibilis cryſtallino humore recepta, in neruũ opticum
            <lb/>
          peruenerit. 20 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s975" xml:space="preserve">ET iam declaratũ eſt, [4 n] quòd in iſto humore eſt aliquãtula diaphanitas, & aliquantula ſpiſsi
              <lb/>
            tudo:</s>
            <s xml:id="echoid-s976" xml:space="preserve"> & propter hoc aſsimιlatur glaciei.</s>
            <s xml:id="echoid-s977" xml:space="preserve"> Quia ergo in eo eſt aliquantulũ diaphanitatis, recipit
              <lb/>
            formas:</s>
            <s xml:id="echoid-s978" xml:space="preserve"> & hæ pertranſeũt in eo, cũ eo, quod eſt ex eo de diaphanitate:</s>
            <s xml:id="echoid-s979" xml:space="preserve"> & quia in eo eſt aliquan-
              <lb/>
            tulum ſpiſsitudinis, prohibet form as à trãſitu in eo, cũ eo, quod eſt ex eo de ſpiſsitudine:</s>
            <s xml:id="echoid-s980" xml:space="preserve"> & figuntur
              <lb/>
            formæ in eius ſuperficie & corpore, ſed debiliter.</s>
            <s xml:id="echoid-s981" xml:space="preserve"> Et ſimiliter eſt quodlibet corpus diaphanũ, in quo
              <lb/>
            eſt aliquid ſpiſsitudinis, quando ſuper ipſum oritur lux, pertranſibit in eo ſecundũ quod eſt in eo de
              <lb/>
            diaphanitate, & figetur lux in ſuperficie eius ſecundũ id, quod eſt in eo de ſpiſsitudine.</s>
            <s xml:id="echoid-s982" xml:space="preserve"> Et etiã glacia
              <lb/>
            lis eſt præparatus ad recipiendũ ιſtas formas, & ad ſentiendũipſas.</s>
            <s xml:id="echoid-s983" xml:space="preserve"> Formæ ergo pertŕanſeunt in eo
              <lb/>
            propter uirtutẽ ſenſibilem recipientem.</s>
            <s xml:id="echoid-s984" xml:space="preserve"> Et cum forma peruenerit in ſuperficiem glacialis, operatur
              <lb/>
            in ea, & glacialis patitur ex ea:</s>
            <s xml:id="echoid-s985" xml:space="preserve"> quoniã ex proprietate lucis eſt, ut operetur in uiſum, & ex proprieta-
              <lb/>
            te uiſus, ut patiatur à luce.</s>
            <s xml:id="echoid-s986" xml:space="preserve"> Et iſta operatio, quam operatur lux in glaciali, pertranſit corpus glacialis
              <lb/>
            ſecundum rectitudinem linearũ radialium tantùm:</s>
            <s xml:id="echoid-s987" xml:space="preserve"> quoniam glacialis eſt præparatus ad recipiendũ
              <lb/>
            formas lucis ex uerticationibus linearum radialiũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s988" xml:space="preserve"> Et cum lux pertranſit in corpus glacialis, color
              <lb/>
            pertranſit cum ea:</s>
            <s xml:id="echoid-s989" xml:space="preserve"> color enim eſt permixtus luci, & glacialis recipit iſtam operationẽ, & iſtum per-
              <lb/>
            tranſitum:</s>
            <s xml:id="echoid-s990" xml:space="preserve"> & ex iſta operatione & paſsione erit ſenſus glacialis ex formis rerum uiſibiliũ, quæ ſunt
              <lb/>
            in ſuperficie ſua, & pertranſeunt per totum ſuum corpus:</s>
            <s xml:id="echoid-s991" xml:space="preserve"> & ex ordinatione partium formæ in ſua ſu
              <lb/>
            perſicie & ſuo toto corpore, erit ſen ſus eius ex ordinatione partium operantis.</s>
            <s xml:id="echoid-s992" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div36" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head55" xml:space="preserve" style="it">26. Viſio eſt ex eorum numero, quæ dolorem faciunt. 16 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s993" xml:space="preserve">ET iſta operatio, quã operatur lux in glacialem, eſt ex genere doloris, cum quidam dolores ſint
              <lb/>
            paſsibiles, & nõ læ ditur membrũ propter eos:</s>
            <s xml:id="echoid-s994" xml:space="preserve"> & tales dolores nõ manifeſtantur ſenſui, neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s995" xml:space="preserve"> iu
              <lb/>
            dicat dolens, quòd ſit dolor.</s>
            <s xml:id="echoid-s996" xml:space="preserve"> Et ſignificatio ſuper hoc eſt, quòd lux inducit dolorẽ:</s>
            <s xml:id="echoid-s997" xml:space="preserve"> quιa luces
              <lb/>
            fortes offendũt uiſum, & lædunt manifeſtè, ſicut lux ſolis, quando aſpiciẽs aſpexerit corpus ipſius,
              <lb/>
            & ſicut lux ſolis reflexa à corporibus terſis ad uiſum, quoniã iſtæ luces inducũt dolores manifeſtos
              <lb/>
            in uiſũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s998" xml:space="preserve"> Et operatio omnis lucis in uiſum eſt ex eode
              <unsure/>
            genere, & nõ diuerſificatur, niſi ſecundũ magis
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>