Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Page concordance

< >
Scan Original
121 115
122 116
123 117
124 118
125 119
126 120
127 121
128 122
129 123
130 124
131 125
132 126
133 127
134 128
135 129
136 130
137 131
138 132
139 133
140 134
141 135
142 136
143 137
144 138
145 139
146 140
147 141
148 142
149 143
150 144
< >
page |< < (208) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div495" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s14487" xml:space="preserve">
              <pb o="208" file="0214" n="214" rhead="ALHAZEN"/>
            neæ t i, h s cõcurrent ſuper idem punctũ lineæ e o.</s>
            <s xml:id="echoid-s14488" xml:space="preserve"> Concurrant in puncto u.</s>
            <s xml:id="echoid-s14489" xml:space="preserve"> Erit ergo t u h triangu-
              <lb/>
            lum, & in ſuperficie huius trianguli erit linea i s.</s>
            <s xml:id="echoid-s14490" xml:space="preserve"> Axis autem non eſt in eadem ſuperficie:</s>
            <s xml:id="echoid-s14491" xml:space="preserve"> uerùm t h
              <lb/>
            eſt in eadem ſuperficie cum axe.</s>
            <s xml:id="echoid-s14492" xml:space="preserve"> [ex theſi.</s>
            <s xml:id="echoid-s14493" xml:space="preserve">] Igitur ſuperficies illa ſecat ſuperficiem trianguli, ſuper
              <lb/>
            lineam communem:</s>
            <s xml:id="echoid-s14494" xml:space="preserve"> quæ eſt t h, non ſuper aliam.</s>
            <s xml:id="echoid-s14495" xml:space="preserve"> Cum ergo punctum c ſit in ſuperficie lineæ t h &
              <lb/>
            axis, & non ſit in linea t h:</s>
            <s xml:id="echoid-s14496" xml:space="preserve"> non eſt in ſuperficie trianguli t u h:</s>
            <s xml:id="echoid-s14497" xml:space="preserve"> & duo puncta i, s ſunt in ſuperficie il-
              <lb/>
            lius trianguli.</s>
            <s xml:id="echoid-s14498" xml:space="preserve"> Quare linea i c s eſt linea curua:</s>
            <s xml:id="echoid-s14499" xml:space="preserve"> & imago lineæ t h erit curua.</s>
            <s xml:id="echoid-s14500" xml:space="preserve"> Quod eſt propoſitum.</s>
            <s xml:id="echoid-s14501" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Sed eius curuitas eſt modica:</s>
            <s xml:id="echoid-s14502" xml:space="preserve"> quia perpendicularis ducta à puncto c ad punctum ſectionis lineæ i s
              <lb/>
            & ſuperficiei circuli, eſt ualde parua.</s>
            <s xml:id="echoid-s14503" xml:space="preserve"> Et quantò maior fuerit linea uiſa, æquidiſtans lineæ longitudi
              <lb/>
            nis ſpeculi:</s>
            <s xml:id="echoid-s14504" xml:space="preserve"> tantò imago eius erit minus curua:</s>
            <s xml:id="echoid-s14505" xml:space="preserve"> & quantò minor, tantò magis.</s>
            <s xml:id="echoid-s14506" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div497" type="section" level="0" n="0">
          <figure number="183">
            <variables xml:id="echoid-variables173" xml:space="preserve">f d b g t e h e</variables>
          </figure>
          <head xml:id="echoid-head442" xml:space="preserve" style="it">28. Si uiſ{us} ſit in communi ſectione planorum, lineæ rectæ & axis ſpeculi cylindracei conuexi,
            <lb/>
          inter ſeperpendicularium: fiet reflexio à peripheria circuli, qui eſt
            <lb/>
          communis ſectio plani lineæ & ſuperficiei ſpeculi: & imago uidebi- tur curua. 52 p 7.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s14507" xml:space="preserve">AMplius:</s>
            <s xml:id="echoid-s14508" xml:space="preserve"> ſi linea t h ſecet ſuperficiem, in qua ſunt centrum ui-
              <lb/>
            ſus & axis, & ſit orthogonalis ſuper eam.</s>
            <s xml:id="echoid-s14509" xml:space="preserve"> Viſus aut erit in illa
              <lb/>
            ſuperficie lineæ t h, ſecante orthogonaliter ſuperficiem axis
              <lb/>
            & uiſus:</s>
            <s xml:id="echoid-s14510" xml:space="preserve"> aut extra.</s>
            <s xml:id="echoid-s14511" xml:space="preserve"> Si fuerit in ſuperficie illa:</s>
            <s xml:id="echoid-s14512" xml:space="preserve"> aut ſupra lineam t h:</s>
            <s xml:id="echoid-s14513" xml:space="preserve"> aut
              <lb/>
            infra.</s>
            <s xml:id="echoid-s14514" xml:space="preserve"> Si ſupra, cum illa linea ſit corporalis, occultabit uiſui ſpeculũ:</s>
            <s xml:id="echoid-s14515" xml:space="preserve">
              <lb/>
            & ita non reflectetur, ſed forſan capita eius apparebunt & reflecten-
              <lb/>
            tur à circulo columnæ, qui communis eſt ſuperficiei lineæ t h, ſecanti
              <lb/>
            columnam, & columnæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s14516" xml:space="preserve"> Et erit horum capitum imago, ſicut in ſphæ
              <lb/>
            ricis exterioribus [21 n.</s>
            <s xml:id="echoid-s14517" xml:space="preserve">] Similiter ſi uiſus fuerit ſub linea t h:</s>
            <s xml:id="echoid-s14518" xml:space="preserve"> occul-
              <lb/>
            tabitur pars eius propter caput, in quo eſt uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s14519" xml:space="preserve"> Pars aũt lineæ uiſæ
              <lb/>
            reflectitur à circulo, eodẽ penitus modo, quo in exteriorib.</s>
            <s xml:id="echoid-s14520" xml:space="preserve"> ſphęricis.</s>
            <s xml:id="echoid-s14521" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div498" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head443" xml:space="preserve" style="it">29. Si uiſ{us} æquabiliter diſtans à terminis lineæ rectæ, ſit extra
            <lb/>
          eiuſdem planum, perpendiculare plano axis ſpeculi cylindracei cõ-
            <lb/>
          uexi: imago maximè curua uidebitur. 53 p 7.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s14522" xml:space="preserve">SI uerò uiſus fuerit extra ſuperficiem lineę t h, orthogonaliter ſe-
              <lb/>
            cantem ſuperficiem uiſus & axis:</s>
            <s xml:id="echoid-s14523" xml:space="preserve"> ſit e uiſus:</s>
            <s xml:id="echoid-s14524" xml:space="preserve"> & b g x columna:</s>
            <s xml:id="echoid-s14525" xml:space="preserve"> reflectetur h ad e ab aliquo pun-
              <lb/>
            cto columnæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s14526" xml:space="preserve"> ſit à puncto b:</s>
            <s xml:id="echoid-s14527" xml:space="preserve"> & ſit t eiuſdem longitudinis à puncto e, cuius eſt h.</s>
            <s xml:id="echoid-s14528" xml:space="preserve"> Dico, quòd t
              <lb/>
            reflectetur ad e ab aliquo puncto columnæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s14529" xml:space="preserve"> Et cum puncta h, t ſint eiuſdem ſitus & eiuſdem lon-
              <lb/>
            gitudinis à puncto e:</s>
            <s xml:id="echoid-s14530" xml:space="preserve"> erunt ſimiliter puncta reflexionum, ſcilicet b, g eiuſdem longitudinis & eiuſ-
              <lb/>
            dem ſitus à puncto e.</s>
            <s xml:id="echoid-s14531" xml:space="preserve"> Igitur duo puncta b, g erunt in circulo.</s>
            <s xml:id="echoid-s14532" xml:space="preserve"> Sit circulus b z g:</s>
            <s xml:id="echoid-s14533" xml:space="preserve"> eius centrum d:</s>
            <s xml:id="echoid-s14534" xml:space="preserve"> &
              <lb/>
            ducantur lineæ h b, b e, t g, g e:</s>
            <s xml:id="echoid-s14535" xml:space="preserve"> & à centro ducantur perpendiculares, ſuper contingentes circulum
              <lb/>
            in punctis b, g, ſcilicet d b o, d g s:</s>
            <s xml:id="echoid-s14536" xml:space="preserve"> & ducatur linea e d.</s>
            <s xml:id="echoid-s14537" xml:space="preserve"> Cum puncta h, e ſint eiuſdem ſitus & longitu
              <lb/>
            dinis, reſpectu e, & reſpectu d:</s>
            <s xml:id="echoid-s14538" xml:space="preserve"> & ſimiliter puncta b, g, eiuſdem ſitus, reſpectu e & reſpectu d:</s>
            <s xml:id="echoid-s14539" xml:space="preserve"> habe-
              <lb/>
            bunt lineæ h b, t g eundem ſitum, reſpectu lineæ e d.</s>
            <s xml:id="echoid-s14540" xml:space="preserve"> Et ita concurrent in idem punctum illius li-
              <lb/>
            neę.</s>
            <s xml:id="echoid-s14541" xml:space="preserve"> Sit concurſus in puncto l.</s>
            <s xml:id="echoid-s14542" xml:space="preserve"> Fiat linea longitudinis columnæ, [ut oſtenſum eſt 47 p 5] in qua
              <lb/>
            punctum z:</s>
            <s xml:id="echoid-s14543" xml:space="preserve"> & ſit hæc linea in ſuperficie uiſus & axis:</s>
            <s xml:id="echoid-s14544" xml:space="preserve"> quæ ſit a z:</s>
            <s xml:id="echoid-s14545" xml:space="preserve"> & ducantur lineæ l z n, d z c:</s>
            <s xml:id="echoid-s14546" xml:space="preserve"> q ſit
              <lb/>
            punctum lineæ t h, punctum ſcilicet, quod eſt in ſuperſicie uiſus & axis:</s>
            <s xml:id="echoid-s14547" xml:space="preserve"> & à puncto q ducatur linea
              <lb/>
            æquidiſtans lineę d z c [per 31 p 1] cadet quidem hęc linea ſuper axem:</s>
            <s xml:id="echoid-s14548" xml:space="preserve"> [per lemm a Procli ad 29
              <lb/>
            p 1] & l z n cadet in hanc lineam ſupra pũctum q.</s>
            <s xml:id="echoid-s14549" xml:space="preserve"> Cadat in punctum n.</s>
            <s xml:id="echoid-s14550" xml:space="preserve"> Palàm ex prædictis [12 n 4]
              <lb/>
            quòd angulus h b o ęqualis eſt o b e:</s>
            <s xml:id="echoid-s14551" xml:space="preserve"> ſed [per 15 p 1] angulus h b o æqualis eſt angulo l b d, per con-
              <lb/>
            trapoſitionem:</s>
            <s xml:id="echoid-s14552" xml:space="preserve"> & [per 32 p 1] angulus o b e æqualis eſt duobus angulis b e d, b d e:</s>
            <s xml:id="echoid-s14553" xml:space="preserve"> quia extrinſe-
              <lb/>
            cus.</s>
            <s xml:id="echoid-s14554" xml:space="preserve"> Ergo angulus l b d ęqualis eſt duobus angulis b e d, b d e.</s>
            <s xml:id="echoid-s14555" xml:space="preserve"> Fiat ergo angulus m b d æqualis
              <lb/>
            angulo b d e [per 23 p 1] remanet angulus m b l ęqualis angulo b e l.</s>
            <s xml:id="echoid-s14556" xml:space="preserve"> Quare ductus e m in m l æ-
              <lb/>
            qualis quadrato b m [triangula enim m e b, m b l ſunt ęquiangula:</s>
            <s xml:id="echoid-s14557" xml:space="preserve"> quia angulus m b l ęqualis con-
              <lb/>
            cluſus eſt angulo m e b, & communis utriuſque trianguli eſt b m e:</s>
            <s xml:id="echoid-s14558" xml:space="preserve"> reliquus igitur m l b ęquatur
              <lb/>
            reliquo l b e per 32 p 1.</s>
            <s xml:id="echoid-s14559" xml:space="preserve"> Quare per 4 p 6 erit, ut e m ad m b, ſic m b ad m l.</s>
            <s xml:id="echoid-s14560" xml:space="preserve"> Ergo per 17 p 6 rectangu-
              <lb/>
            lum comprehenſum ſub extremis e m & m l, ęquatur quadrato medię m b.</s>
            <s xml:id="echoid-s14561" xml:space="preserve">] Ducatur linea m z.</s>
            <s xml:id="echoid-s14562" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Quoniam igitur angulus b d m maior eſt angulo z d m:</s>
            <s xml:id="echoid-s14563" xml:space="preserve"> [Nam propter ſimilem ſitum punctorum
              <lb/>
            reflexionis b & g, ęquatur angulus s d e angulo o d e:</s>
            <s xml:id="echoid-s14564" xml:space="preserve"> ſed angulus s d e maior eſt angulo z d m per
              <lb/>
            9 ax.</s>
            <s xml:id="echoid-s14565" xml:space="preserve"> Quare angulus o d e, id eſt, b d m maior eſt angulo z d m] & duo latera z d, d m ęqualia duo-
              <lb/>
            bus lateribus b d, d m:</s>
            <s xml:id="echoid-s14566" xml:space="preserve"> [ęquantur enim z d, b d per 15 d 1:</s>
            <s xml:id="echoid-s14567" xml:space="preserve"> & d m eſt communis] erit [per 24 p 1]
              <lb/>
            m b maior m z:</s>
            <s xml:id="echoid-s14568" xml:space="preserve"> quare ductus e m in m l maior eſt quadrato z m.</s>
            <s xml:id="echoid-s14569" xml:space="preserve"> Sit ductus e m in m i æqualis
              <lb/>
            quadrato m z:</s>
            <s xml:id="echoid-s14570" xml:space="preserve"> [per 11 p 6, ut demonſtratum eſt 6 n] & ducantur lineę i b, i z.</s>
            <s xml:id="echoid-s14571" xml:space="preserve"> Erit ergo angulus
              <lb/>
            m z i ęqualis angulo z e i, [eſt enim per proximam fabricationem & 17 p 6, ut e m ad m z, ſic m z ad
              <lb/>
            m i.</s>
            <s xml:id="echoid-s14572" xml:space="preserve"> Sunt igitur duo triangula e m z, i m z lateribus circa communem angulum i m z propor-
              <lb/>
            tionalia:</s>
            <s xml:id="echoid-s14573" xml:space="preserve"> itaque per 6 p 6 ſunt ęquiangula, & angulus m z i ęquatur angulo z e i.</s>
            <s xml:id="echoid-s14574" xml:space="preserve">] Quare m z l ma-
              <lb/>
            ior angulo z e d.</s>
            <s xml:id="echoid-s14575" xml:space="preserve"> Sed quoniam angulus m b d poſitus eſt ęqualis augulo b d m:</s>
            <s xml:id="echoid-s14576" xml:space="preserve"> erit [per 6 p 1]
              <lb/>
            linea m b ęqualis lineę m d:</s>
            <s xml:id="echoid-s14577" xml:space="preserve"> ſed m b maior m z, [ut patuit.</s>
            <s xml:id="echoid-s14578" xml:space="preserve">] Quare m d maior m z.</s>
            <s xml:id="echoid-s14579" xml:space="preserve"> Igitur
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>