216204Differtatio Septima.
plenâ;
cuius quidem duplex quaſi ſpecies obſeruatur;
altera ex
ipsâ ſuperficie telluris abſcinditur in laterculos; altera magis
compacta effoditur ex cauernis, quæ eſt valdè grauis, & calorem
habet vehementem, vbi ſemelignem conceperit, adeò vt Leo-
dienſes de ſuo lithanthrace (Tourbam vocant Belgæ) loquentes
glorientur, *ſe babere ignem igne calidiorem, & ferrum ferro du-*
*rius; * quod enim ferrum effodiunt, huiuſmodi lapideis & bitumi-
noſis carbonibus funditur. Sed & tertiam ſpeciem fortaſſe quis
addat, quæ ex aquis ſtagnantibus in Hollandiâ alicubi eruitur:
Nam minuto reticulo limus ex fundo extrahitur, qui nauiculæ im-
poſitus demum in terram ex aquis prominentem exponitur, & ex-
planatur, vbi æſtiuo calore aquâ expirante lutum illud ita ſolida-
tur, vt hominem ferat, qui maſſam adhuc tractabilem apto in-
ſtrumento teſſellatim in laterculos diuidit; hi verò in ſtruem can-
cellatim aggeſti Sole & vento ſiccantur, atque aptiſſima ſunt ignis
materia. Verùm non tertia ſpecies Tourbæ hæc eſſe videtur, ſed
pertinere ad primam ſpeciem, quæ ſuperfusâ aquâ in limum abie-
rit. Adidem genus reuocari poteſt concretio quædam *Dauri* vo-
cata, vt author eſt Læuinus Lemnius, quæ in Zelandiâ gignitur;
nam, velut ex fodinis, glebas nigras, & pinguedine imbutas eruunt,
quæ accenſæ calorem ingentem excitant.
ipsâ ſuperficie telluris abſcinditur in laterculos; altera magis
compacta effoditur ex cauernis, quæ eſt valdè grauis, & calorem
habet vehementem, vbi ſemelignem conceperit, adeò vt Leo-
dienſes de ſuo lithanthrace (Tourbam vocant Belgæ) loquentes
glorientur, *ſe babere ignem igne calidiorem, & ferrum ferro du-*
*rius; * quod enim ferrum effodiunt, huiuſmodi lapideis & bitumi-
noſis carbonibus funditur. Sed & tertiam ſpeciem fortaſſe quis
addat, quæ ex aquis ſtagnantibus in Hollandiâ alicubi eruitur:
Nam minuto reticulo limus ex fundo extrahitur, qui nauiculæ im-
poſitus demum in terram ex aquis prominentem exponitur, & ex-
planatur, vbi æſtiuo calore aquâ expirante lutum illud ita ſolida-
tur, vt hominem ferat, qui maſſam adhuc tractabilem apto in-
ſtrumento teſſellatim in laterculos diuidit; hi verò in ſtruem can-
cellatim aggeſti Sole & vento ſiccantur, atque aptiſſima ſunt ignis
materia. Verùm non tertia ſpecies Tourbæ hæc eſſe videtur, ſed
pertinere ad primam ſpeciem, quæ ſuperfusâ aquâ in limum abie-
rit. Adidem genus reuocari poteſt concretio quædam *Dauri* vo-
cata, vt author eſt Læuinus Lemnius, quæ in Zelandiâ gignitur;
nam, velut ex fodinis, glebas nigras, & pinguedine imbutas eruunt,
quæ accenſæ calorem ingentem excitant.
Dand.
Admirabili ſanè prouidentiâ mundum adminiſtrat Deus,
conſulitque rebus humanis, nec ſolùm vniuerſis, ſed & ſingulis;
cum enim humana ſocietas igne carere nequeat, tum ad depel-
lendum frigus, tum ad coquendos cibos, tum ad artium opificia,
quibus regionibus lignorum copiam non tribuit, ſuccedaneum
aliquid conceſſit; modò ſolertiam non opprimat incuria, & ſuis
nôrint homines vti bonis. Equidem ſuſpicor fieri poſſe, vt ex vr-
banis noſtris canalibus eductus limus, & in patente areâ Soli ex-
poſitus atque exſiccatus, materiam igni ſubminiſtraret, quemad-
modum de Hollandiâ commemorâſti. Quod verò hìc in Euro-
pâ, idem etiam apud Sinenſes contingit: nam vt legi in Atlante
Sinico pag. 32. de Vrbe Peking, *Carbonem pro lignis adbibent ex*
*Kie monte effoſsum: * & pag. 37. de Prouinciâ Xanſi eundem carbo-
num foſſilium vſum commemorans, *prius contuſos,* inquit, *adbi-*
*bent (lapides enim ſæpè ingentes, acnigerrimos effodiunt) tum,*
*vti & in Belgio moris est, aquâ perfuſos miſcent, maſſaſque confi*
ciunt: difficulter quidem ignem concipiunt, at conceptum ſemel,
conſulitque rebus humanis, nec ſolùm vniuerſis, ſed & ſingulis;
cum enim humana ſocietas igne carere nequeat, tum ad depel-
lendum frigus, tum ad coquendos cibos, tum ad artium opificia,
quibus regionibus lignorum copiam non tribuit, ſuccedaneum
aliquid conceſſit; modò ſolertiam non opprimat incuria, & ſuis
nôrint homines vti bonis. Equidem ſuſpicor fieri poſſe, vt ex vr-
banis noſtris canalibus eductus limus, & in patente areâ Soli ex-
poſitus atque exſiccatus, materiam igni ſubminiſtraret, quemad-
modum de Hollandiâ commemorâſti. Quod verò hìc in Euro-
pâ, idem etiam apud Sinenſes contingit: nam vt legi in Atlante
Sinico pag. 32. de Vrbe Peking, *Carbonem pro lignis adbibent ex*
*Kie monte effoſsum: * & pag. 37. de Prouinciâ Xanſi eundem carbo-
num foſſilium vſum commemorans, *prius contuſos,* inquit, *adbi-*
*bent (lapides enim ſæpè ingentes, acnigerrimos effodiunt) tum,*
*vti & in Belgio moris est, aquâ perfuſos miſcent, maſſaſque confi*
ciunt: difficulter quidem ignem concipiunt, at conceptum ſemel,
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib