229202INTRODVCTIO
plectantur, &
intercurſent:
ſtatimq;
manifeſtum fit, quæ pars terræ, aut maris ſit in Zona torrida, quæ in fri-
gidis; quæ earum climata, & paralelli; quæ longitudines, & latitudines. porrò ex mutua terræ ac maris inter-
curſatione, oriuntur aliæ terrę, & aquæ diuiſiones; nam omnis terra, vel Continens eſt, vel Inſula, vel Penin-
ſula, vel Iſthmus. Continens dicitur omnis terræ ſuperficies adeo magna, quæ a mari vulgò non putatur
ambiri, vt Aſia, Europa, & c. Inſula dicitur terra pars, quæ vndique mari alluitur, vt Sicilia, Corſica, Sardi-
nia, & c. Peninſula, vt nomen indicat, terra eſt quæ penè tota mari circumdatur, relicta tantum anguſta ter-
ræ parte, qua veluti collo, aut ceruice quadam continenti annectitur, quæ anguſta terra dicitur Iſthmus græ-
cis: ſicuti etiam Peninſula dicitur Cherſoneſus. Peninſula eſt Peloponeſus, Taurica Cherſoneſus, Cimbrica
Cherſoneſus. ſunt præterea complura alia Geograpſis vſitata nomina ad terram pertinentia, litus, promon-
torium, regio, regnum, & c. quæ omnia Grammatici in ſuis Dictionarijs explicant.
gidis; quæ earum climata, & paralelli; quæ longitudines, & latitudines. porrò ex mutua terræ ac maris inter-
curſatione, oriuntur aliæ terrę, & aquæ diuiſiones; nam omnis terra, vel Continens eſt, vel Inſula, vel Penin-
ſula, vel Iſthmus. Continens dicitur omnis terræ ſuperficies adeo magna, quæ a mari vulgò non putatur
ambiri, vt Aſia, Europa, & c. Inſula dicitur terra pars, quæ vndique mari alluitur, vt Sicilia, Corſica, Sardi-
nia, & c. Peninſula, vt nomen indicat, terra eſt quæ penè tota mari circumdatur, relicta tantum anguſta ter-
ræ parte, qua veluti collo, aut ceruice quadam continenti annectitur, quæ anguſta terra dicitur Iſthmus græ-
cis: ſicuti etiam Peninſula dicitur Cherſoneſus. Peninſula eſt Peloponeſus, Taurica Cherſoneſus, Cimbrica
Cherſoneſus. ſunt præterea complura alia Geograpſis vſitata nomina ad terram pertinentia, litus, promon-
torium, regio, regnum, & c. quæ omnia Grammatici in ſuis Dictionarijs explicant.
Pariter omnis Aqua, aut eſt ſalſa, &
Mare dicitur, aut dulcis.
Mare eſt vel Oceanus, vel Mediterraneum
mare. Oceanus eſt mare magnum, videtur vniuerſam terram circumplecti. Mediterraneum quod intra
terram eſt, vt Caſpium, & Mediterraneum, quod inter Africam, Europam, & Aſiam, ſitum eſt. Sinus maris
dicitur, quod intra terram ſe inſinuat, vt ſinus Arabicus, Perſicus, & alij. Fretum eſt anguſtum mare, quod
intra binas terras arectè intercurrens, fremit. Aquæ dulces ſunt lacus, paludes, fluuij, torrentes, fontes, oſtia,
& c. quæ Grammatici exponunt. Conſiderandum hic etiam, vtra ſuperficies ſit maior, an minor, terræne,
an aquæ, quæ dubitatio ſolet multos inceſiere. at cum nondum neutra ſit omnino tota cognita; lis adhuc
pendet: Cæterum globus Geographicus accuratè iuxta recentiores Nautarum, ac Viatorum traditiones
conſtructus, indicat eſſe ferè æquales.
mare. Oceanus eſt mare magnum, videtur vniuerſam terram circumplecti. Mediterraneum quod intra
terram eſt, vt Caſpium, & Mediterraneum, quod inter Africam, Europam, & Aſiam, ſitum eſt. Sinus maris
dicitur, quod intra terram ſe inſinuat, vt ſinus Arabicus, Perſicus, & alij. Fretum eſt anguſtum mare, quod
intra binas terras arectè intercurrens, fremit. Aquæ dulces ſunt lacus, paludes, fluuij, torrentes, fontes, oſtia,
& c. quæ Grammatici exponunt. Conſiderandum hic etiam, vtra ſuperficies ſit maior, an minor, terræne,
an aquæ, quæ dubitatio ſolet multos inceſiere. at cum nondum neutra ſit omnino tota cognita; lis adhuc
pendet: Cæterum globus Geographicus accuratè iuxta recentiores Nautarum, ac Viatorum traditiones
conſtructus, indicat eſſe ferè æquales.
Solet etiam hic@quæri quantus ſit terræ ambi@us, quanta eius ſuperficies, &
ſoliditas, quibus ſatisfactum eſt
ſupra in cap. de terræ magnitddine, & cap. de magnitudine maris.
ſupra in cap. de terræ magnitddine, & cap. de magnitudine maris.
De terraipſa, ſeu ſuperficie terræ in vniuerſum.
IAm tota terra ſecundum ſuperficiem diuiditur in quatuor partes præcipuas, Europam, Aſiam, Africam,
Nouum Orbem, ſeu Americam. Debet igitur Geographiæ ſtudioſus has quatuor partes in globo conſioe-
rare, quem ſitum habeant inuicem earum vnaquæque, quibus confinijs inuicem ſeparentur; Item ſingularũ
magnitudinem, ſitum cæleſtem, quæ pars ſit Orientalis, quæ Occidentalis, & c. quę vt ritè percipiantur, con-
ſtitue globum Aſtronomicè iuxta tuam habitationem, ideſt, ita vt habitatio tua ſit ſupra horizõtem ſub ver-
tice, ideſt, horizon globi ſit terræ horizon, & c. ſi videbis, & concipies ritè poſitionem omnium partium ter-
ræ. Ex quo cognoſcitur in qua Zona, in quo climate, ſub quibus paralellis ſit, vnde & dies maxima, altitudo
poli, ſeu latitudines, & longitudines innoteſcunt. præterea quinam Amphiſcij, Eteroſcij, & c. quinam quo-
rumuis locorum ſint Antipodes, Antæci, Periæci. Atq; hæc ſunt quæ propriè cognoſcere debet Geogra-
phus, & quæ Geographica appellantur. verum præterea, & quidem magna cum voluptate conſiderat alia
plura, quæ tamen ad duo capita reduci poſſunt, ideſt, ad Naturalia, & Humana.
Nouum Orbem, ſeu Americam. Debet igitur Geographiæ ſtudioſus has quatuor partes in globo conſioe-
rare, quem ſitum habeant inuicem earum vnaquæque, quibus confinijs inuicem ſeparentur; Item ſingularũ
magnitudinem, ſitum cæleſtem, quæ pars ſit Orientalis, quæ Occidentalis, & c. quę vt ritè percipiantur, con-
ſtitue globum Aſtronomicè iuxta tuam habitationem, ideſt, ita vt habitatio tua ſit ſupra horizõtem ſub ver-
tice, ideſt, horizon globi ſit terræ horizon, & c. ſi videbis, & concipies ritè poſitionem omnium partium ter-
ræ. Ex quo cognoſcitur in qua Zona, in quo climate, ſub quibus paralellis ſit, vnde & dies maxima, altitudo
poli, ſeu latitudines, & longitudines innoteſcunt. præterea quinam Amphiſcij, Eteroſcij, & c. quinam quo-
rumuis locorum ſint Antipodes, Antæci, Periæci. Atq; hæc ſunt quæ propriè cognoſcere debet Geogra-
phus, & quæ Geographica appellantur. verum præterea, & quidem magna cum voluptate conſiderat alia
plura, quæ tamen ad duo capita reduci poſſunt, ideſt, ad Naturalia, & Humana.
Naturalia in vnaquaque mundi parte, atque etiam regione notanda hæc ſunt, primo Elementa ipſa,
v. g. terræ qualitates, plana, an montuoſa, montes celebres, lacus, ſtagna, flum@na, præſertim quæ aliqua
proprietates celebrantur, vt aquæ thermales, & c. Aer, venti, & c. Ignes ſubterranei, vulcani, foſſilia, fodi-
næ, plantæ peculiares, animalia peculiaria: ſingulæ enim regiones proprijs rebus præditæ ſunt, nam, non
omnis fert omnia tellus, vnde
v. g. terræ qualitates, plana, an montuoſa, montes celebres, lacus, ſtagna, flum@na, præſertim quæ aliqua
proprietates celebrantur, vt aquæ thermales, & c. Aer, venti, & c. Ignes ſubterranei, vulcani, foſſilia, fodi-
næ, plantæ peculiares, animalia peculiaria: ſingulæ enim regiones proprijs rebus præditæ ſunt, nam, non
omnis fert omnia tellus, vnde
India mittit ebur, molles ſua thura Sabæi, &
e.
Palmas Epirus equarnm.
Secundo loco humana conſideranda ſunt, ac primo Homines ipſi, quales corpore, qui mores eorum, ſtudia,
idiomata, religio, reſpublica potentia, viri illuſtres. loca pariter notanda ſunt, in quibus aliquid præclarum
geſtum fuerit, v. g. locus pugnæ Hannibalis cum Romanis ad Cannas, ad Trebiam. loca vrbium deletarum:
tandem vrbes illuſtriores, præſertim in quibus Reges, aut Duces reſident, quæ Metropoles appellantur,
notandæ etiam antiquitatis reliquiæ, quæ paſſim occurrunt, Aquæductus, Via, Templa, & c. Oſtendan-
tur tandem maximi Monarchæ cum ſuis imperijs; Rex Sinarum videtur maximus, Rex Hiſpaniarum ſe-
cundus, Magnus Turca tertius, & c.
idiomata, religio, reſpublica potentia, viri illuſtres. loca pariter notanda ſunt, in quibus aliquid præclarum
geſtum fuerit, v. g. locus pugnæ Hannibalis cum Romanis ad Cannas, ad Trebiam. loca vrbium deletarum:
tandem vrbes illuſtriores, præſertim in quibus Reges, aut Duces reſident, quæ Metropoles appellantur,
notandæ etiam antiquitatis reliquiæ, quæ paſſim occurrunt, Aquæductus, Via, Templa, & c. Oſtendan-
tur tandem maximi Monarchæ cum ſuis imperijs; Rex Sinarum videtur maximus, Rex Hiſpaniarum ſe-
cundus, Magnus Turca tertius, & c.
DE EVROPA.
DIuiſa iam tota terra in quatuor partes primarias, reliquum eſt tradere methodum, qua ſingularum geo-
graphicam doctrinam acquiras; quamuis autem methodum modo in vniuerſum innuerimus, videtur ta-
men neceſſarium veluti exemplo geographico eam Europæ applicare.
graphicam doctrinam acquiras; quamuis autem methodum modo in vniuerſum innuerimus, videtur ta-
men neceſſarium veluti exemplo geographico eam Europæ applicare.
Quæratur igitur primo Europæ etymon;
ſic autẽ dicta eſt ab Europa Agenoris Regis filia, quam ex Phæ-
nicia Iupiter in Cretam abduxiſſe poetæ fabulantur.
nicia Iupiter in Cretam abduxiſſe poetæ fabulantur.
Secundo definitio Europę.
eſt autem Europa vna ex quatuor mundi partibus, eſtq;
partim Cõtinens par-
tim Inſulæ, partim Peninſulæ; cuius termini ſunt hi: A meridie terminatur mari Mediterraneo, ab Occi-
dente Oceano; à Septentrione Oceano glaciali, quamuis huius plagæ termini nondum ſint ſatis cogniti;
ab Oriente ſeparatur ab Aſia ſinu Granuico, poſtea Tanai fluuio, nam,
tim Inſulæ, partim Peninſulæ; cuius termini ſunt hi: A meridie terminatur mari Mediterraneo, ab Occi-
dente Oceano; à Septentrione Oceano glaciali, quamuis huius plagæ termini nondum ſint ſatis cogniti;
ab Oriente ſeparatur ab Aſia ſinu Granuico, poſtea Tanai fluuio, nam,