Clavius, Christoph
,
Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Notes
Figures
Content
Thumbnails
Page concordance
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 420
421 - 450
451 - 480
481 - 510
511 - 540
541 - 570
571 - 600
601 - 630
631 - 660
661 - 677
>
Scan
Original
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
2
23
3
24
4
25
5
26
6
27
7
28
8
29
9
30
10
31
11
32
12
33
13
34
14
35
15
36
16
37
17
38
18
39
19
40
20
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 420
421 - 450
451 - 480
481 - 510
511 - 540
541 - 570
571 - 600
601 - 630
631 - 660
661 - 677
>
page
|<
<
(3)
of 677
>
>|
<
echo
version
="
1.0RC
">
<
text
xml:lang
="
it
"
type
="
free
">
<
div
xml:id
="
echoid-div12
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
11
">
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s245
"
xml:space
="
preserve
">
<
pb
o
="
3
"
file
="
0023
"
n
="
23
"
rhead
="
LIBER PRIMVS.
"/>
id eſt, horas olim ad dicendum fuiſſe conceſſas. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s246
"
xml:space
="
preserve
">Alij aſſerunt, ea vaſa fuiſſe vitrea ſubtiliter perforata, in
<
lb
/>
quibus horæ æqualib{us} dimenſionibus erant ſignatæ, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s247
"
xml:space
="
preserve
">ad quorum fundum foramen illud paruũ guttatim
<
lb
/>
aquam emittebat, ſic{q́ue} per aquæ diminutionem horæ elapſæ deprehendebantur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s248
"
xml:space
="
preserve
">His hac noſtra tempeſtate
<
lb
/>
ſucceſſerunt horologia quædam è vitro fabrefacta, quæ arenam, pulueremve ſubtiliſſimum habent inclu-
<
lb
/>
ſum, qui per for amen admodum exiguum ſenſim ex parte ſuperiore in inferiorem delabitur, horas{q́ue} ela-
<
lb
/>
pſas hac ratione oſtendũ
<
unsure
/>
t. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s249
"
xml:space
="
preserve
">Scd procul dubio cuncta hactenus enumer at a horologia multis partibus anteit
<
lb
/>
horologium illud, quod hac noſtra f
<
unsure
/>
ere ætate, mir abili artificio, ingenio{q́ue} præctanti inuentum eſt, conſtat {q́ue}
<
lb
/>
rotulis quibuſdam denticulatis, libratis{q́ue} ponderibus ad hor{as}, horarum{q́ue} partes, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s250
"
xml:space
="
preserve
">ad motus cælestes
<
lb
/>
demonstrandos, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s251
"
xml:space
="
preserve
">alia buiuſmodi per commodum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s252
"
xml:space
="
preserve
">Verum nos de hiſce horologijs Mechanicis, quòd à no-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0023-01
"
xlink:href
="
note-0023-01a
"
xml:space
="
preserve
">10</
note
>
ſtro inſtituto abborreant, in hoc opere nihil ſcripturi ſumus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s253
"
xml:space
="
preserve
">Quare ad prior a horologia, quæ per vmbram
<
lb
/>
ſolis, vel radios aliorum aſtrorum hor{as} diximus indicare, reuertamur.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s254
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
</
div
>
<
div
xml:id
="
echoid-div16
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
12
">
<
head
xml:id
="
echoid-head14
"
xml:space
="
preserve
">DE HOROLOGIIS SCIOTHERICIS
<
lb
/>
eorum{q́ue} varijs generibus.</
head
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s255
"
xml:space
="
preserve
">HOROLOGIA omnia, quæ paulo ante ex ſola vmbra ſolis hor{as} monſtrare diximus, ſolaria à
<
lb
/>
ſcriptorib{us} appellari ſolent, ſeu ſciotherica, ab vmbra ſolis. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s256
"
xml:space
="
preserve
">σκιόθηρον enim locum ſignificat captan-
<
lb
/>
dæ vmbræ idoneum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s257
"
xml:space
="
preserve
">Vnde σκιοθηρα inſtrumenta ſunt mathematica, quibus vmbrę excipi ſolent; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s258
"
xml:space
="
preserve
">vt horolo-
<
lb
/>
gium ſciothericum ſit inſtrumentum, in quo ex vmbra ſolis, ſiue aliorum aſtrorum radys, qui inſtar vmbræ
<
lb
/>
<
note
position
="
right
"
xlink:label
="
note-0023-02
"
xlink:href
="
note-0023-02a
"
xml:space
="
preserve
">Horologium
<
lb
/>
Sciochericum
<
lb
/>
quid.</
note
>
ſunt, certa diei hora & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s259
"
xml:space
="
preserve
">quantitas, ortus & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s260
"
xml:space
="
preserve
">occaſus ſolis, ſigna zodiaci, in quib{us} ſol verſatur, atque ple-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0023-03
"
xlink:href
="
note-0023-03a
"
xml:space
="
preserve
">20</
note
>
raq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s261
"
xml:space
="
preserve
">alia ad res cœleſtes ſpectantia, artificioſè demõſtrantur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s262
"
xml:space
="
preserve
">Multis autem modis diuidi poteſt horologiũ
<
lb
/>
ſciothericum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s263
"
xml:space
="
preserve
">Primum enim quædam dicta ſunt penſilia, eo quod ex ipſis è manu liberè pendentib{us}, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s264
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
<
note
position
="
right
"
xlink:label
="
note-0023-04
"
xlink:href
="
note-0023-04a
"
xml:space
="
preserve
">Sciothericorũ
<
lb
/>
horologiorum
<
lb
/>
varia genera.</
note
>
verſus ſolem, vel alia quæcũq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s265
"
xml:space
="
preserve
">aſtra directis, horas cognoſcam{us}: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s266
"
xml:space
="
preserve
">qualia ſunt illa omnia, in quibus vtimur
<
lb
/>
aut pinnacidijs, hoc eſt, tabellis quibuſdam quadratis perforatis, quales in dioptra Aſtrolabij affigi ſolẽt,
<
lb
/>
aut foramine aliquo per exiguo, aut deniq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s267
"
xml:space
="
preserve
">filo cum perpendiculo, in quo nonnunquã nodulus quidam mobi-
<
lb
/>
lis apponitur, ad hor{as} diſcernend{as}; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s268
"
xml:space
="
preserve
">cuiuſmodi ſunt Aſtrolabia, Cylindri, quadrantes, annuli aſtronomi-
<
lb
/>
ci, horarijve, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s269
"
xml:space
="
preserve
">id genus alia, de quib{us} in lib. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s270
"
xml:space
="
preserve
">@. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s271
"
xml:space
="
preserve
">agemus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s272
"
xml:space
="
preserve
">Quædam verò ſtabilia ſunt, certumq́, ſitum in
<
lb
/>
aliquo plano requirunt, ita vt neceſſe non ſit ea pendere, quæ quidem per gnomonis, stylive vmbram ho-
<
lb
/>
r{as} oſtendunt, diſtribuuntur{q́ue} in duo genera. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s273
"
xml:space
="
preserve
">Alia enim in ſuperficie plana, quæ alicui circulo cœleſti ma-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0023-05
"
xlink:href
="
note-0023-05a
"
xml:space
="
preserve
">30</
note
>
ximo æquidiſtet, delineantur: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s274
"
xml:space
="
preserve
">Alia vero in ſuperficie non plana, vt in hemiſphærio concauo aut conuexo,
<
lb
/>
vel in Cylindro conuexo, vel concauo, vel in quacunq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s275
"
xml:space
="
preserve
">alia ſuperficie, quæ plana non eſt, depinguntur, de
<
lb
/>
quibus in octauo libro ſcribemus; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s276
"
xml:space
="
preserve
">nunc genera illorum, quæ in ſuperficiebus planis deſcribuntur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s277
"
xml:space
="
preserve
">de qui-
<
lb
/>
bus potiſſimum in hoc opere diſſeremus, recenſeamus.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s278
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s279
"
xml:space
="
preserve
">HOROLOGIORVM igitur ſolarium, quæ in plana aliqua ſuperficie deſcribuntur, plurima ſunt
<
lb
/>
<
note
position
="
right
"
xlink:label
="
note-0023-06
"
xlink:href
="
note-0023-06a
"
xml:space
="
preserve
">Horologia ſo@a
<
lb
/>
ria diuiduntur
<
lb
/>
ratione circulo
<
lb
/>
rum maximo-
<
lb
/>
rũ, quibus equi-
<
lb
/>
diſtant, & à qui
<
lb
/>
bus nomen ac-
<
lb
/>
eipiunt.</
note
>
genera, pro multitudine cælestium circulorum maximorum, quibus ſuperficies planæ horologiorũ æquidi-
<
lb
/>
ſtant, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s280
"
xml:space
="
preserve
">à quibus horologia ipſa nomina inuenerunt, vt propoſ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s281
"
xml:space
="
preserve
">2. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s282
"
xml:space
="
preserve
">huius libri docebimus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s283
"
xml:space
="
preserve
">Sed quoniã præ-
<
lb
/>
cipuè nouem circuli maximi in cœlo conſider ari poſſunt ſitu, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s284
"
xml:space
="
preserve
">poſitione differentes, efficitur, vt totidem
<
lb
/>
ſint gener a horologiorum, quæ in ſuperficie aliqua plana deſcribuntur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s285
"
xml:space
="
preserve
">Circuli autem maximi ſunt hi, Ho-
<
lb
/>
rizon; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s286
"
xml:space
="
preserve
">verticalis circulus proprie dictus, incedens per verticem capitis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s287
"
xml:space
="
preserve
">communes ſectiones A E qua-
<
lb
/>
toris, at q; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s288
"
xml:space
="
preserve
">Horizontis; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s289
"
xml:space
="
preserve
">Meridianus; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s290
"
xml:space
="
preserve
">Circulus horæ 6. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s291
"
xml:space
="
preserve
">a meridie, vel media nocte, per polos mundi, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s292
"
xml:space
="
preserve
">eaſ-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0023-07
"
xlink:href
="
note-0023-07a
"
xml:space
="
preserve
">40</
note
>
dem ſectiones communes A E quatoris, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s293
"
xml:space
="
preserve
">Horizontis ductus; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s294
"
xml:space
="
preserve
">A E quator; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s295
"
xml:space
="
preserve
">Verticalis cir culus quicunque
<
lb
/>
à proprie dicto Verticali deflectens, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s296
"
xml:space
="
preserve
">ad Horizontem rect{us}; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s297
"
xml:space
="
preserve
">Circul{us} maximus ab Horizonte declinãs
<
lb
/>
& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s298
"
xml:space
="
preserve
">per communes ſectiones Meridiani, Horizontis{q́ue} tranſiens, at q; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s299
"
xml:space
="
preserve
">ad verticalem proprie dictum rect{us};
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s300
"
xml:space
="
preserve
">Circul{us} maxim{us} ad Horizontem inclinatus, qui per cõmunes ſectiones Aequatoris, Verticalis propriè
<
lb
/>
dicti, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s301
"
xml:space
="
preserve
">Horizontis deſcribitur, rect{us}{q́ue} eſt ad Meridianum; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s302
"
xml:space
="
preserve
">Circulus deniq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s303
"
xml:space
="
preserve
">maximus & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s304
"
xml:space
="
preserve
">ad Horizontẽ,
<
lb
/>
& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s305
"
xml:space
="
preserve
">ad Meridianũ, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s306
"
xml:space
="
preserve
">ad Verticalem propriè dictum inclinatus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s307
"
xml:space
="
preserve
">Quoniã vero quilibet horum circulorum
<
lb
/>
præter Horizõtem, du{as} habet facies, quæ interdiu à ſole illustrari poſſunt, vt Verticalis tam proprie di-
<
lb
/>
ct{us}, quàm ille, qui ab eo declinat, vnã habet, quæ ad meridiẽ vergit, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s308
"
xml:space
="
preserve
">alterã, quæ ſpectat ad boreã; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s309
"
xml:space
="
preserve
">Me-
<
lb
/>
ridian{us} autẽ unam, quæ ortum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s310
"
xml:space
="
preserve
">alterã, quæ occaſum reſpicit; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s311
"
xml:space
="
preserve
">Cæteri deniq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s312
"
xml:space
="
preserve
">Circuli ad Horizontem in-
<
lb
/>
clinati habent ſuperiorem vnam, quæ ad Zenith, ſeu verticem capitis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s313
"
xml:space
="
preserve
">inferiorẽ alteram, quæ ad Nadir
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0023-08
"
xlink:href
="
note-0023-08a
"
xml:space
="
preserve
">50</
note
>
ſpectat; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s314
"
xml:space
="
preserve
">fit vt in vniuerſum ſint ſeptemdecim genera huiuſmodi horologiorum, quæ it a appellari poterunt.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s315
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
note
position
="
right
"
xml:space
="
preserve
">Quot ſint gene
<
lb
/>
ra horologiorũ
<
lb
/>
ſolariũ, quæin
<
lb
/>
ſuperficie plana
<
lb
/>
deſcribuntur.</
note
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s316
"
xml:space
="
preserve
">1. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s317
"
xml:space
="
preserve
">HORIZONTALE, quod Horizonti æquidiſtat.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s318
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s319
"
xml:space
="
preserve
">2. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s320
"
xml:space
="
preserve
">VERTICALE ad meridiẽ ſpectãs, qđ
<
unsure
/>
circulo Verticali p
<
unsure
/>
priè dicto par allelũ eſt, meridiẽ{q́ue} reſpicit.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s321
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s322
"
xml:space
="
preserve
">3. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s323
"
xml:space
="
preserve
">VERTICALE ad Boream vergens, quod eidem Verticali Circulo æquidiſtat, ſpectat{q́ue} ad Se-
<
lb
/>
ptentrionem, ſeu Boream.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s324
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s325
"
xml:space
="
preserve
">4. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s326
"
xml:space
="
preserve
">MERIDIANVM Orientale, quod circulo Meridiano æquidiſtat, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s327
"
xml:space
="
preserve
">ad ortum ſolis vergit.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s328
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s329
"
xml:space
="
preserve
">5. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s330
"
xml:space
="
preserve
">MERIDIANVM Occidentale, quod eidem Meridiano circulo eſt par allelum, reſpicitque ad
<
lb
/>
Occidentem ſolem.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s331
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s332
"
xml:space
="
preserve
">6. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s333
"
xml:space
="
preserve
">POLARE ſuperius, quod æquidiſtat circulo illi maximo, qui per puncta veri, æquinoctialiſve
<
lb
/>
ortus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s334
"
xml:space
="
preserve
">occaſus, (hoc eſt, per communes ſectiones A E quatoris, Horizontis, Verticaliſ{q́ue}) at q; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s335
"
xml:space
="
preserve
">per vtrũq;
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s336
"
xml:space
="
preserve
">mundi polum tra@ſit, ſpectat{q́ue} ad Zenith.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s337
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
</
div
>
</
text
>
</
echo
>