Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Page concordance

< >
Scan Original
201 195
202 196
203 197
204 198
205 199
206 200
207 201
208 202
209 203
210 204
211 205
212 206
213 207
214 208
215 209
216 210
217 211
218 212
219 213
220 214
221 215
222 216
223 217
224 218
225 219
226 220
227 221
228 222
229 223
230 224
< >
page |< < (241) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div560" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s17032" xml:space="preserve">
              <pb o="241" file="0247" n="247" rhead="OPTICAE LIBER VII."/>
            neceſſe eſt, ut ſit aliqua groſsities:</s>
            <s xml:id="echoid-s17033" xml:space="preserve"> nam corpus paruæ diaphanitatis nõ habet finem in imaginatio-
              <lb/>
            ne, quæ eſt imaginatio lucidæ diaphanitatis:</s>
            <s xml:id="echoid-s17034" xml:space="preserve"> & omnia corpora naturalia perueniũt ad finem, quem
              <lb/>
            non poſſunt tranſire.</s>
            <s xml:id="echoid-s17035" xml:space="preserve"> Corporà ergo naturalia diaphana non poſſunt euadere aliquam groſsitiem.</s>
            <s xml:id="echoid-s17036" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Luces ergo cum tranſeunt per corpora diaphana, tranſeunt ſecundũ diaphanitatem, quæ eſt in eis,
              <lb/>
            & ſic impediunt lucem ſecundum groſsitiem, quæ eſt in eis.</s>
            <s xml:id="echoid-s17037" xml:space="preserve"> Cum ergo lux tranſiuerit per corpus
              <lb/>
            diaphanum, & occurrit alij corpori groſsiori primo:</s>
            <s xml:id="echoid-s17038" xml:space="preserve"> tunc corpus groſsius reſiſtit luci uehemẽtιus,
              <lb/>
            quàm primum reſiſtebat:</s>
            <s xml:id="echoid-s17039" xml:space="preserve"> & omne motum cum mouetur ad aliquam partem eſſentialiter aut acci-
              <lb/>
            dentaliter, ſi occurrerit reſiſtenti, neceſſe eſt, ut motus eius tranſmutetur:</s>
            <s xml:id="echoid-s17040" xml:space="preserve"> & ſi reſiſtentia fuerit for-
              <lb/>
            tis:</s>
            <s xml:id="echoid-s17041" xml:space="preserve"> tunc motus ille refringetur ad contrariam partem:</s>
            <s xml:id="echoid-s17042" xml:space="preserve"> ſi uerò debilis, nõ refringetur ad contrariam
              <lb/>
            partem, nec poterit per illã procedere, per quam incœperat:</s>
            <s xml:id="echoid-s17043" xml:space="preserve"> ſed motus eius mutabitur.</s>
            <s xml:id="echoid-s17044" xml:space="preserve"> Omnium
              <lb/>
            autem motorum naturaliter, quæ rectè mouentur per aliquod corpus paſsibile:</s>
            <s xml:id="echoid-s17045" xml:space="preserve"> trãſitus ſuper per-
              <lb/>
            pendicularem, quæ eſt in ſuperficie corporis, in quo eſt trãſitus, erιt facilior.</s>
            <s xml:id="echoid-s17046" xml:space="preserve"> Et hoc uidetur in cor-
              <lb/>
            poribus naturalibus.</s>
            <s xml:id="echoid-s17047" xml:space="preserve"> Si enim aliquis acceperit tabulã ſubtilem, & paxιllauerit illam ſuper aliquod
              <lb/>
            foramen amplum, & ſteterit in oppoſitione tabulæ, & acceperit pilam ferream, & eiecerit eã ſuper
              <lb/>
            tabulam fortiter, & obſeruauerit, ut motus pilæ ſit ſuper perpendicularem ſuper ſuperficiem tabu-
              <lb/>
            læ:</s>
            <s xml:id="echoid-s17048" xml:space="preserve"> tunc tabula cedet pilæ aut frangetur, ſi tabula ſubtilis fuerit, & uis, qua ſphæra mouetur, fuerit
              <lb/>
            fortis.</s>
            <s xml:id="echoid-s17049" xml:space="preserve"> Et ſi ſteterit in parte obliqua ab oppoſitione tabulę, & in illa eadẽ diſtantia, in qua prius erat,
              <lb/>
            & eiecerit pilam ſuper tabulam illam eandem, in quam prius eiecerat:</s>
            <s xml:id="echoid-s17050" xml:space="preserve"> tunc ſphæra labetur de tabu-
              <lb/>
            la, ſi tabula non fuerit ualde ſubtilis, nec mouebitur ad illam partem, ad quam primò mouebatur,
              <lb/>
            ſed declinabit ad aliquam partem aliam.</s>
            <s xml:id="echoid-s17051" xml:space="preserve"> Et ſimiliter, ſi acceperit enſem, & poſuerit corã ſe lignum,
              <lb/>
            & percuſſeri t cum enſe, ita ut enſis ſit perpendicularis ſuper ſuperficiem ligni:</s>
            <s xml:id="echoid-s17052" xml:space="preserve"> tunc lignum ſecabi-
              <lb/>
            tur magis:</s>
            <s xml:id="echoid-s17053" xml:space="preserve"> & ſi fuerit obliquus, & percuſſerit obliquè lignum:</s>
            <s xml:id="echoid-s17054" xml:space="preserve"> tunc lignum non ſecabitur omnino,
              <lb/>
            ſed fortè ſecabitur in parte, aut fortè enſis errabit deuiando:</s>
            <s xml:id="echoid-s17055" xml:space="preserve"> & quanto magis fuerit enſis obliquus,
              <lb/>
            tantò minus aget in lignum:</s>
            <s xml:id="echoid-s17056" xml:space="preserve"> & alia multa ſunt ſimilia:</s>
            <s xml:id="echoid-s17057" xml:space="preserve"> ex quibus patet, quòd motus ſuper perpen-
              <lb/>
            dicularem eſt fortior & facilior:</s>
            <s xml:id="echoid-s17058" xml:space="preserve"> & quòd de obliquis motibus ille, qui uιcinior eſt perpendiculari,
              <lb/>
            eſt facilior remotiore.</s>
            <s xml:id="echoid-s17059" xml:space="preserve"> Lux ergo, ſi occurrit corpori diaphano groſsiori illo corpore, in quo exiſtit:</s>
            <s xml:id="echoid-s17060" xml:space="preserve">
              <lb/>
            tunc impedietur ab eo, ita quòd non tranſibit in partem, in quam mouebatur, ſed quia non fortiter
              <lb/>
            reſiſtit, non redibit in partem, ad quam mouebatur.</s>
            <s xml:id="echoid-s17061" xml:space="preserve"> Si ergo motus lucis tranſiuerit ſuper perpendi-
              <lb/>
            cularem, tranſibit rectè propter fortitudinem motus ſuper perpendicularem:</s>
            <s xml:id="echoid-s17062" xml:space="preserve"> & ſi motus eius fue-
              <lb/>
            rit ſuper lineam obliquam:</s>
            <s xml:id="echoid-s17063" xml:space="preserve"> tunc nõ poterit tranſire propter debilitatem motus:</s>
            <s xml:id="echoid-s17064" xml:space="preserve"> accidit ergo, ut de-
              <lb/>
            clinetur ad partem motus, in quam facilius mouebitur, quàm in partem, in quam mouebatur:</s>
            <s xml:id="echoid-s17065" xml:space="preserve"> ſed
              <lb/>
            facilior motuum eſt ſuper perpendicularem:</s>
            <s xml:id="echoid-s17066" xml:space="preserve"> & quod uicinius eſt perpendiculari, eſt facilius remo-
              <lb/>
            tiore.</s>
            <s xml:id="echoid-s17067" xml:space="preserve"> Et motus in corpore, in quod tranſit, ſi fuerit obliquus ſuper ſuperficiem illius corporis, com
              <lb/>
            ponitur ex motu in par
              <gap/>
            e perpendicuiaris trãſeuntis in corpus, in quo eſt motus, & ex motu in par-
              <lb/>
            te lineæ, quæ eſt perpendicularis ſuper perpendicularem, quæ tranſit in ipſum.</s>
            <s xml:id="echoid-s17068" xml:space="preserve"> Cum ergo lux fue-
              <lb/>
            rit mota in corpore diaphano groſſo ſuper lineã obliquam:</s>
            <s xml:id="echoid-s17069" xml:space="preserve">
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0247-01" xlink:href="fig-0247-01a" number="212">
                <variables xml:id="echoid-variables199" xml:space="preserve">a h e d c b k q l g f</variables>
              </figure>
            tunc trãſitus eius in illo corpore diaphano erit per motum
              <lb/>
            compoſitum ex duobus prædictis motibus.</s>
            <s xml:id="echoid-s17070" xml:space="preserve"> Et quia groſsi-
              <lb/>
            ties corporis reſiſtit ei ad uerticationem, quam intẽdebat,
              <lb/>
            & reſiſtentia eius non eſt ualde fortis:</s>
            <s xml:id="echoid-s17071" xml:space="preserve"> ex quo ſequeretur,
              <lb/>
            quòd declinaret ad partẽ, ad quam facilius tranſiret:</s>
            <s xml:id="echoid-s17072" xml:space="preserve"> & mo-
              <lb/>
            tus ſuper perpendicularem eſt facilimus motuum:</s>
            <s xml:id="echoid-s17073" xml:space="preserve"> neceſſe
              <lb/>
            eſt ergo, ut lux quæ extẽditur ſuper lineam obliquam, mo-
              <lb/>
            ueatur ſuper perpendicularem, exeuntem à puncto, in quo
              <lb/>
            lux occurrit ſuperficiei corporis diaphani groſsi.</s>
            <s xml:id="echoid-s17074" xml:space="preserve"> Et quia
              <lb/>
            motus eius eſt compoſitus ex duobus motibus, quorũ al-
              <lb/>
            ter eſt ſuper lineam perpendicularem ſuper ſuperficiẽ cor-
              <lb/>
            poris groſsi, & reliquus ſuper lineam perpendicularem ſu-
              <lb/>
            per perpendicularem hanc:</s>
            <s xml:id="echoid-s17075" xml:space="preserve"> & motus compoſitus, qui eſt in
              <lb/>
            ipſo, nõ omnino dimittitur, ſed ſolummodo impeditur:</s>
            <s xml:id="echoid-s17076" xml:space="preserve"> ne-
              <lb/>
            ceſſe eſt, ut lux declinet ad partẽ faciliorem parte, ad quam
              <lb/>
            prius mouebatur, remanente in ipſo motu compoſito:</s>
            <s xml:id="echoid-s17077" xml:space="preserve"> ſed
              <lb/>
            pars facilior parte, ad quam mouebatur remanente motu
              <lb/>
            in ipſo, eſt illa pars, quę eſt uicinor perpẽdiculari.</s>
            <s xml:id="echoid-s17078" xml:space="preserve"> Vnde lux,
              <lb/>
            quę extẽditur in corpore diaphano, ſi occurrit corpori dia-
              <lb/>
            phano groſsiori corpore, in quo exiſtit:</s>
            <s xml:id="echoid-s17079" xml:space="preserve"> refringetur per li-
              <lb/>
            neam propinquiorem perpendiculari, exeunti à puncto, in
              <lb/>
            quo occurrit corpori groſsiori, quæ extenditur in corpore
              <lb/>
            groſsiore per aliam lineam quàm ſit linea, per quam moue-
              <lb/>
            batur.</s>
            <s xml:id="echoid-s17080" xml:space="preserve"> Hęc ergo cauſſa eſt refractionis ſplendoris in corpo-
              <lb/>
            ribus diaphanis, quæ ſunt groſsiora corporibus diaphanis,
              <lb/>
            in quibus exiſtunt:</s>
            <s xml:id="echoid-s17081" xml:space="preserve"> & ideo refractio propriè eſt inuẽta in lucibus obliquis.</s>
            <s xml:id="echoid-s17082" xml:space="preserve"> Cum ergo lux extendi-
              <lb/>
            tur in corpore diaphano, & occurrerit corpori diaphano diuerſæ diaphanitatis a corpore, in quo
              <lb/>
            exiſtit, & groſsiori, & fuerit obliqua ſuper ſuperficiem corporis diaphani cui occurrit:</s>
            <s xml:id="echoid-s17083" xml:space="preserve"> refringetur
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>