257251OPTICAE LIBER VII.
hendit extremitatem ſtili in aqua ab iſto loco, ſcilicet quia comprehendit extremitatem ſtili, quan-
do fuit inter caſum perpendicularis & extremitatem diametri circuli medij, quæ tranſit per cen-
tra duorum foraminum. Et illa forma etiam exiuit ab aqua, & refracta eſt in aere: & aer eſt ſubti-
lior aqua. Deinde oportet experimentatorem euellere uitrum, & ponere ipſum ſupra laminam
extra huiuſmodi ſitum, ſcilicet, ut ponat conuexum eius ex parte duorum foraminum, & ponat
differentiam eius communem ſuper lineam æqualem in ſuperficie laminæ, in qua poſuerat illam
in prædicto ſitu, & ponat medium differentiæ communis ſuper centrum laminæ: & ſic linea, quæ
tranſit per centra duorum foraminum, erit obliqua ſuper ſuperficiem uitri æqualem, & perpendi-
cularis ſuper ſuperficiem eius conuexam: & applicet uitrum in hoc ſitu, & ponat inſtrumentum
in uas, & ponat extremitatem ſtili ſuper extremitatem diametri circuli medij, ut prius fecerat, &
ponat uiſum ſuum ſuper ſuperius foramen, & intueatur oram inſtrumenti: non enim uidebit tunc
extremitatem ſtili: deinde moueat ſtilum ad partem caſus perpendicularis: & tunc non uidebit ex-
tremitatem ſtili: deinde moueat eundem ad partem contrariam illi, in qua eſt caſus perpendicula-
ris per circumferentiam medij circuli, & ſuauiter: tunc enim uidebit extremitatem ſtili. Sic ergo li-
nea recta, quæ exit ab extremitate ſtili ad centrum uitri, cum fuerit extenſa rectè in corpore uitri,
& extenſa fuerit cum ipſa perpendicularis exiens à centro uitri: erit linea, quæ tranſit per centra
duorum foraminum, media inter duas lineas. Et forma extremitatis ſtili, quæ extenditur ſuper
hanclineam, cum fuerit extenſa ad centrum uitri: refringetur ſuper lineam, quæ tranſit per centra
duorum foraminum. Erit ergo refractio iſta ad partem perpendicularis exeuntis à loco refractio-
nis ſuper ſuperficiem uitri. Et hæc forma exit ab aere, & refringitur in uitro: & uitrum eſt groſsius
aere. Ex omnibus ergo iſtis experimentationibus patet, quòd uiſus comprehendit uiſibilia, quæ
ſunt in aqua, & ultra corpora diaphana, quæ differunt à diaphanitate aeris, ſecundum refractio-
nem, præterquam illa, quæ ſunt ſuper lineas perpendiculares ſuper ſuperficiem corporis diapha-
ni, in quo exiſtit: & quòd refractio formarum ipſorum eſt in ſuperficiebus perpendicularibus ſu-
per ſuperficies corporum diaphanorum. Omne enim quod experimentatum eſt per prædictum in-
ſtrumentum, inuenitur refringi in ſuperficie medij circuli, de quo patuit, [5 n] quòd eſt perpendi-
cularis ſuper ſuperficies corporum diaphanorum, & ſuper ſuperficies corporum contingentium
ſuperficies eorum. Ex hac ergo experimentatione declarabitur etiam, quòd formæ, quæ compre-
henduntur à uiſu ſecundum refractionem, quæ exeunt à groſsiore corpore diaphano ad ſubtilius,
refringuntur ad partem contrariam illi, in qua eſt perpendicularis exiens à loco refractionis ſuper
ſuperficiem corporis diaphani: & quæ exeunt à ſubtiliore ad groſsius, refringuntur ad partem, in
qua eſt perpendicularis prædicta.
do fuit inter caſum perpendicularis & extremitatem diametri circuli medij, quæ tranſit per cen-
tra duorum foraminum. Et illa forma etiam exiuit ab aqua, & refracta eſt in aere: & aer eſt ſubti-
lior aqua. Deinde oportet experimentatorem euellere uitrum, & ponere ipſum ſupra laminam
extra huiuſmodi ſitum, ſcilicet, ut ponat conuexum eius ex parte duorum foraminum, & ponat
differentiam eius communem ſuper lineam æqualem in ſuperficie laminæ, in qua poſuerat illam
in prædicto ſitu, & ponat medium differentiæ communis ſuper centrum laminæ: & ſic linea, quæ
tranſit per centra duorum foraminum, erit obliqua ſuper ſuperficiem uitri æqualem, & perpendi-
cularis ſuper ſuperficiem eius conuexam: & applicet uitrum in hoc ſitu, & ponat inſtrumentum
in uas, & ponat extremitatem ſtili ſuper extremitatem diametri circuli medij, ut prius fecerat, &
ponat uiſum ſuum ſuper ſuperius foramen, & intueatur oram inſtrumenti: non enim uidebit tunc
extremitatem ſtili: deinde moueat ſtilum ad partem caſus perpendicularis: & tunc non uidebit ex-
tremitatem ſtili: deinde moueat eundem ad partem contrariam illi, in qua eſt caſus perpendicula-
ris per circumferentiam medij circuli, & ſuauiter: tunc enim uidebit extremitatem ſtili. Sic ergo li-
nea recta, quæ exit ab extremitate ſtili ad centrum uitri, cum fuerit extenſa rectè in corpore uitri,
& extenſa fuerit cum ipſa perpendicularis exiens à centro uitri: erit linea, quæ tranſit per centra
duorum foraminum, media inter duas lineas. Et forma extremitatis ſtili, quæ extenditur ſuper
hanclineam, cum fuerit extenſa ad centrum uitri: refringetur ſuper lineam, quæ tranſit per centra
duorum foraminum. Erit ergo refractio iſta ad partem perpendicularis exeuntis à loco refractio-
nis ſuper ſuperficiem uitri. Et hæc forma exit ab aere, & refringitur in uitro: & uitrum eſt groſsius
aere. Ex omnibus ergo iſtis experimentationibus patet, quòd uiſus comprehendit uiſibilia, quæ
ſunt in aqua, & ultra corpora diaphana, quæ differunt à diaphanitate aeris, ſecundum refractio-
nem, præterquam illa, quæ ſunt ſuper lineas perpendiculares ſuper ſuperficiem corporis diapha-
ni, in quo exiſtit: & quòd refractio formarum ipſorum eſt in ſuperficiebus perpendicularibus ſu-
per ſuperficies corporum diaphanorum. Omne enim quod experimentatum eſt per prædictum in-
ſtrumentum, inuenitur refringi in ſuperficie medij circuli, de quo patuit, [5 n] quòd eſt perpendi-
cularis ſuper ſuperficies corporum diaphanorum, & ſuper ſuperficies corporum contingentium
ſuperficies eorum. Ex hac ergo experimentatione declarabitur etiam, quòd formæ, quæ compre-
henduntur à uiſu ſecundum refractionem, quæ exeunt à groſsiore corpore diaphano ad ſubtilius,
refringuntur ad partem contrariam illi, in qua eſt perpendicularis exiens à loco refractionis ſuper
ſuperficiem corporis diaphani: & quæ exeunt à ſubtiliore ad groſsius, refringuntur ad partem, in
qua eſt perpendicularis prædicta.
15. Stella uidetur refractè. 49 p 10.
STellæ autem comprehenduntur etiam ſecundum refractionem:
nam corpus cœli eſt ſubtilius
corpore aeris, id eſt maioris diaphanitatis. Hoc autem poteſt experimentari experimentatio-
ne, quæ oſtendet, quòd ſtellæ comprehendantur ſecundum refractionem: ex quo patebit e-
tiam, quòd corpus cœli eſt magis diaphanum corpore aeris. Et cum quis hoc uoluerit experiri, ac-
cipiat inſtrumentum de armillis, & ponat illud in loco eminente, in quo poterit apparere hori-
zon orientalis, & ponat inſtrumentum armillarum ſuo modo proprio: ſcilicet ut ponat armillam,
quæ eſt in loco circuli meridionalis, in ſuperficie circuli meridiei, & polus eius ſit exaltatus à terra
ſecundum altitudinem poli mundi ſupra horizontem loci, in quo ponitur inſtrumentum: & in no-
cte obſeruet aliquam ſtellarum fixarum magnarum, quæ tranſit per uerticem capitis illius loci, aut
prope, & obſeruet illam ab ortu ſuo in oriente: ſtella autem orta, reuoluat armillam, quæ reuo lui-
tur in circuitu poli æquinoctialis, donec fiat æquidiſtans ſtellæ, & certificetur locus ſtellæ exar-
milla: & ſic habebit longitudinem ſtellæ à polo mundi. Deinde obſeruet ſtellam, quouſque per-
uenerit ad circulum meridiei, & reuoluat armillam, quam prius mouerat, donec fiat æquidiſtans
ſtellæ: & ſic habebit longitudinem ſtellæ à polo mundi, cum ſtella fuerit in uertice capitis. Hoc au-
tem facto, inueniet remotionem ſtellæ à polo mundi in aſcenſione, minorem remotione eius à po-
lo mundi in hora exiſtentiæ eius in uertice capitis. Ex quo patet, quòd uiſus comprehendit ſtellas
refractè, non rectè: Stella enim fixa ſemper mouetur per eundẽ circulũ de circulis æquidiſtantibus
æquatori, & nunquam exit ab ipſo, ita ut appareat, niſi in longiſsimo tempore. Et ſi ſtella compre-
henderetur rectè: tunc lineæ radiales extenderentur à uiſu rectè ad ſtellas, & extenderentur for-
mæ ſtellarum per lineas radiales rectè, quouſque peruenirent ad uiſum. Et ſi forma extendere-
tur à ſtella recte ad uiſum: tunc uiſus comprehenderet eam in ſuo loco: & ſic inueniret diſtantiam
ſtellæ fixæ à polo mundi in eadem nocte eandem: Sed diſtantia ſtellæ mutatur eadem nocte à po-
lo mundi: ergo uiſus non rectè comprehendit ſtellam. In cœlo autem non eſt corpus denſum ter-
ſum, nec in aere, à quo poſsint formæ reflecti. Et cum uiſus non comprehendat ſtellam rectè,
nec ſecundum reflexionem: ergo ſecundum refractionem, cùm his ſolis tribus modis compre-
hendantur res à uiſu [per 1 n 4. 1 n. ] Ex diuerſitate ergo diſtantiæ eiuſdem ſtellæ in eadem no-
cte à polo mundi, patet procul dubio, quòd uiſus comprehendat ſtellas refractè: Ergo corpus,
in quo ſunt ſtellæ fixæ, differt in diaphanitate ab aere. Præterea poteſt experimentari diapha-
nitas corporis cœli per experimentationem lunæ. Nam cum æquaueris locum lunæ in aliqua ho-
ra prope ortum eius, & pòſt in nocte nota, & in loco noto uerificaueris locum eius à polo mundi,
corpore aeris, id eſt maioris diaphanitatis. Hoc autem poteſt experimentari experimentatio-
ne, quæ oſtendet, quòd ſtellæ comprehendantur ſecundum refractionem: ex quo patebit e-
tiam, quòd corpus cœli eſt magis diaphanum corpore aeris. Et cum quis hoc uoluerit experiri, ac-
cipiat inſtrumentum de armillis, & ponat illud in loco eminente, in quo poterit apparere hori-
zon orientalis, & ponat inſtrumentum armillarum ſuo modo proprio: ſcilicet ut ponat armillam,
quæ eſt in loco circuli meridionalis, in ſuperficie circuli meridiei, & polus eius ſit exaltatus à terra
ſecundum altitudinem poli mundi ſupra horizontem loci, in quo ponitur inſtrumentum: & in no-
cte obſeruet aliquam ſtellarum fixarum magnarum, quæ tranſit per uerticem capitis illius loci, aut
prope, & obſeruet illam ab ortu ſuo in oriente: ſtella autem orta, reuoluat armillam, quæ reuo lui-
tur in circuitu poli æquinoctialis, donec fiat æquidiſtans ſtellæ, & certificetur locus ſtellæ exar-
milla: & ſic habebit longitudinem ſtellæ à polo mundi. Deinde obſeruet ſtellam, quouſque per-
uenerit ad circulum meridiei, & reuoluat armillam, quam prius mouerat, donec fiat æquidiſtans
ſtellæ: & ſic habebit longitudinem ſtellæ à polo mundi, cum ſtella fuerit in uertice capitis. Hoc au-
tem facto, inueniet remotionem ſtellæ à polo mundi in aſcenſione, minorem remotione eius à po-
lo mundi in hora exiſtentiæ eius in uertice capitis. Ex quo patet, quòd uiſus comprehendit ſtellas
refractè, non rectè: Stella enim fixa ſemper mouetur per eundẽ circulũ de circulis æquidiſtantibus
æquatori, & nunquam exit ab ipſo, ita ut appareat, niſi in longiſsimo tempore. Et ſi ſtella compre-
henderetur rectè: tunc lineæ radiales extenderentur à uiſu rectè ad ſtellas, & extenderentur for-
mæ ſtellarum per lineas radiales rectè, quouſque peruenirent ad uiſum. Et ſi forma extendere-
tur à ſtella recte ad uiſum: tunc uiſus comprehenderet eam in ſuo loco: & ſic inueniret diſtantiam
ſtellæ fixæ à polo mundi in eadem nocte eandem: Sed diſtantia ſtellæ mutatur eadem nocte à po-
lo mundi: ergo uiſus non rectè comprehendit ſtellam. In cœlo autem non eſt corpus denſum ter-
ſum, nec in aere, à quo poſsint formæ reflecti. Et cum uiſus non comprehendat ſtellam rectè,
nec ſecundum reflexionem: ergo ſecundum refractionem, cùm his ſolis tribus modis compre-
hendantur res à uiſu [per 1 n 4. 1 n. ] Ex diuerſitate ergo diſtantiæ eiuſdem ſtellæ in eadem no-
cte à polo mundi, patet procul dubio, quòd uiſus comprehendat ſtellas refractè: Ergo corpus,
in quo ſunt ſtellæ fixæ, differt in diaphanitate ab aere. Præterea poteſt experimentari diapha-
nitas corporis cœli per experimentationem lunæ. Nam cum æquaueris locum lunæ in aliqua ho-
ra prope ortum eius, & pòſt in nocte nota, & in loco noto uerificaueris locum eius à polo mundi,
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib