Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

Page concordance

< >
Scan Original
251 199
252 200
253 201
254 202
255 203
256 204
257 205
258 206
259 207
260 208
261 209
262 210
263 211
264 212
265 213
266 214
267 215
268 216
269 217
270 218
271 219
272 220
273 221
274 222
275 223
276 224
277 225
278 226
279 227
280 228
< >
page |< < (207) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="207" file="0259" n="259" rhead="PARS TERTIA."/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">ea repulſiva particularum vis imminutis diſtantiis diu perdu-
              <lb/>
            rat, ac pertinet ad ſpatium, quod habet ingentem rationem ad
              <lb/>
            eam tanto minorem diſtantiam, ad quam compreſſione reduci
              <lb/>
            poteſt, & </s>
            <s xml:space="preserve">in qua adhuc ipſa vis creſcit, arcu curvæ adhuc re-
              <lb/>
            cedente ab axe: </s>
            <s xml:space="preserve">is vero arcus ad axem ipſum deinde debet rue-
              <lb/>
            re præceps, ut circa proximum limitem adhuc ingentes in eo
              <lb/>
            reſiduo ſpatio variationes in arcubus, & </s>
            <s xml:space="preserve">limitibus haberi poſſint.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Porro extenſionem tantam arcus repulſivi evincit ipſa immanis
              <lb/>
            compreſſio, ad quam ingenti vi aer compellitur, qui ut habeat
              <lb/>
            compreſſiones viribus prementibus proportionales, debet, ut
              <lb/>
            monuimus num. </s>
            <s xml:space="preserve">352, habere vires repulſivas reciproce propor-
              <lb/>
            tionales diſtantiis particularum a ſe invicem. </s>
            <s xml:space="preserve">Is autem etiam
              <lb/>
            in fixum corpus, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſolidum tranſire poteſt, quod qua ratione
              <lb/>
            fieri poſſit, dicam itidem, ubi de transformationibus agemus
              <lb/>
            in fine. </s>
            <s xml:space="preserve">Ignis etiam eſt fluidum maxime elaſticum, quod vio-
              <lb/>
            lentiſſimo inteſtino motu agitatur, ac fermentationem excitat,
              <lb/>
            vel etiam in ipſa fermentatione conſiſtit, emittit vero lucem,
              <lb/>
            de quo pariter agemus paullo inferius, ubi de fermentatione,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">emiſſione vaporum egerimus inter ea, quæ ad Chemicas
              <lb/>
            operationes pertinent, ad quas jam progredior.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <note position="right" xml:space="preserve">Chemicarum
            <lb/>
          operationum ge-
            <lb/>
          nera deduci fa-
            <lb/>
          cile ex illo par-
            <lb/>
          ticularum diſ-
            <lb/>
          crimine: ſin-
            <lb/>
          gularium effe-
            <lb/>
          ctuum cauſas
            <lb/>
          ſingulares mon
            <lb/>
          poſſe cognoſci
            <lb/>
          a mente huma-
            <lb/>
          na.</note>
          <p>
            <s xml:space="preserve">451. </s>
            <s xml:space="preserve">Chemicarum operationum principia ex eodem dedu-
              <lb/>
            cuntur fonte, nimirum ex illo particularum diſcrimine, qua-
              <lb/>
            rum aliæ inter ſe, & </s>
            <s xml:space="preserve">cum quibuſdam aliis inertes, alias ad ſe
              <lb/>
            attrahunt, alias repellunt conſtanter per ſatis magnum inter-
              <lb/>
            vallum, ubi attractio ipſa cum aliis eſt major, cum aliis mi-
              <lb/>
            nor, aucta vero ſatis diſtantia, evadit ad ſenſum nulla; </s>
            <s xml:space="preserve">qua-
              <lb/>
            rum itidem aliæ reſpectu aliarum habent ingentem virium al-
              <lb/>
            ternationem, quam mutato nonnihil textu ſuo, vel conjun-
              <lb/>
            ctæ, & </s>
            <s xml:space="preserve">permixtæ cum aliis mutare poſſunt, ſuccedente pro par-
              <lb/>
            ticulis compoſitis alia virium lege ab ea, quæ in ſimplicibus
              <lb/>
            obſervabatur. </s>
            <s xml:space="preserve">Hæc omnia ſi habeantur ob oculos; </s>
            <s xml:space="preserve">mihi ſane
              <lb/>
            perſuaſum eſt, facile inveniri poſſe in hac ipſa Theoria ratio-
              <lb/>
            nem generalem omnium Chemicarum operationum: </s>
            <s xml:space="preserve">nam ſin-
              <lb/>
            gulares determinationes effectuum, qui a ſingulis permixtioni-
              <lb/>
            bus diverſorum corporum, per quas unice omnia præſtantur in
              <lb/>
            Chemia, ſive reſolvantur corpora, ſive componantur, require-
              <lb/>
            rent intimam cognitionem textus particularum ſingularum, & </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            diſpoſitionis, quam habent in maſſis ſingulis, ac præterea Geo-
              <lb/>
            metriæ, & </s>
            <s xml:space="preserve">Analyſeos vim, quæ humanæ mentis captum excedit
              <lb/>
            longiſſime. </s>
            <s xml:space="preserve">Verum illud in genere omnino patet, nullam eſſe
              <lb/>
            Chemiæ partem, in qua præter inertiam maſſæ, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſpecificam
              <lb/>
            gravitatem, alia virium mutuarum genera inter particulas non
              <lb/>
            ubique ſe prodant, & </s>
            <s xml:space="preserve">vel invitis incurrant in oculos, quod qui-
              <lb/>
            dem vel in ſola poſtrema quæſtione Opticæ Newtoni abunde
              <lb/>
            patet, ubi tam multa & </s>
            <s xml:space="preserve">attractionum, & </s>
            <s xml:space="preserve">vero etiam repulſio-
              <lb/>
            num indicia, atque argumenta proferuntur. </s>
            <s xml:space="preserve">Omnia etiam ge-
              <lb/>
            nera eorum, quæ ad Chemiam pertinent, ſingillatim perſequi,
              <lb/>
            infinitum eſſet: </s>
            <s xml:space="preserve">evolvam ſpeciminis loco præcipua quædam.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>