Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

Table of contents

< >
< >
page |< < (223) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="223" file="0275" n="275" rhead="PARS TERTIA."/>
            punctum materiæ prætervolet per quandam punctorum veluti
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0275-01" xlink:href="note-0275-01a" xml:space="preserve">quaque. Quo.
                <lb/>
              modo hæc in
                <lb/>
              homogeneo me-
                <lb/>
              dio habeatur.</note>
            ſilvam, quorum alia ab aliis diſtent: </s>
            <s xml:space="preserve">neceſſario enim mutabit
              <lb/>
            diſtantiam ab iis, a quibus minimum diſtat, jam accedens non-
              <lb/>
            nihil, jam recedens. </s>
            <s xml:space="preserve">Verum ubi dif
              <unsure/>
            tributio particularum ad
              <lb/>
            æqualitatem quandam multum acceſſerit, inæqualitas virium
              <lb/>
            erit perquam exigua; </s>
            <s xml:space="preserve">ſi omnium virium habeatur ratio, quas
              <lb/>
            exercent omnia puncta diſpoſita circa id punctum ad interval-
              <lb/>
            lum, ad quod ſatis ſenſibiles meæ curvæ vires protenduntur.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Concipiamus enim ſphæram quandam, quæ habeat pro ſemi-
              <lb/>
            diametro illam diſtantiam, ad quam protenduntur flexus cur-
              <lb/>
            væ virium primigeniæ, ſive ad quam vires ſingulorum puncto-
              <lb/>
            rum ſatis ſenſibiles pertingunt. </s>
            <s xml:space="preserve">Si medium ſatis ad homoge-
              <lb/>
            neitatem accedat; </s>
            <s xml:space="preserve">ſecta illa ſphæra in duas partes utcunque per
              <lb/>
            centrum, in utraque numerus punctorum materiæ erit quam-
              <lb/>
            proxime idem, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſumma virium quam proxime eadem, ſe
              <lb/>
            compenſantibus omnibus exiguis inæqualitatibus in tanta mul-
              <lb/>
            titudine, quod in omnibus fit ſatis numeroſis fortuitis combi-
              <lb/>
            nationibus: </s>
            <s xml:space="preserve">adeoque ſine ullo ſenſibili impedimento, ſine in-
              <lb/>
            genti ſlexione progredietur punctum quodcunque motu vel re-
              <lb/>
            ctilineo, vel tremulo quidem nonnihil, ſed parum admodum,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">ad ſenſum æque in omnem plagam.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">480. </s>
            <s xml:space="preserve">Quod ſi accedat ingens velocitas; </s>
            <s xml:space="preserve">multo adhuc minor
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0275-02" xlink:href="note-0275-02a" xml:space="preserve">Quomodo in.
                <lb/>
              gens velocitas
                <lb/>
              exiguam inæ-
                <lb/>
              qualitatem elu-
                <lb/>
              dat: exemplum
                <lb/>
              in turbine li-
                <lb/>
              gneo non ca-
                <lb/>
              dente.</note>
            erit inæqualitatum effectus, tum quod multo minus habebunt
              <lb/>
            temporis vires, ut agant, tum quod in ipſo continuato pro-
              <lb/>
            greſſu inæqualitates jam in unam plagam prævalebunt, jam in
              <lb/>
            aliam, quibus ſibi mutuo celerrime ſuccedentibus, magis ad-
              <lb/>
            huc uniformis, & </s>
            <s xml:space="preserve">rectilineus erit progreſſus. </s>
            <s xml:space="preserve">Sic ubi turbo
              <lb/>
            ligneus gyrat celerrime circa verticalem axem cuſpide tenuiſ-
              <lb/>
            ſima innixum ſolo, ſtat utique, inæqualitate ponderis, quæ
              <lb/>
            ad caſum determinat, jam ad aliam plagam jacente, & </s>
            <s xml:space="preserve">totam
              <lb/>
            inclinante molem, jam ad aliam, qui, celeritate motus cir-
              <lb/>
            cularis imminuta, decidit inclinatus, quo exigit præponde-
              <lb/>
            rantia.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">481. </s>
            <s xml:space="preserve">Quod autem homogeneitas medii, & </s>
            <s xml:space="preserve">velocitas præſtant
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0275-03" xlink:href="note-0275-03a" xml:space="preserve">Accedere ne-
                <lb/>
              xum inter pun-
                <lb/>
              cta particulæ:
                <lb/>
              quid is præſtet.</note>
            ſimul, id adhuc auget multo magis is nexus, qui eſt inter
              <lb/>
            materiæ puncta particulam componentia, & </s>
            <s xml:space="preserve">æquali ad ſenſum
              <lb/>
            velocitate delata, qui mutuis viribus cum acceſſum ad ſe in-
              <lb/>
            vicem punctorum particulam componentium, & </s>
            <s xml:space="preserve">receſſum im-
              <lb/>
            pediat, cogit totam particulam ſimul trepidare eo ſolo motu,
              <lb/>
            quem inducit ſumma inæqualitatum pertinentium ad puncta
              <lb/>
            omnia, quæ ſumma adhuc magis ad æqualitatem accedit: </s>
            <s xml:space="preserve">nam
              <lb/>
            in fortuitis, & </s>
            <s xml:space="preserve">temere hac, illac diſperſis, vel concurrentibus
              <lb/>
            caſu circumſtantiis, quo major numerus accipitur, eo inæqua-
              <lb/>
            litatum irregularium ſumma decreſcit magis.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">482. </s>
            <s xml:space="preserve">Demum raritas medii ad id ipſum confert adhuc ma-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0275-04" xlink:href="note-0275-04a" xml:space="preserve">Raritatem plu-
                <lb/>
              rimum prodeſ-
                <lb/>
              ſe: omnes eas
                <lb/>
              quatuor cauſas
                <lb/>
              habere locum</note>
            gis: </s>
            <s xml:space="preserve">quo enim major eſt raritas, eo minor occurrit puncto-
              <lb/>
            rum numerus intra illam ſphæram, adeoque eo minor virium
              <lb/>
            componendarum multitudo, & </s>
            <s xml:space="preserve">inæqualitas adhuc multo </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>