Clavius, Christoph
,
Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Notes
Figures
Content
Thumbnails
Table of Notes
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 91
>
[Note]
Page: 27
[Note]
Page: 27
[Note]
Page: 27
[Note]
Page: 27
[Note]
Page: 27
[Note]
Page: 27
[Note]
Page: 27
[Note]
Page: 27
[Note]
Page: 27
[Note]
Page: 28
[Note]
Page: 28
[Note]
Page: 28
[Note]
Page: 28
[Note]
Page: 28
[Note]
Page: 28
[Note]
Page: 28
[Note]
Page: 28
[Note]
Page: 28
[Note]
Page: 28
[Note]
Page: 29
[Note]
Page: 29
[Note]
Page: 30
[Note]
Page: 30
[Note]
Page: 30
[Note]
Page: 31
[Note]
Page: 31
[Note]
Page: 31
[Note]
Page: 31
[Note]
Page: 31
[Note]
Page: 31
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 91
>
page
|<
<
(8)
of 677
>
>|
<
echo
version
="
1.0RC
">
<
text
xml:lang
="
it
"
type
="
free
">
<
div
xml:id
="
echoid-div29
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
14
">
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s626
"
xml:space
="
preserve
">
<
pb
o
="
8
"
file
="
0028
"
n
="
28
"
rhead
="
GNOMONICES
"/>
deſcripta ſint. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s627
"
xml:space
="
preserve
">Dionyſiou
<
unsure
/>
or{us} inuentor fuit, vt aiunt, coni, ſeu horologij figurę conicę. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s628
"
xml:space
="
preserve
">Atq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s629
"
xml:space
="
preserve
">ita alij alias
<
lb
/>
form{as} horologiorũ excogitaſſe memorantur à Vitruuio. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s630
"
xml:space
="
preserve
">Horologiorũ autem vſum ſerius Romę cœpiſſe,
<
lb
/>
auctor eſt Plinius lib. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s631
"
xml:space
="
preserve
">7. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s632
"
xml:space
="
preserve
">cap. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s633
"
xml:space
="
preserve
">60. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s634
"
xml:space
="
preserve
">Primum enim duodecim, inquit, tabulis ort{us} tantum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s635
"
xml:space
="
preserve
">occaſus nomi-
<
lb
/>
nantur, poſt aliquot annos adiectus eſt & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s636
"
xml:space
="
preserve
">Meridies, Accenſo conſulum id pronuntiante, vſq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s637
"
xml:space
="
preserve
">ad primum
<
lb
/>
punicum bellum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s638
"
xml:space
="
preserve
">Deinde ſolare horologium, imperfectum tamen, ſecundum rostra in columna poſitum eſſe
<
lb
/>
à M. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s639
"
xml:space
="
preserve
">Valerio Meſſala conſule, tradit M. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s640
"
xml:space
="
preserve
">Varro, Catina capta in Sicilia anno vrbis 477. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s641
"
xml:space
="
preserve
">quo quidem vſi
<
lb
/>
ſunt annis vndecentum, donec Q. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s642
"
xml:space
="
preserve
">Marti{us} Philipp{us}, qui cum L. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s643
"
xml:space
="
preserve
">Paulo fuit cenſor, diligenti{us} or dinatũ
<
lb
/>
iuxta poſuit, id{q́ue} mun{us} inter cenſoria opera gratiſſimè acceptum eſt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s644
"
xml:space
="
preserve
">Scipio autem Naſica Collega Lęna-
<
lb
/>
tis prim{us} aqua diuiſit hor{as} ęquè noctium, ac dierum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s645
"
xml:space
="
preserve
">Id{q́ue} horologium ſub tecto dicauit anno vrbis 595.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s646
"
xml:space
="
preserve
">hęc ferè Plinius.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s647
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s648
"
xml:space
="
preserve
">SCRIPTOREM porrò qui de Gnomonica, ſeu horologiorum ratione egerit, non reperio antiquio-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0028-01
"
xlink:href
="
note-0028-01a
"
xml:space
="
preserve
">Scriptores ho
<
lb
/>
rologiorum.</
note
>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0028-02
"
xlink:href
="
note-0028-02a
"
xml:space
="
preserve
">10</
note
>
rem Vitruuio, qui libro 9. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s649
"
xml:space
="
preserve
">pauca quædam diſſerit de Analemmatis conſtructione, per quod qua ratione ho
<
lb
/>
rologia cõficiend
<
unsure
/>
a ſint, potius innuit, quàm docet. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s650
"
xml:space
="
preserve
">Ptolemęus autem libellum acutiſſimum edidit de Ana-
<
lb
/>
lemmate, in quem Federic{us} Commandinus doctiſſimos commentarios conſcripſit vna cum libro de horo-
<
lb
/>
logiorum deſcriptione, cuius omnes demonſtrationes ex Analemmate Ptolemęi petuntur, ex quo libro
<
lb
/>
Daniel Barbarus in commentarijs in lib. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s651
"
xml:space
="
preserve
">9. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s652
"
xml:space
="
preserve
">Vitruuij omnia decerpſit, quę de horologiorum deſcriptione
<
lb
/>
tradit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s653
"
xml:space
="
preserve
">Analemma autem Ptolemęi vna cum libro Federici Commandini de horologiorum deſcriptione
<
lb
/>
longè clari{us}, hreui{us}{q́ue} proponemus, Deo iuuante, lib. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s654
"
xml:space
="
preserve
">6. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s655
"
xml:space
="
preserve
">huius operis. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s656
"
xml:space
="
preserve
">Albategnius quoq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s657
"
xml:space
="
preserve
">propoſ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s658
"
xml:space
="
preserve
">56. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s659
"
xml:space
="
preserve
">in li-
<
lb
/>
bro de ſcientia stellarum breuiſſimè docet, qua ratione horologium horarum inęqualium ad quamcunq;
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s660
"
xml:space
="
preserve
">latitudinem poſſit conſtrui. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s661
"
xml:space
="
preserve
">Inter recentiores, qui hanc Matheſeos partem illustrarunt, numer ari poteſt
<
lb
/>
Petrus Noni{us} Luſitanus celebris Mathematicus, qui in libello de Erratis Orontij demonstrat, qua ra-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0028-03
"
xlink:href
="
note-0028-03a
"
xml:space
="
preserve
">20</
note
>
tione horizontalia, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s662
"
xml:space
="
preserve
">Verticalia horologia tantum, alijs omiſſis, deſcribantur; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s663
"
xml:space
="
preserve
">Federic{us} Commandin{us},
<
lb
/>
qui, vt dixim{us}, commentarios in Analemma Ptolemęi, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s664
"
xml:space
="
preserve
">libellum de horologiorum deſcriptione in lu-
<
lb
/>
cem edidit; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s665
"
xml:space
="
preserve
">Oronti{us} Finę{us}; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s666
"
xml:space
="
preserve
">Ioannes Conrad{us} Vlmer{us} German{us}; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s667
"
xml:space
="
preserve
">Ioannes Baptiſta Vimercatus ordi-
<
lb
/>
nis Carthuſianorum lingua Italica; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s668
"
xml:space
="
preserve
">Andreas Schonerus Norimbergenſis; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s669
"
xml:space
="
preserve
">Ioãnes Paduanius Veronenſis;
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s670
"
xml:space
="
preserve
">Petr{us} Roderic{us} Hiſpan{us} ſermone Hiſpanico; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s671
"
xml:space
="
preserve
">Franciſcus Maurolyc{us} Abb{as} Sicul{us}, qui tres ſubti-
<
lb
/>
liſſimos libros de lineis horarijs conſcripſit; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s672
"
xml:space
="
preserve
">Ioannes Baptiſta Benedict{us}, qui nouiſſimè librum compoſuit
<
lb
/>
de Gnomonum, vmbrarum{q́ue} ſolarium vſu, in quo plurima continentur ſcitu digniſſima.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s673
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s674
"
xml:space
="
preserve
">IGITVR vt & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s675
"
xml:space
="
preserve
">nos aliquam huic tam pręſtanti ſcientiæ Gnomonices lucem afferam{us}, exordiemur
<
lb
/>
à conſtructione Analemmatis, quod mirabile ſanè veterum inuentum eſt, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s676
"
xml:space
="
preserve
">baſis, ac fundamentum om-
<
lb
/>
nium ferè, quę demonſtr aturi ſum{us} in hoc opere. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s677
"
xml:space
="
preserve
">Eſt autẽ Analemma figura quædam circularis circa cen-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0028-04
"
xlink:href
="
note-0028-04a
"
xml:space
="
preserve
">Analemma
<
lb
/>
quì
<
unsure
/>
d ſit.</
note
>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0028-05
"
xlink:href
="
note-0028-05a
"
xml:space
="
preserve
">30</
note
>
trum Meridiani, vel cuiusuis alteri{us} circuli maximi per polos mundi tranſeuntis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s678
"
xml:space
="
preserve
">in ei{us} plano deſcri
<
lb
/>
pta, communes ſectiones præcipuorum cir culorum ſphęrę (quales ſunt Aequator, eius{q́ue} paralleli, Eclipti
<
lb
/>
ca, Horizon, atq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s679
"
xml:space
="
preserve
">Verticalis) ac Meridiani, vel illi{us} maximi circuli per mundi polos ducti, continens. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s680
"
xml:space
="
preserve
">Quę
<
lb
/>
quidem deſcriptio ex ſequenti prima propoſitione clariſſimè intelligetur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s681
"
xml:space
="
preserve
">Dixerunt autem veteres huiuſ-
<
lb
/>
modi figuram Analemma, quaſi reſumptionem, quoniam antequam diametros aliorum cir culorum deſcri-
<
lb
/>
berent, deſignationes quaſdam vmbr arum ſu@ebant, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s682
"
xml:space
="
preserve
">reſumebant, vt in cir culo Analemmatis diame-
<
lb
/>
tros aliorum cir culorum in proprio ſitu collocarent, vt ex ijs colligitur, quę Vitruui{us}, eiuſ{q́ue} interpres
<
lb
/>
Daniel Barbar{us} docent lib. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s683
"
xml:space
="
preserve
">9. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s684
"
xml:space
="
preserve
">Vnde factũ eſt, vt Vitruui{us} eo loco Analemma ita deſcriberet. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s685
"
xml:space
="
preserve
">Analem-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0028-06
"
xlink:href
="
note-0028-06a
"
xml:space
="
preserve
">Analemma
<
lb
/>
quo modo de-
<
lb
/>
ſcribatur à Vi-
<
lb
/>
truuio.</
note
>
ma eſt ratio conquiſita ſolis curſu, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s686
"
xml:space
="
preserve
">vmbrę creſcentis à Brumę obſeruatione inuenta, è qua per rationes
<
lb
/>
architectonic{as}, cir cini{q́ue} deſcriptiones eſt inuentus cęli effectus in mundo. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s687
"
xml:space
="
preserve
">Quia videlicet à ſolis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s688
"
xml:space
="
preserve
">vm-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0028-07
"
xlink:href
="
note-0028-07a
"
xml:space
="
preserve
">40</
note
>
brę à Gnomone proiectę curſu incipientes à bruma, hoc eſt, à ſolſtitio hyberno, antiqui, vt ex Vitruuio col
<
lb
/>
ligitur, in Analemmate not ahant diametros par allelorum ſolis ſecundum propri{as} diſtanti{as} inter ſeſe,
<
lb
/>
ex quo deinde Analemmate inuentus eſt effect{us} cœli in mundo, nemperatio ſolarium horologiorũ ad quã-
<
lb
/>
cunque poli altitudinem, quantitates dierum & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s689
"
xml:space
="
preserve
">noctium, ort{us} & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s690
"
xml:space
="
preserve
">occaſus ſolis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s691
"
xml:space
="
preserve
">alia penè innumer abi-
<
lb
/>
lia, quę omnia recenſere non eſt huius loci. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s692
"
xml:space
="
preserve
">Sed noſtra deſcriptio magis accommodata eſt ad vſum, quem
<
lb
/>
Analemma nobis pręſtat, vt ex ijs, quę ſequuntur, fiet perſpicuum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s693
"
xml:space
="
preserve
">Quare ad Analemma deſcribendum
<
lb
/>
& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s694
"
xml:space
="
preserve
">ad alia theoremata, problemata{q́ue} explicanda iam aggrediamur; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s695
"
xml:space
="
preserve
">Sitamen prius conſtructionem qua-
<
lb
/>
drantis cuiuſdam pręmittamus, qui mirificum vſum non ſolum in horologiorum deſcriptione, verum etiã
<
lb
/>
in aſtrolabij, aliorum{q́ue} inſtrumentorum tum ad Aſtronomiam, tum ad Geometriam ſpectantium, conſtru-
<
lb
/>
ctione nobis prębet, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s696
"
xml:space
="
preserve
">opus ipſum quodam modo facilius reddit, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s697
"
xml:space
="
preserve
">breui{us}. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s698
"
xml:space
="
preserve
">Id quod experientia ipſa
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0028-08
"
xlink:href
="
note-0028-08a
"
xml:space
="
preserve
">50</
note
>
quilibet vel facile diſcet.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s699
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s700
"
xml:space
="
preserve
">CONTINEANT igitur duę rectę AB, AC, intabella quapiam ęnea, vel lignea ductę angulũ
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0028-09
"
xlink:href
="
note-0028-09a
"
xml:space
="
preserve
">Conſtructio
<
lb
/>
quadrantis plu-
<
lb
/>
rimas vtilitates
<
lb
/>
habentis in ho-
<
lb
/>
rologiorum de-
<
lb
/>
ſeriptionibus,
<
lb
/>
& in alijs inſtru
<
lb
/>
mentis Mathe-
<
lb
/>
maticis conſtru
<
lb
/>
endis.</
note
>
rectum in A, puncto, ex quo, vt centro, quadrans circuli deſcribatur BC, atque hic in gradus 90. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s701
"
xml:space
="
preserve
">diuida-
<
lb
/>
tur, initio facto à puncto B. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s702
"
xml:space
="
preserve
">Deinde ex centro A, ad ſingulos gradus rectę lineę emittantur, ac tandem
<
lb
/>
ex A, quotuis alij quadrantes minores deſcribantur inter rect{as} AB, AC, comprehenſi. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s703
"
xml:space
="
preserve
">Deſcriptus igi-
<
lb
/>
tur erit hac ratione quadrans, qui quant{as} in rebus mathematicis habeat vtilitates, vix dici poteſt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s704
"
xml:space
="
preserve
">Nã
<
lb
/>
dicto citi{us} ea omnia nobis pręſtat, quæ per multas alioquin cir culorum diuiſiones non ſine magno labore,
<
lb
/>
atque molestia nobis eſſent inquirenda. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s705
"
xml:space
="
preserve
">Cui{us} rei vnum, aut alterum exemplum in medium hic adducam.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s706
"
xml:space
="
preserve
">Nam vberrimi ei{us} fructus ex ijs, quę in toto hoc opere dicturi ſumus, paſſim colligentur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s707
"
xml:space
="
preserve
">Sit exempligra
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0028-10
"
xlink:href
="
note-0028-10a
"
xml:space
="
preserve
">Vſus deſcri-
<
lb
/>
pti quadrantis.</
note
>
tia in figura quapiam, in qua circulus H I, ex centro G, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s708
"
xml:space
="
preserve
">ad interuallum ſemidiametri G H, </
s
>
</
p
>
</
div
>
</
text
>
</
echo
>