282276ALHAZEN
in tertia figura & quarta huius capituli [41.
42 n] quòd k l uidebitur maior quàm b c.
47. Si tota imago refracti uiſibilis à refractiuo conuexo, uideatur maior uiſibili: uidebitur
& pars imaginis maior parte uiſibilis proportionali. 41 p 10.
& pars imaginis maior parte uiſibilis proportionali. 41 p 10.
SEd ſecet linea d
243[Figure 243]a f h m g e n
k b p q d c l244[Figure 244]a h m g e r o n k b s z c l d m lineã k lin o:
erit ergo k o ima-
go b z: & erit angu
lus k a o maior an-
gulo b a z [ք 9 ax. ]
& poſitio k o eſt ſi-
milis poſitiõi b z:
& diſtantię k o, b z
re ſpectu a nõ dιffe
runt multũ. Qua-
propter k o uidebi
tur maior ꝗ̃ b z: Et
a eſt in perpẽdicu-
lari z m exeũte ab
extremitate b z ſu
per ſuperficiẽ cor-
poris: ſit ergo b f
pars b z: & ſit k r i-
mago b f: Ergo, ut
in quinta figura hu
ius capituli [43 n]
diximus: patet qđ
k r uidebitur ma-
ior quã b f. Si aũt
a eſt extra ſuperfi-
ciẽ, in qua ſunt oẽs perpendiculares exeuntes ex b c ſuper ſuperficiem corporis diaphani (nã linea,
quæ exit ex a ad medium b c perpendiculariter, non eſt idcirco perpendicularis ſuper ſuperficiẽ li-
neæ b c) idem patebit. Nam quia b c, k l ſunt erectæ ſuper lineam a z d, aut ſuper ſuperficiẽ, quæ trã-
ſit per lineam m d: & k o eſt imago b z: & l o eſt imago c, & angulus, quem reſpicit k o apud centrum
uiſus, eſt maior angulo, quẽ reſpicit b z apud centrum uiſus: & ſimiliter angulus, quẽ reſpicit o l, eſt
maior angulo, quẽ reſpicit z c: ergo k o uidebitur maior quã c z: & ſimiliter k r uidebitur maior quã
b f. Et omnia hæc declarantur in quinta figura huius capituli [43 n. ] Sed in hac poſitione eſt quæ-
dam additio, ſcilicet quòd k l, quæ eſt imago b c, eſt maior in ueritate quàm b c, & k r eſt maior b f.
In prima aũt poſitione, ſcilicet in plana ſuperficie [refractiui: qualis fuit 39. 40. 41. 42. 43 n] duæ ima
gines ſunt æquales duobus uiſibilib, apparent aũt uiſui eſſe maiores. Imago uerò kl, & imago ko, in
ſuքficie ſphęrica, à qua fit refractio, ſunt maiores in uiſu ipſis rebus: & ſic ſunt in ueritate. Et patet,
quòd angulus, quem reſpicit k l apud centrum uiſus, eſt maior angulo, quem reſpicit b c apud cen-
trum uiſus: & angulus, quem reſpicit k o apud centrũ uiſus, eſt maior angulo, quem reſpicit b z, cũ
uiſus fuerit extra ſuperficiem, in qua ſunt d e, d z, ut in quarta figura huius capituli [42 n] diximus.
Ergo ſi uiſus comprehenderit aliquid ultra corpus groſsius aere, cuius ſuperficies fuerit ſphęrica,
& cuius conuexum fuerit ex parte uiſus, & cuius centrum fuerit ultra rem uiſam, quãtùm ad uiſum:
comprehendet illud maius, quàm ſit ſecundum ueritatem, & etiam ſecundum apparẽtiam in uiſu:
ſiue fuerit uiſus in perpendiculari, exeunte à re uiſa ſuper ſuperficiem ſphæricam, ſiue extra, ſiue li-
nea, quæ exit à centro uiſus ad mediũ rei uiſæ, fuerit perpendicularis ſuper rem uiſam, ſiue obliqua.
Et hoc eſt quod uoluimus declarare.
243[Figure 243]a f h m g e n
k b p q d c l244[Figure 244]a h m g e r o n k b s z c l d m lineã k lin o:
erit ergo k o ima-
go b z: & erit angu
lus k a o maior an-
gulo b a z [ք 9 ax. ]
& poſitio k o eſt ſi-
milis poſitiõi b z:
& diſtantię k o, b z
re ſpectu a nõ dιffe
runt multũ. Qua-
propter k o uidebi
tur maior ꝗ̃ b z: Et
a eſt in perpẽdicu-
lari z m exeũte ab
extremitate b z ſu
per ſuperficiẽ cor-
poris: ſit ergo b f
pars b z: & ſit k r i-
mago b f: Ergo, ut
in quinta figura hu
ius capituli [43 n]
diximus: patet qđ
k r uidebitur ma-
ior quã b f. Si aũt
a eſt extra ſuperfi-
ciẽ, in qua ſunt oẽs perpendiculares exeuntes ex b c ſuper ſuperficiem corporis diaphani (nã linea,
quæ exit ex a ad medium b c perpendiculariter, non eſt idcirco perpendicularis ſuper ſuperficiẽ li-
neæ b c) idem patebit. Nam quia b c, k l ſunt erectæ ſuper lineam a z d, aut ſuper ſuperficiẽ, quæ trã-
ſit per lineam m d: & k o eſt imago b z: & l o eſt imago c, & angulus, quem reſpicit k o apud centrum
uiſus, eſt maior angulo, quẽ reſpicit b z apud centrum uiſus: & ſimiliter angulus, quẽ reſpicit o l, eſt
maior angulo, quẽ reſpicit z c: ergo k o uidebitur maior quã c z: & ſimiliter k r uidebitur maior quã
b f. Et omnia hæc declarantur in quinta figura huius capituli [43 n. ] Sed in hac poſitione eſt quæ-
dam additio, ſcilicet quòd k l, quæ eſt imago b c, eſt maior in ueritate quàm b c, & k r eſt maior b f.
In prima aũt poſitione, ſcilicet in plana ſuperficie [refractiui: qualis fuit 39. 40. 41. 42. 43 n] duæ ima
gines ſunt æquales duobus uiſibilib, apparent aũt uiſui eſſe maiores. Imago uerò kl, & imago ko, in
ſuքficie ſphęrica, à qua fit refractio, ſunt maiores in uiſu ipſis rebus: & ſic ſunt in ueritate. Et patet,
quòd angulus, quem reſpicit k l apud centrum uiſus, eſt maior angulo, quem reſpicit b c apud cen-
trum uiſus: & angulus, quem reſpicit k o apud centrũ uiſus, eſt maior angulo, quem reſpicit b z, cũ
uiſus fuerit extra ſuperficiem, in qua ſunt d e, d z, ut in quarta figura huius capituli [42 n] diximus.
Ergo ſi uiſus comprehenderit aliquid ultra corpus groſsius aere, cuius ſuperficies fuerit ſphęrica,
& cuius conuexum fuerit ex parte uiſus, & cuius centrum fuerit ultra rem uiſam, quãtùm ad uiſum:
comprehendet illud maius, quàm ſit ſecundum ueritatem, & etiam ſecundum apparẽtiam in uiſu:
ſiue fuerit uiſus in perpendiculari, exeunte à re uiſa ſuper ſuperficiem ſphæricam, ſiue extra, ſiue li-
nea, quæ exit à centro uiſus ad mediũ rei uiſæ, fuerit perpendicularis ſuper rem uiſam, ſiue obliqua.
Et hoc eſt quod uoluimus declarare.
48. Imago refracti uiſibilis ab aqua ad aerem, uidetur maior uiſibili. 42 p 10.
ET hoc accidit in eis, quæ uidentur in aqua:
nam conuexum ſuperficiei a quæ ſphæricum eſt ex
parte uiſus, & centrum ſuperficiei aquæ eſt ultra illa, quæ comprehenduntur in a qua, & aqua
eſt groſsior aere: Sed illud, quod uidetur in aqua, ſi aqua fuerit clara & pauca, fortè non com-
prehenditur à uiſu eſſe maius in aqua, quàm ſi eſſet in aere. Non enim differt quantitas eius tunc,
quantùm ad ſenſum, ſcilicet quantitas eius in aqua & aere: tunc enim illa additio in aqua crit par-
ua, & ideo ſenſus non diſtinguet tunc illam additionem: tamen experientia poteſt comprehendi
hoc modo. Accipe corpus columnare, cuius longitudo non ſit minor uno cubito: & ſit aliquantæ
groſsiciei: album: nam albedo in aqua manifeſtius diſtinguitur: & ſit ſuperficies baſis eius plana,
ita ut per ſe ſtet æqualiter ſuper ſuperficiem terræ. Hoc obſeruato, accipe uas amplum, & ſit ſu-
perficies eius plana, & infunde in uas aquam claram in altitudine minore longitudine corpo-
ris columnaris: deinde mitte illud corpus columnare in aquam, & pone ipſum ſuper ſuam ba-
ſim in medio uaſis: erit ergo aliqua pars huius corporis extra aquam: nam altitudo aquæ eſt mi-
parte uiſus, & centrum ſuperficiei aquæ eſt ultra illa, quæ comprehenduntur in a qua, & aqua
eſt groſsior aere: Sed illud, quod uidetur in aqua, ſi aqua fuerit clara & pauca, fortè non com-
prehenditur à uiſu eſſe maius in aqua, quàm ſi eſſet in aere. Non enim differt quantitas eius tunc,
quantùm ad ſenſum, ſcilicet quantitas eius in aqua & aere: tunc enim illa additio in aqua crit par-
ua, & ideo ſenſus non diſtinguet tunc illam additionem: tamen experientia poteſt comprehendi
hoc modo. Accipe corpus columnare, cuius longitudo non ſit minor uno cubito: & ſit aliquantæ
groſsiciei: album: nam albedo in aqua manifeſtius diſtinguitur: & ſit ſuperficies baſis eius plana,
ita ut per ſe ſtet æqualiter ſuper ſuperficiem terræ. Hoc obſeruato, accipe uas amplum, & ſit ſu-
perficies eius plana, & infunde in uas aquam claram in altitudine minore longitudine corpo-
ris columnaris: deinde mitte illud corpus columnare in aquam, & pone ipſum ſuper ſuam ba-
ſim in medio uaſis: erit ergo aliqua pars huius corporis extra aquam: nam altitudo aquæ eſt mi-