Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

Page concordance

< >
Scan Original
261 209
262 210
263 211
264 212
265 213
266 214
267 215
268 216
269 217
270 218
271 219
272 220
273 221
274 222
275 223
276 224
277 225
278 226
279 227
280 228
281 229
282 230
283 231
284 232
285 233
286 234
287 235
288 236
289 237
290 238
< >
page |< < (239) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="239" file="0291" n="291" rhead="PARS TERTIA."/>
            ne, quam multa deduci poſſint ad explicationem Naturæ per-
              <lb/>
            quam idoneis.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">510. </s>
            <s xml:space="preserve">Sic etiam ex hac diffuſione ad ejuſmodi æqualitatem
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0291-01" xlink:href="note-0291-01a" xml:space="preserve">Quæ a diffuſio-
                <lb/>
              ne ad æqualita-
                <lb/>
              tem conſequan-
                <lb/>
              tur potiffimum
                <lb/>
              reſpectu refri-
                <lb/>
              gerationis, &
                <lb/>
              conglaciationis.</note>
            eandem inter diverſas ejuſdem ſubſtantiæ partes, ſed admodum
              <lb/>
            diverſam inter ſubſtantias diverſas, facile intelligitur, qui fiat,
              <lb/>
            ut manus in hyeme expoſita libero aeri minus ſentiat frigoris,
              <lb/>
            quam ſolido cuipiam ſatis denſo corpori, quod ante ipſi aeri
              <lb/>
            frigido diu fuerit expoſitum, ut marmori, & </s>
            <s xml:space="preserve">inter ipſa cor-
              <lb/>
            pora ſolida, multo majus frigus ab altero ſentiat, quam ab al-
              <lb/>
            tero, ac ab aere humido multo plus, quam a ſicco, rapta ni-
              <lb/>
            mirum in diverſis ejuſmodi circumſtantiis eodem tempore ad-
              <lb/>
            modum diverſa copia igneæ ſubſtantiæ, quæ calorem in manu
              <lb/>
            fovebat. </s>
            <s xml:space="preserve">Atque hic quidem & </s>
            <s xml:space="preserve">analogiæ ſunt quædam cum
              <lb/>
            iis, quæ de refractione diximus: </s>
            <s xml:space="preserve">nam plerumque corpora, quæ
              <lb/>
            plus habent materiæ, niſi oleoſa, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſulphoroſa ſint, majorem
              <lb/>
            habent vim refractivam, pro ratione denſitatis ſuæ, & </s>
            <s xml:space="preserve">cor-
              <lb/>
            pora itidem communiter, quo denſiora ſunt, eo citius manum
              <lb/>
            admotam calore ſpoliant, quæ idcirco ſi lineam telam libero
              <lb/>
            expoſitam aeri contingat in hyeme, multo minus frigeſcit,
              <lb/>
            quam ſi lignum, ſi marmora, ſi metalla. </s>
            <s xml:space="preserve">Fieri itidem poteſt,
              <lb/>
            ut aliqua ſubſtantia ejuſmodi ſubſtantiam igneam repellat et-
              <lb/>
            iam, ſed ob aliam ſubſtantiam admixtam ſibi magis attrahen-
              <lb/>
            tem, adhuc aliquid ſurripiat magis, vel minus, prout ejus ad-
              <lb/>
            mixtæ ſubſtantiæ plus habet, vel minus. </s>
            <s xml:space="preserve">Sic fieri poſſet, ut
              <lb/>
            aer ejuſmodi ſubſtantiam igneam reſpueret, ſed ob heterogenea
              <lb/>
            corpora, quæ ſuſtinet, inter quæ inprimis eſt aqua in vapores
              <lb/>
            elevata, ſurripiat nonnihil; </s>
            <s xml:space="preserve">ubi autem in ipſo volitantes par-
              <lb/>
            ticulæ, quæ ad fixitatem adducunt, vel expellunt ejuſmodi
              <lb/>
            ſubſtantiam igneam, accedant ad alias, ut aqueas, fieri poteſt,
              <lb/>
            ut repente habeantur & </s>
            <s xml:space="preserve">concretiones, atque congelationes, ac
              <lb/>
            inde nives, & </s>
            <s xml:space="preserve">grandines. </s>
            <s xml:space="preserve">A diffuſione vero ad æqualitatem
              <lb/>
            intra idem corpus fieri utique debet, ut ubi altius infra Ter-
              <lb/>
            ræ ſuperficiem deſcenſum ſit, permanens habeatur caloris
              <lb/>
            gradus, ut in fodinis, ad exiguam profunditatem pertinen-
              <lb/>
            te effectu viciſſitudinum, quas habemus in ſuperficie ex tot
              <lb/>
            ſubſtantiarum permixtionibus continuis, & </s>
            <s xml:space="preserve">acceſſu, ac receſſu
              <lb/>
            ſolarium radiorum, quæ omnia ſe mutuo compenſant ſaltem
              <lb/>
            intra annum, antequam ſenſibilis differentia haberi poſſit in
              <lb/>
            profundioribus locis: </s>
            <s xml:space="preserve">ac ex diverſa vi, quam diverſæ ſub-
              <lb/>
            ſtantiæ exercent in ejuſmodi ſubſtantiam igneam, provenire
              <lb/>
            debet & </s>
            <s xml:space="preserve">illud, quod experimenta evincunt, ut nimirum nec
              <lb/>
            eodem tempore æque frigeſcant diverſæ ſubſtantiæ aeri libe-
              <lb/>
            ro expoſitæ, nec caloris imminutio certam denſitatum ra-
              <lb/>
            tionem ſectetur, ſed varietur admodum independenter ab i-
              <lb/>
            pſa. </s>
            <s xml:space="preserve">Eodem autem pacto & </s>
            <s xml:space="preserve">alia innumera ex iiſdem prin-
              <lb/>
            cipiis, ubique ſane conformibus admodum facile explican-
              <lb/>
            tur.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">511. </s>
            <s xml:space="preserve">Patet autem ex iiſdem principiis repeti poſſe explica-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0291-02" xlink:href="note-0291-02a" xml:space="preserve">Eodem pa.</note>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>