Clavius, Christoph
,
Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Notes
Figures
Content
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 410
411 - 420
421 - 430
431 - 440
441 - 450
451 - 460
461 - 470
471 - 480
481 - 490
491 - 500
501 - 510
511 - 520
521 - 530
531 - 540
541 - 550
551 - 560
561 - 570
571 - 580
581 - 590
591 - 600
601 - 610
611 - 620
621 - 630
631 - 640
641 - 650
651 - 660
661 - 670
671 - 677
>
271
(255)
272
(256)
273
(257)
274
(258)
275
(259)
276
(260)
277
(261)
278
(262)
279
(263)
280
(264)
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 410
411 - 420
421 - 430
431 - 440
441 - 450
451 - 460
461 - 470
471 - 480
481 - 490
491 - 500
501 - 510
511 - 520
521 - 530
531 - 540
541 - 550
551 - 560
561 - 570
571 - 580
581 - 590
591 - 600
601 - 610
611 - 620
621 - 630
631 - 640
641 - 650
651 - 660
661 - 670
671 - 677
>
page
|<
<
(303)
of 677
>
>|
<
echo
version
="
1.0RC
">
<
text
xml:lang
="
it
"
type
="
free
">
<
div
xml:id
="
echoid-div1046
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
255
">
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s20420
"
xml:space
="
preserve
">
<
pb
o
="
303
"
file
="
0319
"
n
="
319
"
rhead
="
LIBER TERTIVS.
"/>
rallelum in arc{us} ſimiles, quòd illi circuli per horum polos non ducantur: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20421
"
xml:space
="
preserve
">eadem{q́ue} ratio eſt de quocun-
<
lb
/>
que Verticali declinante, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20422
"
xml:space
="
preserve
">circulo, qui ei ęquidiſtet. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20423
"
xml:space
="
preserve
">Quę cum ita ſint, non videntur æquales poſſe eſſe
<
lb
/>
duo illi anguli à dictis ſectionib{us} conſtituti; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20424
"
xml:space
="
preserve
">quandoquidem, vt oſtendim{us}, non auferunt arcus ſimiles
<
lb
/>
ex circulo maximo, cui horologium æquidistat, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20425
"
xml:space
="
preserve
">ex ei{us} parallelo, quem in ſphæra planum horolo-
<
lb
/>
gii efficit.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20426
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s20427
"
xml:space
="
preserve
">HAEC ſunt, quę anxium reddere poſſent Lectoris animum: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20428
"
xml:space
="
preserve
">Vnde clarius rem iſtã explanare opor-
<
lb
/>
tebit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20429
"
xml:space
="
preserve
">Libet autem hoc loco dubitationem hanc diſſoluere, (et ſi ſcio illam apud exercitatos in elementis
<
lb
/>
ſphæricis locum non habere) quia ex ea multæ aliæ ſimiles dubitationes poterunt explicari, vt ex iis, quę
<
lb
/>
<
note
position
="
right
"
xlink:label
="
note-0319-01
"
xlink:href
="
note-0319-01a
"
xml:space
="
preserve
">Solutio dubi-
<
lb
/>
tationis ſupe-
<
lb
/>
rioris.</
note
>
ſequuntur, fiet perſpicuum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20430
"
xml:space
="
preserve
">Dico ergo rectè à nobis eſſe demonſtratum, angulos illos æquales eſſe: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20431
"
xml:space
="
preserve
">neque
<
lb
/>
verò obſtat, quòd illi arcus ſimiles non ſint; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20432
"
xml:space
="
preserve
">quoniam enim axis mundi non cadit in centrum circuli, quẽ
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0319-02
"
xlink:href
="
note-0319-02a
"
xml:space
="
preserve
">10</
note
>
planum horologii in ſphæra efficit, propterea quòd axis eius proprius, per propoſ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20433
"
xml:space
="
preserve
">10. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20434
"
xml:space
="
preserve
">lib. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20435
"
xml:space
="
preserve
">1. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20436
"
xml:space
="
preserve
">Theodoſii, in
<
lb
/>
ipſius centrum cadat, non erit punctum C, in quod cadit axis mundi, centrum illius circuli: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20437
"
xml:space
="
preserve
">ac proinde fie-
<
lb
/>
ri non poteſt, vt lineæ rectæ angulum in plano horologii efficientes in C, auferant ex eo circulo arcum ſi-
<
lb
/>
milem ei, quem abſcindunt lineæ rectæ angulum æqualem comprehendentes ex circulo maximo, cui ille
<
lb
/>
æquidiſtat. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20438
"
xml:space
="
preserve
">Soli enim anguli æquales ad centra circulorum, vel ad circumferentias conſtituti inſiſtunt
<
lb
/>
arcubus ſimilibus, vt in ſcholio propoſ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20439
"
xml:space
="
preserve
">33. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20440
"
xml:space
="
preserve
">lib. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20441
"
xml:space
="
preserve
">6. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20442
"
xml:space
="
preserve
">Euclidis, demonſtr auimus: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20443
"
xml:space
="
preserve
">quales non ſunt duo prædi-
<
lb
/>
cti anguli. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20444
"
xml:space
="
preserve
">Nam ille in circulo maximo, cui horologium æquidiſtat, conſtituitur in eius centro, put a in cen
<
lb
/>
tro mundi, alter verò in circulo, qui illi par allelus est, extra centrum, nempe in puncto C, quod oſtendi-
<
lb
/>
m{us} iam centrum illius non eſſe. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20445
"
xml:space
="
preserve
">V erum tamen eſt, ſi ex C, in plano horologii circulus deſcribatur, arcum
<
lb
/>
quem dictus angul{us} D C P, abſcindit, qualis in noſtro exemplo eſt arcus D P, ſimilem fore arcui, quẽ
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0319-03
"
xlink:href
="
note-0319-03a
"
xml:space
="
preserve
">20</
note
>
æqualis angulus ex circulo maximo, cui horologium æquidiſtat, in centro eius conſtitutus aufert: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20446
"
xml:space
="
preserve
">ſed ille
<
lb
/>
circulus parallelo, quem planum horologii facit in ſphæra, concentricus non eſt, vt oſtendimus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20447
"
xml:space
="
preserve
">Non ergo
<
lb
/>
locum habet dubitatio propoſita hoc loco.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20448
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
note
position
="
right
"
xml:space
="
preserve
">Quomodo ho-
<
lb
/>
rologium decli
<
lb
/>
nans à Vertica
<
lb
/>
li collocandum
<
lb
/>
ſit, vt horas mõ
<
lb
/>
ſtret.</
note
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s20449
"
xml:space
="
preserve
">IAM verò ſi horologium declinans hactenus delineatum ita collocetur in plano declinante, vt li-
<
lb
/>
nea meridiana, ſeu horæ 12. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20450
"
xml:space
="
preserve
">C D, ad Horizontem perpendicularis ſit, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20451
"
xml:space
="
preserve
">recta A B, illam ad angulos
<
lb
/>
rectos ſecans Horizonti æquidiſtet, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20452
"
xml:space
="
preserve
">præterea punctum C, in iis, quæ à meridie declinant, ſurſum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20453
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
punctum D, deorſum verſus statuatur; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20454
"
xml:space
="
preserve
">in illis verò, quæ deflectunt à borea, punctum C, deorſum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20455
"
xml:space
="
preserve
">D,
<
lb
/>
ſurſum verſus ponatur; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20456
"
xml:space
="
preserve
">nec non in puncto K, ad angulos rectos infigatur ſtylus I K, vel triangulũ C I G,
<
lb
/>
rectum ſtatuatur ad planum horologij, indicabit extremum vmbræ à vertice ſtyli proiectæ, veltota vm-
<
lb
/>
bra totius axis C I, horas à meridie, vel media nocte, vt in ſcholio propoſ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20457
"
xml:space
="
preserve
">1. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20458
"
xml:space
="
preserve
">ſuperioris libri oſtendim{us}.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20459
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
note
position
="
left
"
xml:space
="
preserve
">30</
note
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s20460
"
xml:space
="
preserve
">QVOD ſi in ipſo muro declinante horologium deſcribendum ſit, non autem in quopiam alio plano,
<
lb
/>
<
note
position
="
right
"
xlink:label
="
note-0319-06
"
xlink:href
="
note-0319-06a
"
xml:space
="
preserve
">Quomodo in
<
lb
/>
plano ſtabili,
<
lb
/>
quod à Vertica
<
lb
/>
li declinet, ho-
<
lb
/>
rologium Aſtro
<
lb
/>
nomicum de-
<
lb
/>
ſcribendũ ſit.</
note
>
ex quo in murum transferatur, vt hactenus fecim{us}; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20461
"
xml:space
="
preserve
">ducenda erit in muro recta C D, officio perpendicu-
<
lb
/>
li ad Horizontem perpendicularis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20462
"
xml:space
="
preserve
">ad hanc in eodem muro perpendicularis ducenda A B, quæ Hori-
<
lb
/>
zonti æquidiſtabit: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20463
"
xml:space
="
preserve
">Vel ſi mauis, per libellam, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20464
"
xml:space
="
preserve
">perpendiculum ducenda erit recta A B, Horizonti
<
lb
/>
æquidiſtans, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20465
"
xml:space
="
preserve
">ad hanc excitanda perpendicularis C D, quæ ad Horizontem perpendicularis erit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20466
"
xml:space
="
preserve
">Cæte-
<
lb
/>
ra autem conſtruenda, vt in prima deſcriptione horologij declinantis; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20467
"
xml:space
="
preserve
">Nimirum ducenda linea declina-
<
lb
/>
tionis E F, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20468
"
xml:space
="
preserve
">ad A B, perpendicularis F G, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20469
"
xml:space
="
preserve
">c. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20470
"
xml:space
="
preserve
">Si autem alijs duob{us} modis vti malueris, ducenda
<
lb
/>
quoque erit ante omnia recta C D, ad Horizontem perpendicularis. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20471
"
xml:space
="
preserve
">Deinde ducenda recta C P, ita vt
<
lb
/>
C D, C P, intercipiant arcum D P, vt in tertio modo dixim{us}, ea tamen lege, vt attentè conſideretur,
<
lb
/>
verſus quam partem arcas D P, per propoſ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20472
"
xml:space
="
preserve
">30. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20473
"
xml:space
="
preserve
">primi libri repert{us} numerari debeat, quemadmodum
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0319-07
"
xlink:href
="
note-0319-07a
"
xml:space
="
preserve
">40</
note
>
in tertio modo præſcripſimus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20474
"
xml:space
="
preserve
">Reliqua omnino conficienda, vt pri{us}: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20475
"
xml:space
="
preserve
">hoc eſt, ducenda æquinoctialis linea
<
lb
/>
G H, perpendicularis ad C P, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20476
"
xml:space
="
preserve
">c.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20477
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
note
position
="
right
"
xml:space
="
preserve
">Qua ratione li
<
lb
/>
neæ horarię du
<
lb
/>
ci poſſint ſecũ-
<
lb
/>
dum Andream
<
lb
/>
Schonerum,
<
lb
/>
etiamſi earum
<
lb
/>
puncta in æqui
<
lb
/>
noctiali inuen-
<
lb
/>
ta non ſint.</
note
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s20478
"
xml:space
="
preserve
">QVONIAM verò aliquando contingit, vt aliquę lineæ horariæ aut nunquam, aut certè valde
<
lb
/>
procul æquinoctialem lineam ſecent, quod ideo cuenit, quòd interdum rectæ per centrum L, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20479
"
xml:space
="
preserve
">puncta di-
<
lb
/>
uiſionum circuli ex L, deſcripti emiſſę vel ſunt parallelę ipſi ęquinoctiali lineę, vel in punctis remotiſſi-
<
lb
/>
mis eam interſecant; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20480
"
xml:space
="
preserve
">excogitauit Andre{as} Schoner{us} rationem ſanè ingenioſam, qua eædem lineæ hora-
<
lb
/>
riæ ex C, centro horologii duci poſſint, nulla habita ratione lineę æquinoctialis. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20481
"
xml:space
="
preserve
">Id quod in horologio ho-
<
lb
/>
rizontali etiam fecit, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20482
"
xml:space
="
preserve
">in Verticali. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20483
"
xml:space
="
preserve
">Hoc autem ſe modo ferè habet eius conſtructio. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20484
"
xml:space
="
preserve
">Ex puncto E,
<
lb
/>
ad rect{as} β C, E F, perpendiculares ducantur E Y, E Q, ſit {q́ue} E Q, ipſi E Y, æqualis. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20485
"
xml:space
="
preserve
">Ducta autem
<
lb
/>
recta Q F, quæ rectam A B, ſecet in R, ducatur per R, ad A B, perpendicularis R S, vel ipſi C D, pa-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0319-09
"
xlink:href
="
note-0319-09a
"
xml:space
="
preserve
">50</
note
>
rallela, ſecans lineam C α, horæ 6. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20486
"
xml:space
="
preserve
">in S. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20487
"
xml:space
="
preserve
">Rurſus per S, ad R S, ducta perpendiculari S T, vel parallela
<
lb
/>
ipſi A B, ſumpta{q́ue} S T, ipſi R S, æquali, ducatur per T, ad S T, perpendicularis, vel ipſi R S, paralle-
<
lb
/>
la. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20488
"
xml:space
="
preserve
">Postremo ſi ex T, centro ſemicirculus deſcriptus in partes 12. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20489
"
xml:space
="
preserve
">æquales diſtribuatur, initio facto à re-
<
lb
/>
cta T S, ſecabunt rectæ ex T, per puncta diuiſionum emiſſæ rectam R S, in punctis, per quæ rectæ ex C,
<
lb
/>
centro horologii egredientes dabunt horari{as} line{as}, vt pri{us}. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20490
"
xml:space
="
preserve
">Quòd ſi hæc ratio deſcriptionis cum prio-
<
lb
/>
rib{us} coniungatur, accuratè admodum, exquiſite{q́ue} omnes lineæ horariæ deſcribentur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20491
"
xml:space
="
preserve
">Nam quæ in pun-
<
lb
/>
ctis remotis rectam R S, ſecant, eæ non longè à puncto G, ęquinoctialem lineam diuident, vt in hora 11.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20492
"
xml:space
="
preserve
">apparet: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20493
"
xml:space
="
preserve
">Et quę ęgrè lineam ęquinoctialem ſecant, eę commodiſſimè rectam R S, interſecant, vt in ho-
<
lb
/>
ra 4. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20494
"
xml:space
="
preserve
">perſpicuum eſt.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20495
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s20496
"
xml:space
="
preserve
">VERVM quia ad hanc deſcriptionem neceſſarium eſt, vt pri{us} ducatur linea horę 6.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20497
"
xml:space
="
preserve
">1 ex C, centro
<
lb
/>
horologij per punctum α, rectæ A B. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20498
"
xml:space
="
preserve
">in quod cadit recta F α, ad lineam declinationis E F, </
s
>
</
p
>
</
div
>
</
text
>
</
echo
>