Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

List of thumbnails

< >
351
351 (49)
352
352 (50)
353
353 (51)
354
354 (52)
355
355 (53)
356
356 (54)
357
357 (55)
358
358 (56)
359
359 (57)
360
360 (58)
< >
page |< < (55) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div868" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s23553" xml:space="preserve">
              <pb o="55" file="0357" n="357" rhead="LIBER PRIMVS."/>
            ut eſt t c:</s>
            <s xml:id="echoid-s23554" xml:space="preserve"> patet, quoniã illa minima linea intra ſuperficiem ſectionis producetur ad peripheriam cir
              <lb/>
            culi, ut in punctum m:</s>
            <s xml:id="echoid-s23555" xml:space="preserve"> aliqua ergo ſuperficies cõmunis erit circulo & ſectioni:</s>
            <s xml:id="echoid-s23556" xml:space="preserve"> circulus ergo & ſe-
              <lb/>
            ctio ſe ſecabunt.</s>
            <s xml:id="echoid-s23557" xml:space="preserve"> Hęc itaq;</s>
            <s xml:id="echoid-s23558" xml:space="preserve"> ſectio nõ erit niſi in duobus tantũ punctis g & k:</s>
            <s xml:id="echoid-s23559" xml:space="preserve"> quod per modum 10 p 3
              <lb/>
            conuinci poteſt.</s>
            <s xml:id="echoid-s23560" xml:space="preserve"> Patet ergo propoſitum.</s>
            <s xml:id="echoid-s23561" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div869" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head707" xml:space="preserve" style="it">133. A pũcto dato in circuli circũferẽtia extra diametrũ: poßibile eſt ducere lineãք diametrũ
            <lb/>
          ad circũferentiã, ita, ut pars ei{us} interiacẽs diametrũ & reliquãpartẽ circũferẽtiæ, ſit æqualis
            <lb/>
          lineæ datæ eidẽ circulo inſcriptibili præmiſſo modo: ſed harum linearum æqualium ab eodẽ pun
            <lb/>
          cto dato in eodem circulo producibiles ſunt tantùm duæ. Alhazen 34 n 5.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s23562" xml:space="preserve">Eſto circulus a b g, cuius diameter ſit b g:</s>
            <s xml:id="echoid-s23563" xml:space="preserve"> & punctus datus in ſui circũferentia ſita:</s>
            <s xml:id="echoid-s23564" xml:space="preserve"> & ſit h z linea
              <lb/>
            data minor diametro b g, pręmiſſo modo poſsibilis inſcribi circulo.</s>
            <s xml:id="echoid-s23565" xml:space="preserve"> Dico, quòd â pũcto a poſsibile
              <lb/>
            eſt ducere lineã tranſeuntẽ per diametrũ b g, cuius pars interiacens diametrũ b g & circũferentiam
              <lb/>
            ſit ęqualis lineę datę, quę h z.</s>
            <s xml:id="echoid-s23566" xml:space="preserve"> Ducantur enim in circulo lineę b a & a g:</s>
            <s xml:id="echoid-s23567" xml:space="preserve"> & ſuper punctũ h lineę datę
              <lb/>
            h z fiat angulus ęqualis angulo a g b:</s>
            <s xml:id="echoid-s23568" xml:space="preserve"> qui ſit m h z, ducta linea m h, & ſuper idẽ punctũ h fiat angulus
              <lb/>
            æqualis angulo a b g, qui ſit l h z, ducta linea h l:</s>
            <s xml:id="echoid-s23569" xml:space="preserve"> & â puncto z ducatur linea æquidiſtans lineę h m,
              <lb/>
            quę ſit z n:</s>
            <s xml:id="echoid-s23570" xml:space="preserve"> quę quidẽ ſecabit lineã h l:</s>
            <s xml:id="echoid-s23571" xml:space="preserve"> ſit, ut ſecet ipſam in puncto x:</s>
            <s xml:id="echoid-s23572" xml:space="preserve"> & à pũcto z iterũ ducatur alia li
              <lb/>
            nea æquidiſtans lineę h l, quę ſit z t, ſecans lineã h m in puncto t:</s>
            <s xml:id="echoid-s23573" xml:space="preserve"> ſecabit autem per 2 huius:</s>
            <s xml:id="echoid-s23574" xml:space="preserve"> & à pun
              <lb/>
            cto t ducatur ſectio conica, quæ ſit t p, ſicut præmiſſum eſt in 131 huius.</s>
            <s xml:id="echoid-s23575" xml:space="preserve"> Hæc itaq;</s>
            <s xml:id="echoid-s23576" xml:space="preserve"> ſectio non contin
              <lb/>
            git aliquam linearũ z n & h l, inter quas ipſa iacet.</s>
            <s xml:id="echoid-s23577" xml:space="preserve"> Similiter fiat ſectio alia conica, iſti oppoſita, inter
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0357-01" xlink:href="fig-0357-01a" number="390">
                <variables xml:id="echoid-variables374" xml:space="preserve">a g e b d</variables>
              </figure>
            eaſdem lineas ex parte alia, quę ſit c u:</s>
            <s xml:id="echoid-s23578" xml:space="preserve"> & inter il-
              <lb/>
            las ſectiones omnium linearum ductarum mini-
              <lb/>
            ma ducta à puncto t ad ſectionem c u, ſit linea t c.</s>
            <s xml:id="echoid-s23579" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Hæc ergo linea t c ſi fuerit æqualis diametro cir-
              <lb/>
            culi b g:</s>
            <s xml:id="echoid-s23580" xml:space="preserve"> circulus factus ſecundum ſemidiametrũ
              <lb/>
            t c (poſito pede circini in puncto t) palàm, quia
              <lb/>
            ſectionem c u cõtinget.</s>
            <s xml:id="echoid-s23581" xml:space="preserve"> Si uerò linea t c fuerit mi-
              <lb/>
            nor diametro b g:</s>
            <s xml:id="echoid-s23582" xml:space="preserve"> circulus factus modo prędicto
              <lb/>
            ſecundum quantitatem lineæ b g ſecabit ſectionẽ
              <lb/>
            c u in duobus punctis, ut patet per pręmiſſam.</s>
            <s xml:id="echoid-s23583" xml:space="preserve"> Sit
              <lb/>
            ergo nunc primùm linea t c ęqualis diametro b g.</s>
            <s xml:id="echoid-s23584" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Cum ergo linea t c ducatur ad ſectionem conicã,
              <lb/>
            quæ interiacet lineas h l & z n:</s>
            <s xml:id="echoid-s23585" xml:space="preserve"> neceſſariò ſecabit
              <lb/>
            linea t c illas ambas lineas:</s>
            <s xml:id="echoid-s23586" xml:space="preserve"> quas ſi in puncto x (ꝗ
              <lb/>
            eſt pũctus communis ſectionis illarum linearũ)
              <lb/>
            ſecuerit, erit linea t x æqualis lineæ x c:</s>
            <s xml:id="echoid-s23587" xml:space="preserve"> quòd ſi
              <lb/>
            ipſas in alijs punctis ſecuerit:</s>
            <s xml:id="echoid-s23588" xml:space="preserve"> ſecet ergo lineã z n
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0357-02" xlink:href="fig-0357-02a" number="391">
                <variables xml:id="echoid-variables375" xml:space="preserve">h n t f x q c u p m z f</variables>
              </figure>
            in puncto q, & lineam h l ín puncto f:</s>
            <s xml:id="echoid-s23589" xml:space="preserve"> & du-
              <lb/>
            catur à puncto z per 31 p 1 linea æquidiſtans
              <lb/>
            ipſi lineæ t c:</s>
            <s xml:id="echoid-s23590" xml:space="preserve"> quæ per 2 huius ſecabit lineas
              <lb/>
            h m & h l, ſicut etiam ſua ęquidiſtans t c:</s>
            <s xml:id="echoid-s23591" xml:space="preserve"> ſecet
              <lb/>
            ergo eas in punctis m & l:</s>
            <s xml:id="echoid-s23592" xml:space="preserve"> & ſit ipſa linea m z
              <lb/>
            l.</s>
            <s xml:id="echoid-s23593" xml:space="preserve"> Super diametri ergo g b terminum g per 23
              <lb/>
            p 1 fiat angulus æqualis angulo h l m, qui ſit
              <lb/>
            angulus b g d:</s>
            <s xml:id="echoid-s23594" xml:space="preserve"> & ducantur duæ lineæ a d, d b.</s>
            <s xml:id="echoid-s23595" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Palàm ergo, cum angulus g a b ſit rectus per
              <lb/>
            31 p 3, quòd alij duo anguli trianguli g a b, ſcili
              <lb/>
            cet a g b & a b g ualent rectũ per 32 p 1:</s>
            <s xml:id="echoid-s23596" xml:space="preserve"> angu-
              <lb/>
            lus ergo l h m (qui æqualis eſt illis duobus angulis) eſt rectus:</s>
            <s xml:id="echoid-s23597" xml:space="preserve"> ergo æqualis angulo g d b:</s>
            <s xml:id="echoid-s23598" xml:space="preserve"> angulus
              <lb/>
            uerò h l m eſt æqualis angulo d g b:</s>
            <s xml:id="echoid-s23599" xml:space="preserve"> ergo per 32 p 1 angulus tertius unius, trigonorum g b d & h l m
              <lb/>
            erit ęqualis angulo tertio alterius, ſcilicet angulus h m l, angulo g b d:</s>
            <s xml:id="echoid-s23600" xml:space="preserve"> erit ergo per 4 p 6 proportio
              <lb/>
            lineæ g b ad b d, ſicut lineæ l m ad m h.</s>
            <s xml:id="echoid-s23601" xml:space="preserve"> Sit aũt pũctus, in quo linea a d ſecat diametrũ b g, punctus e.</s>
            <s xml:id="echoid-s23602" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Quia ergo ք 27 p 3 angulus a d b eſt æqualis angulo b g a:</s>
            <s xml:id="echoid-s23603" xml:space="preserve"> quia cadũt in eundẽ arcũ (qui a b) & an-
              <lb/>
            gulus b g a æqualis angulo m h z ex p̃miſsis:</s>
            <s xml:id="echoid-s23604" xml:space="preserve"> erit ergo angulus a d b æqualis angulo m h z:</s>
            <s xml:id="echoid-s23605" xml:space="preserve"> & patuit
              <lb/>
            prius, qđ angulus d b g eſt æqualis angulo h m z:</s>
            <s xml:id="echoid-s23606" xml:space="preserve"> erit ergo tertius angulus trianguli d e b per 32 p 1
              <lb/>
            ęqualis tertio angulo trigoni m h z, ſcilicet angulus d e b angulo m z h.</s>
            <s xml:id="echoid-s23607" xml:space="preserve"> Quia ergo trigona d e b & m
              <lb/>
            z h ſunt æquiangula, erit per 4 p 6 proportio lineę b d ad d e, ſicut lineę m h ad h z.</s>
            <s xml:id="echoid-s23608" xml:space="preserve"> Oſtẽſum eſt aũt
              <lb/>
            ſuperius, qđ eſt ꝓportio lineę g b ad b d, ſicut lineę l m ad m h:</s>
            <s xml:id="echoid-s23609" xml:space="preserve"> ergo ք 22 p 5 erit ք ęquã ꝓportiona-
              <lb/>
            litatẽ ꝓportio lineę b g ad d e, ſicut lineę l m ad h z:</s>
            <s xml:id="echoid-s23610" xml:space="preserve"> ſed ſicut ք 131 huius declaratũ eſt, patet, qđ linea
              <lb/>
            q t eſt ęqualis lineę f c:</s>
            <s xml:id="echoid-s23611" xml:space="preserve"> ſed linea t q eſt ęqualis lineę m z ք 34 p 1, cũ parallelogrãmũ m t q z ſit ęquidi-
              <lb/>
            ſtãtiũ laterũ, ut patet ex pręmiſsis:</s>
            <s xml:id="echoid-s23612" xml:space="preserve"> eſt igitur linea m z ęqualis lineę f c:</s>
            <s xml:id="echoid-s23613" xml:space="preserve"> ſed ք 34 p 1 linea z l eſt æqua-
              <lb/>
            lis lineę t f.</s>
            <s xml:id="echoid-s23614" xml:space="preserve"> Eſt igitur totalis linea m l æqualis totali lineę t c:</s>
            <s xml:id="echoid-s23615" xml:space="preserve"> ergo ք 7 p 5 eſt ꝓportio lineę t c ad h z,
              <lb/>
            ſicut lineę l m ad h z.</s>
            <s xml:id="echoid-s23616" xml:space="preserve"> Eſt ergo ꝓportio lineæ g b ad lineã d e, ſicut lineę t c ad h z:</s>
            <s xml:id="echoid-s23617" xml:space="preserve"> & քmutatim.</s>
            <s xml:id="echoid-s23618" xml:space="preserve"> Cũ
              <lb/>
            ergo linea t c ſit æqualis lineę g b, erit linea e d æqualis ipſi h z datę lineę.</s>
            <s xml:id="echoid-s23619" xml:space="preserve"> Quod eſt propoſitũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s23620" xml:space="preserve"> Si au
              <lb/>
            tem linea t c ſit minor diametro b g:</s>
            <s xml:id="echoid-s23621" xml:space="preserve"> producatur ultra ſectionem, donec ipſa ſit æqualis diametro
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>