Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Page concordance

< >
Scan Original
31 25
32 26
33 27
34 28
35 29
36 30
37 31
38 32
39 33
40 34
41 35
42 36
43 37
44 38
45 39
46 40
47 41
48 42
49 43
50 44
51 45
52 46
53 47
54 48
55 49
56 50
57 51
58 52
59 53
60 54
< >
page |< < (30) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div63" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1733" xml:space="preserve">
              <pb o="30" file="0036" n="36" rhead="ALHAZEN"/>
            hoc manifeſtatur magis, quando ſpatium, ſuper quod ſunt illa uiſibilia, fuerit longum, quoniã tun
              <gap/>
              <lb/>
            erit inter comprehenſionem medij, & comprehenſionem extremitatum magna diuerſitas.</s>
            <s xml:id="echoid-s1734" xml:space="preserve"> Deinde
              <lb/>
            ſi hęc ſpecies motus mouerit uiſum in aſpiciente, & fuerit oppoſitus alij rei uiſæ, præter illam rem
              <lb/>
            uiſam, quæ antè erat oppoſita:</s>
            <s xml:id="echoid-s1735" xml:space="preserve"> comprehendet iſtam ſecundam rem uiſam comprehenſione mani-
              <lb/>
            feſta, primam autem comprehendet comprehenſione debili:</s>
            <s xml:id="echoid-s1736" xml:space="preserve"> & ſi fuerit oppoſitus extremitati, &
              <lb/>
            intueatur ipſam:</s>
            <s xml:id="echoid-s1737" xml:space="preserve"> comprehendet ipſam comprehenſione manifeſtiore, quàm in comprehenſione
              <lb/>
            primæ diſpoſitionis ſecundum eius remotionem ab eo, & ſimul comprehendet medium compre-
              <lb/>
            henſione debili, quamuis ſit propinquius:</s>
            <s xml:id="echoid-s1738" xml:space="preserve"> & erit inter comprehenſionem medij, dum aſpiciens op-
              <lb/>
            ponitur extremitati, & inter comprehenſionem medij, dum opponitur medio, diuerſitas ſenſibilis.</s>
            <s xml:id="echoid-s1739" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Manifeſtabitur ergo ex hac experimẽtatione, quòd uiſio per medium uiſus, & per axem, quem de-
              <lb/>
            finiuimus, eſt manifeſtior uiſione per extremitates, & per lineas continentes axem.</s>
            <s xml:id="echoid-s1740" xml:space="preserve"> Declaratum
              <lb/>
            eſt ergo, quòd uiſio erit per axem pyramidis radialis manifeſtior, quàm uiſio per omnes lineas ra-
              <lb/>
            diales, & quòd uiſio per propinquiores axi, eſt manifeſtior, quàm per remotiores.</s>
            <s xml:id="echoid-s1741" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div64" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head87" xml:space="preserve" style="it">10. Viſibile percipitur aut ſolo uiſu: aut uiſu & ſyllogiſmo: aut uiſu & anticipata notione. In
            <lb/>
          hypothe. 3 lib. inpræfa. 4 lib. 59. 60 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1742" xml:space="preserve">SEnſus autẽ uiſus nihil comprehendit de rebus uiſibilibus niſi in corpore:</s>
            <s xml:id="echoid-s1743" xml:space="preserve"> in corpore uerò res
              <lb/>
            multæ congregantur, & accidunt ei multæ res, & uiſus comprehendit de corporibus multas
              <lb/>
            res, quæ ſunt in eis, & quæ accidunt illis.</s>
            <s xml:id="echoid-s1744" xml:space="preserve"> Et color eſt unum eorum, quæ accidunt corporibus,
              <lb/>
            & ſimiliter lux, & ſenſus uiſus comprehendit utrunque iſtorum in corporibus:</s>
            <s xml:id="echoid-s1745" xml:space="preserve"> & comprehendit
              <lb/>
            etiam alias res præter iſtas duas, ſicut figuram, & ſitum, & magnitudinem, & motum, & alia, quæ
              <lb/>
            nos diſtinguemus pòſt:</s>
            <s xml:id="echoid-s1746" xml:space="preserve"> & comprehendit etiam ſimilitudinem colorum, & diuerſitatem eorum, &
              <lb/>
            ſimilitudinem lucis, & diuerſitatem eius:</s>
            <s xml:id="echoid-s1747" xml:space="preserve"> & ſimiliter etiam comprehendit conſimilitudinem figu-
              <lb/>
            rarum, & ſituum, & motuum.</s>
            <s xml:id="echoid-s1748" xml:space="preserve"> Et comprehenſio omnium iſtorum nõ eſt ſecundum unum modum,
              <lb/>
            neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s1749" xml:space="preserve"> comprehenſio cuiuslibet iſtorum eſt ſolo ſenſu.</s>
            <s xml:id="echoid-s1750" xml:space="preserve"> Quoniam uiſus quando comprehendit duo
              <lb/>
            indiuidua in eodem tempore, & fuerint conſimilia in forma, comprehendet indiuidua, & compre-
              <lb/>
            hendet ſimilia.</s>
            <s xml:id="echoid-s1751" xml:space="preserve"> Sed ſimilitudo duarum formarum in duobus indiuiduis non ſunt ipſæ formæ am-
              <lb/>
            bæ, nec
              <gap/>
            una illarum.</s>
            <s xml:id="echoid-s1752" xml:space="preserve"> Et cum uiſus comprehendit indiuidua ex formis peruenientibus ad ipſum ex
              <lb/>
            duobus indiuiduis, ipſe comprehendit conſimilitudinem duorum indiuiduorum ex ſimilitudine
              <lb/>
            duarum formarum peruenientium à forma ad uiſum:</s>
            <s xml:id="echoid-s1753" xml:space="preserve"> & conſimilitudo duarum formarum nõ ſunt
              <lb/>
            ipſæ formæ, neque tertia forma propria conſimilitudini:</s>
            <s xml:id="echoid-s1754" xml:space="preserve"> ſed conſimilitudo duarum formarum eſt
              <lb/>
            conuenientia illarum in aliquo.</s>
            <s xml:id="echoid-s1755" xml:space="preserve"> Non ergo comprehendetur duarum formarum ſimilitudo, niſi ex
              <lb/>
            comparatione unius ad alteram, & ex comprehenſione iſtius, in quo ſunt conſimiles.</s>
            <s xml:id="echoid-s1756" xml:space="preserve"> Et quia uiſus
              <lb/>
            comprehendit ſimilitudinem, & non eſt in eo tertia forma, ex qua comprehendit ſimilitudinem:</s>
            <s xml:id="echoid-s1757" xml:space="preserve">
              <lb/>
            uiſus ergo non comprehendit ſimilitudinem duarum formarum, niſi ex comparatione unius ad al-
              <lb/>
            teram.</s>
            <s xml:id="echoid-s1758" xml:space="preserve"> Et cum ita ſit, comprehenſio ergo ſenſus uiſus à conſimilitudine formarum, & diuerſitate il-
              <lb/>
            larum, non eſt per ſolum ſenſum, ſed per comparationem formarum inter ſe.</s>
            <s xml:id="echoid-s1759" xml:space="preserve"> Et etiam quando ui-
              <lb/>
            ſus comprehendit duos colores unius generis, & fuerit unus illorum fortior altero, ſicut uiridem
              <lb/>
            myrti & uiridem leuiſtici:</s>
            <s xml:id="echoid-s1760" xml:space="preserve"> comprehendet, quòd ſunt uirides, & comprehendet etiam quòd alter il-
              <lb/>
            lorum eſt fortioris uiriditatis, & diſtinguet inter duas uiriditates, & comprehendet conſimilitudi-
              <lb/>
            nem illorum in uiriditate, & diuerſitatem illorum in fortitudine & debilitate:</s>
            <s xml:id="echoid-s1761" xml:space="preserve"> ſed diſtinctio inter
              <lb/>
            duas uiriditates non eſt ipſe ſenſus uiriditatis, quoniam ſenſus uiriditatis eſt ex uiridificatione ui-
              <lb/>
            ſus ab utraq;</s>
            <s xml:id="echoid-s1762" xml:space="preserve"> uiriditate:</s>
            <s xml:id="echoid-s1763" xml:space="preserve"> & comprehẽdet, quòd ſunt unius generis.</s>
            <s xml:id="echoid-s1764" xml:space="preserve"> Comprehenſio ergo uiſus, quòd
              <lb/>
            altera uiriditas eſt fortior altera, & quòd duæ ſunt unius generis, eſt diſtinctio colorationis, quę eſt
              <lb/>
            in uiſu, non ipſe ſenſus coloris.</s>
            <s xml:id="echoid-s1765" xml:space="preserve"> Et ſimiliter, quãdo duo colores ſimiles in fortitudine ſuerint unius
              <lb/>
            generis, uiſus comprehendit duos colores, & comprehendit quòd unius generis ſunt, & quòd ſunt
              <lb/>
            conſimiles in fortitudine.</s>
            <s xml:id="echoid-s1766" xml:space="preserve"> Et ſimiliter eſt diſpoſitio lucis apud uiſum, quoniam uiſus comprehen-
              <lb/>
            dit lucem, & diſtinguit inter lucem fortem & debilem.</s>
            <s xml:id="echoid-s1767" xml:space="preserve"> Comprehenſio ergo uiſus quò ad conſimi-
              <lb/>
            litudinem colorum, & diuerſitatem eorum, & conſimilitudinem lucis & diuerſitatem eius, & con-
              <lb/>
            ſimilitudinem lineationum formarum rerum uiſibilium, & figuræ, & ſitus earum, & diuerſitates
              <lb/>
            earum, non eſt, niſi ex comparatione illarum inter ſe, non ſolo ſenſu.</s>
            <s xml:id="echoid-s1768" xml:space="preserve"> Et etiam ſenſus uiſus com-
              <lb/>
            prehendit diaphanitatem corporum diaphanorum, & diaphanitatem corporum, quæ ſunt in fine
              <lb/>
            diaphanitatis:</s>
            <s xml:id="echoid-s1769" xml:space="preserve"> ſed non comprehendit diaphanitatem talem alia ratione, niſi per comparationem:</s>
            <s xml:id="echoid-s1770" xml:space="preserve">
              <lb/>
            quoniam lapides diaphani, quorum diaphanitas eſt modica, nõ comprehenduntur à uiſu eſſe dia-
              <lb/>
            phani, niſi poſtquam fuerint oppoſiti luci, & comprehendatur lux à poſteriori eorum:</s>
            <s xml:id="echoid-s1771" xml:space="preserve"> & com-
              <lb/>
            prehendentur, quòd ſunt diaphani.</s>
            <s xml:id="echoid-s1772" xml:space="preserve"> Et ſimiliter diaphanitas cuiuslibet corporis diaphani, non
              <lb/>
            comprehenditur à uiſu, niſi poſtquam comprehenſum fuerit corpus aut lux, quæ eſt à poſterio-
              <lb/>
            ri eius, & comprehendatur inſuper per diſtinctionem, quòd illud, quod appareat à poſteriori, eſt
              <lb/>
            diuerſum à corpore diaphano:</s>
            <s xml:id="echoid-s1773" xml:space="preserve"> comprehenſio autem eius, quòd illud, quod eſt à poſteriori cor-
              <lb/>
            poris diaphani, eſt diuerſum ab illo corpore, non eſt comprehenſio ſolo ſenſu, ſed eſt compre-
              <lb/>
            henſio per rationem.</s>
            <s xml:id="echoid-s1774" xml:space="preserve"> Et cum diaphanitas non comprehendatur niſi per ſignationem, ergo non
              <lb/>
            comprehendetur, niſi diſtinctione & ratione.</s>
            <s xml:id="echoid-s1775" xml:space="preserve"> Et etiam ſcriptura non comprehenditur, niſi ex
              <lb/>
            diſtinctione formarum literarum, & compoſitione illarum, & comparatione illarum ex ſibi ſimi-
              <lb/>
            libus, quæ ſunt notæ ſcriptori antè.</s>
            <s xml:id="echoid-s1776" xml:space="preserve"> Et ſimiliter multæ res uiſibiles, quando conſiderabitur quali-
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>
Impressum