Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[251.] 51. Ab uno cui{us}libet ſpeculi puncto, unum uiſibilis punctum ad unum uiſum reflectitur. 29. 30. 31 p 5. Item 37 p 5: item in præfat. 1. 5. & 10 librorum.
[252.] ALHAZEN FILII ALHAYZEN OPTICAE LIBER QVINTVS.
[253.] PROOEMIVM LIBRI. CAP. I. 1. Imago eſt form a uiſibilis, à polit a ſuperficie reflexa. In def. 5 libri.
[254.] DE LOCIS IMAGINVM. CAP. II. 2. In ſpeculo plano imago uidetur in concurſu perpendicularis incidentiæ & lineæ reflexio-nis. 37 p 5.
[255.] 3. In ſpeculo ſphærico conuexo, imago uidetur in concurſu perpendicularis incidentiæ & li-neæ reflexionis. 11 p 6.
[256.] 4. In ſpeculis conuexis cylindraceo, conico, imago uidetur in concurſu perpendicularis inci-dentiæ & lineæ reflexionis. 37 p 5.
[257.] 5. Rectarum linearum ab eodem uiſibilis puncto in ſpecula planum uel conuexum caden-tium: minima eſt perpendicularis. 21 p 1.
[258.] 6. In ſpeculo ſpbærico cauo, imago uidetur in concurſu perpendicularis incidentiæ & lineæ refle xionis. 37 p 5.
[259.] 7. In ſpeculis cauis cylindraceo, conico, imago uidetur in concurſu perpendicularis inciden-tiæ & lineæ reflexionis. 37 p 5.
[260.] 8. Imago in quocun ſpeculo, uidetur in concurſu perpendicularis incidentiæ & lineæ refle-scionis. 37 p 5.
[261.] 9. Imago in ſpeculo plano uidetur in perpendiculari incidentiæ. 36 p 5.
[262.] 10. Imago in ſpeculis conuexis, cauis: ſphærico, cylindraceo, conico uidetur in perpendiculari incidentiæ. 36 p 5.
[263.] 11. Viſibile & imago à ſpeculi plani ſuperficie in oppoſit {as} partes æquabiliter distant. 49 p 5.
[264.] 12. Viſu & uiſibili datis, in ſpeculo plano punctum reflexionis inuenire. 46 p 5.
[265.] 13. Si recta linea ab uno uiſu ſit perpendicularis ſpeculo plano, unum ipſi{us} punctũ; in quo uiſ{us} ſuperficiem ſecat, ab uno ſpeculi puncto, in quod cadit, ad eundem uiſum reflectetur. 32 p 5.
[266.] 14. Ab uno ſpeculi plani puncto, unum uiſibilis punctũ ad unũ uiſum reflectitur. 45 p 5.
[267.] 15. In ſpeculo plano, imagouni{us} puncti, una, & uno eodem́ in loco ab utroque uiſu uide-tur. 51 p 5.
[268.] 16. In ſpeculo ſphærico conuexo linea reflexionis & perpendicularis incidentiæ concurrunt: & imago uidetur in ipſarum concurſu. 9. 11 p 6. Idem 3 n.
[269.] 17. Finis contingentiæ in ſpeculo ſphærico, eſt concurſ{us} rectæ ſpeculum in reflexionis puncto tangentis, cum perpendiculari incidentiæ uel reflexionis. Et rect a à centro ſpeculi ſphærici conuexi ad imaginem, maior est recta ab imagine ad reflexionis punctum ducta. In def. 13 p 6.
[270.] 18. Si in ſpeculo ſphærico conuexo perpendicularis incidentiæ ſecetur à lineis reflexionis: & ſpeculum in reflexionis puncto tan-gente: erit, ut tota perpendicularis ad inferum ſegmentum: ſic ſu-perum ad intermedium. Et pars perpendicularis inter punctum contingentiæ, & peripheriam, communem ſectionem ſuperficie-rum reflexionis, & ſpeculi, erit minor eiuſdem peripheriæ ſemidia metro. 12. 14 p 6.
[271.] 19. Sirecta linea ab uno uiſu ſit perpendicularis ſpeculo ſphæ-rico conuexo: unum ipſi{us} punctum, in quo uiſ{us} ſuperficiem ſe-cat, ab uno ſpeculi puncto, in quod cadit, ad eundem uiſum refle-ctetur. 10 p 6.
[272.] 20. Sipars lineæ reflexionis, intra peripheriam circuli (qui eſt communis ſectio ſuperficie-rum reflexionis & ſpeculi ſphærici conuexi) continuatæ, æquetur ſemidiametro eiuſdem peri-pheriæ: imago intra ſpeculum uidebitur. 24 p 6.
[273.] 21. Si reflexio fiat à peripheria circuli (qui eſt communis ſectio ſuperficierum, reflexionis & ſpeculi ſphærici conuexi) inter rectam à uiſu ad ſpeculi centrum ductam, & lineam reflexionis, æquantem partem ſuam intra peripheriam, eiuſdem ſemidiametro: imago intra ſpeculum ui-debitur. 25 p 6.
[274.] 22. Si reflexio fiat à peripheria circuli (qui eſt communis ſectio ſuperficierum reflexionis & ſpeculi ſphærici conuexi) inter rectam à uiſu ſpeculum tangentem, reflexionis puncto proxi-mam, & lineam reflexionis æquãtem partem ſuam intra peripheriam eiuſdem ſemidiametro: imago aliàs intra ſpeculum: aliàs in ſuperficie: aliàs extra uidebitur. 26 p 6. Item 27. 7 p 6.
[275.] 23. Si linea reflexionis ſecans diametrum ſpeculi ſphærici conuexi: æquet ſegmentum ſuum inter ſpeculi ſuperficiem & dictam diametrum, ſegmento eiuſdem diametri contermino centro ſpeculi: erit hoc ſegmentum imaginum expers. 28 p 6.
[276.] 24. Si in diametro ſpeculi ſphærici conuexi extra uiſ{us} centrum ducta, in́ apparentem ſuperficiem continuata, imaginum meta notetur: Imagines dictæ diametri uidebuntur inter metam & ſpeculi ſuperficiem. 29 p 6.
[277.] 25. Si linea reflexionis ſecans ſpeculum ſphæricum conuexum, æquet ſegmentum intra ipſi-{us} ſuperficiem, eiuſdem ſemidiametro: & ſemidiameter per terminum lineæ reflexionis con-currat cum rect a à uiſu ſpeculum tangente: Imagines concurrentis ſemidiametri, inter concur ſum & ſpeculι ſuperficiem uidebuntur. 30 p 6.
[278.] 26. Si linea reflexionis æquans ſua parte inſcripta ſemidiametrum circuli (qui est communis ſectio ſuperficierum reflexionis & ſpeculi ſphærici conuexi) terminetur in peripheria non appa rente: perpẽdicularis incidẽtiæ, ſecãs peripheriã inter lineã reflexionis, & rectã à uiſu ſpeculũ tangentẽ: habebit quaſdam imagines intra, quaſdam extra ſpeculũ: unam in ſuperficie. 31 p 6.
[279.] 27. Si linea reflexionis, æquans ſua parte in ſcripta ſemidiametrum circuli (qui eſt commu-nis ſectio ſuperficierum reflexionis & ſpeculi ſphærici conuexi) terminetur in peripheria nõ ap-parente: perpendicularis incidentiæ ſecans peripheriam inter terminos lineæ reflexionis & quadr antis peripheriæ, à puncto tact{us}, rectæ à uiſu ſpeculum tangentis, inchoati, habebit i-magines extra ſpeculum. 32 p 6.
[280.] 28. Perpendicularis incidentiæ ſecans occult ãperipheriam cir culι (quieſt communis ſectio ſuperficierum reflexionis & ſpeculi ſphærici conuexi) inter terminos rectæ per centra uiſ{us} ac ſpeculi ductæ, & quadrantis peripheriæ, à puncto tact{us} rectæ à uiſu ſpe-culum tangentis, inchoati: imaginem nullam habet. 33 p 6.
< >
page |< < (59) of 778 > >|
36159LIBER PRIMVS. ſi ambo puncta e & d data ſint extra circulum. Patet ergo totum propoſitum.
136. Dato circulo & in eo diametro, puncto́ extra circulum: poßibile eſt à dato pũcto ad dia
metrum ducere lineam, ſecantem circulum ſic, quòd pars ductæ lineæ interiacens circumferen
tiam & diametrum, ſit æqualis parti diametri interiacenti ipſam & centrũ. Alhazen 37 n 5.
Eſto datus circulus, cuius centrum ſit g: & in eo data diameter ſit x g b: ſit quoq; punctus e pun-
ctus extra circulum.
Dico, quòd poſsibile eſt duci à puncto e ad diametrum x g b lineam ſecantem
circulum ſecundum prædictum modum.
Ducatur enim à puncto e perpendicularis ſuper diame-
trum x g b per 12 p 1, quæ ſit e c:
& ſit exempli cauſſa, ut cadat illa perpendicularis ſuper ſemidiame-
trum b g, & ducatur linea e g:
& aſſumatur linea q t æqualis lineę e c: & fiat per 33 p 3 ſuper lineam q t
portio circuli talis, ut quilibet angulus cadens in hanc portionem, ſit æqualis angulo e g b:
& com-
pleatur circulus:
& à medio puncto l, lineę q t, quod ſit ſuper ipſam q t ducatur perpendicularis per
10 & 11 p 1, & ducatur ex utraq;
parte uſq; ád circumferentiam circuli: erit ergo ducta perpendicula
ris diameter circuli illius per 1 p 3:
& à puncto q ducatur linea ad hanc diametrum, ſecans ipſam in
puncto f:
& producatur uſq; ad p punctum circumferentiæ, ita, ut eius pars, quę f p, ſit æqualis me-
dietati lineę g b ſemidiametro dati circuli:
quod fiet per 133 huius: & ducantur lineę p t & t f: & duca
tur à puncto p linea p u ęquidiſtans diametro, concurrens cum linea t f in puncto u (concurret au-
tem per 2 huius) & à puncto u ducatur linea æquidiſtans lineę q t, quę ſit u o, ſecans diametrum fl
in puncto m, & lineam p q in puncto o:
& à puncto t ducatur perpendicularis ſuper lineam p q per
12 p 1, quę ſit t n:
& à puncto t ducatur linea æquidiſtãs lineę p q per 31 p 1, quę ſit t s: & à puncto u du-
catur perpendicularis ſuper lineam p q, quę ſit u h.
Dein de ex angulo b g e ſecetur angulus æqualis
angulo q p u per 27 huius, qui ſit b g d, ducta linea g d ad peripheriã circuli:
& à puncto e ducatur li
396[Figure 396]p n f o m u q l c397[Figure 397]k b d z e i c g x nea e d z.
Dico, quòd
linea d z eſt æqualis
parti diametri, q̃ eſt
z g, ſicut proponitur.

Ducatur enim à pun
cto d perpendicularis
ſuper lineam b g, quę
ſit d i:
& ducatur à pũ
cto d linea contingens
circulũ per 17 p 3, quę
ſit d k.
Palã itaq; (cũ
ex præmiſsis diame-
ter fi ſit perpendicularis ſuper lineam q t, & ſuper eius æquidiſtantem o u per 29 p 1, linea uerò p u
ſit æquidiſtans illi diametro) quòd angulus o u p erit rectus per eandem 29 p 1.
Et cum linea o u di
uidatur per diametrum fl in partes æquales, & orthogonaliter per 29 p 1.
4 p 6 & 22 p 5, eò quòd li-
nea q t ſibi ęquidiſtans ſimiliter eſt diuiſa:
erũt per 4 p 1 trianguli o f m & u f m ęquianguli: ergo per
4 p 6 cum latus f m ſit ęquale ſibijpſi, erit o m ęquale m u, & f o ęquale f u.
Sed cum duo anguli p o u
& o p u ualeantunum rectum per 32 p 1, ideo quòd angulus p u o eſt rectus, ut patet ex pręmiſsis &
29 p 1, erit angulus f u p ęqualis angulo f p u:
ideo, quia, ut pręmiſſum eſt, angulus f o u ęqualis eſt
angulo f u o:
ſed angulus f p u cum angulo f o u ualet unum rectum, ut pręoſtenſum eſt: ergo angu-
lus f p u cum angulo f u o ualet unum rectum:
eſt ergo angulus f u p æqualis angulo f p u, quia ſi ab
ęqualibus ęqualia demas, quę relin quuntur, & c.
Ergo per 6 p 1 latus f p ęquale erit lateri f u: erit er-
go f p ęquale ipſi f o.
Sic ergo erit linea p o ęqualis ſemidiametro g b, ergo & ipſi g d per definitionẽ
circuli:
& ita erit per 7 p 5 proportio lineę e c, quę eſt ęqualis lineę q t, ad lineam g d, ſicut lineę q t
ad p o ęqualem g d.
Sed cum angulus k d g ſit rectus per 18 p 3, ęqualis eſt ipſi angulo recto g i d, &
angulus i g d eſt communis:
erit ergo per 32 p 1 triangulus i g d ęquiangulus triangulo k g d: erit er-
go per 4 p 6 proportio lineę g d ad d i, ſicut lineę g k ad k d:
ſed angulus k g d eſt ęqualis angulo
q p u, & angulus g d k, qui rectus eſt per 18 p 3, eſt ęqualis angulo recto o u p:
erit ergo per 32 p 1 ter-
tius tertio ęqualis, & triãgulus k d g ęquiangulus triangulo o u p:
eſt ergo per 4 p 6 proportio lineę
g k ad k d, ſicut lineę o p ad o u.
Et quoniã ex pręmiſsis eſt proportio lineę g k ad k d, ſicut lineę g d
ad d i:
ergo per 11 p 5 eſt proportio lineę g d ad d i, ſicut lineę o p ad ou: fuit autem ex pręmiſsis pro-
portio lineę e c ad g d, ſicut lineę t q ad p o:
ergo per 22 p 5 erit ꝓportio lineę e c ad d i, ſicut lineę q t
ad o u:
ſed proportio q t ad o u eſt, ſicut t f ad f u per 29 p 1, & per 4 p 6, cum triangulus t f q ſit æqui-
angulus triangulo o f u.
Verùm angulus u t s eſt æqualis angulo h f ù per 29 p 1, eſt enim coalternus
illi inter lineas ęquidiſtantes, quę ſunt h q & s t:
ſed & angulus u s t eſt rectus ęqualis angulo f h u
recto, & angulus f u h æqualis eſt angulo s u t per 15 p 1:
erit ergo triangulus u s t æquiangulus
triangulo h u f:
ergo per 4 p 6 erit proportio lineæ t u ad u f, ſicut lineæ s u ad u h: ergo per 18
p 5 erit cõiunctim proportio lineę t f ad f u, ſicut lineę s h ad h u:
ſed linea t n ęqualis eſt lineę s h per
34 p 1:
ergo per 7 p 5 erit proportio lineę t n ad lineã h u, ſicut lineę t f ad f u. Sed, ſicut patuit ex prę-
miſsis, quę eſt proportio lineę t f ad f u, eadem eſt lineę q t ad o u per 4 p 6.
Ergo per 11 p 5 propor-
tio lineę q t ad o u eſt, ſicut lineę t n ad h u:
ergo & proportio lineę e c ad d i eſt, ſicut lineę t n ad u h.
Sed cum angulus g i d ſit rectus, eſt ęqualis angulo p h u recto, & angulus i g d æqualis angulo h p u

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index