Clavius, Christoph, Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur

Page concordance

< >
Scan Original
51 31
52 32
53 33
54 34
55 35
56 36
57 37
58 38
59 39
60 40
61 41
62 42
63 43
64 44
65 45
66 46
67 47
68 48
69 49
70 50
71 51
72 52
73 53
74 54
75 55
76 56
77 57
78 58
79 59
80 60
< >
page |< < (17) of 677 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="it" type="free">
        <div xml:id="echoid-div56" type="section" level="1" n="18">
          <pb o="17" file="0037" n="37" rhead="LIBER PRIMVS."/>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s1242" xml:space="preserve">CAETERVM quainduſtria poli eleuatio in quacunque regione inueſtigari debeat, quod quidem
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0037-01" xlink:href="note-0037-01a" xml:space="preserve">Cognitio altit
                <lb/>
              dinis poli ad
                <lb/>
              Analemmatisu
                <lb/>
              deſcriptionẽ no
                <unsure/>
                <lb/>
              ceſſalia eſt.</note>
            ad rectam Analemmatis conſtructionem requiritur, (neque enim axis F G, duci poterit, ſi quantus eſſe
              <lb/>
            debeat altitudinis poli arcus D F, ignoretur.) </s>
            <s xml:id="echoid-s1243" xml:space="preserve">oſtendimus & </s>
            <s xml:id="echoid-s1244" xml:space="preserve">in vſu Aſtrolabij, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1245" xml:space="preserve">in Coſmographia, nec
              <lb/>
            non in commentarijs in Sphæram, cum de Meridiani circuli officijs verba faceremus. </s>
            <s xml:id="echoid-s1246" xml:space="preserve">Eandem tamen al-
              <lb/>
            titudinem poli alio modo per Analemma inueniemus in ſcholio 2. </s>
            <s xml:id="echoid-s1247" xml:space="preserve">propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s1248" xml:space="preserve">28. </s>
            <s xml:id="echoid-s1249" xml:space="preserve">huius lib.</s>
            <s xml:id="echoid-s1250" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s1251" xml:space="preserve">HAEC igitur ſigura, quam hactenus conſtruximus, continens dictorum circulorum ſectiones commu-
              <lb/>
            nes cum Meridiano circulo, apud veteres, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1252" xml:space="preserve">recẽtiores potiſſimum Analemma nuncupatur, quamuis ip-
              <lb/>
            ſum non vno modo deſinierint omnes, cum alius alium in eo definiendo ſcopum habuerit. </s>
            <s xml:id="echoid-s1253" xml:space="preserve">Placuit ta-
              <lb/>
            men nobis illud explicare per communes ſectiones, quas circuli præcipui ſphæræ in plano Meridia-
              <lb/>
            ni faciunt.</s>
            <s xml:id="echoid-s1254" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <note position="left" xml:space="preserve">10</note>
          <note position="right" xml:space="preserve">Alij etiam cir-
            <lb/>
          culi, præter di-
            <lb/>
          ctos in Analem
            <lb/>
          mate deſcribi
            <lb/>
          poſſunt.</note>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s1255" xml:space="preserve">POSSVNT autem & </s>
            <s xml:id="echoid-s1256" xml:space="preserve">aliorum circulorũ ſectiones cum eodem Meridiano (quales ſunt paralleli
              <lb/>
            Horizontis, paralleli Eclipticæ, &</s>
            <s xml:id="echoid-s1257" xml:space="preserve">c.) </s>
            <s xml:id="echoid-s1258" xml:space="preserve">deſcribi in eodem Meridiano, ut in deſcriptione Aftrolabij fit, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1259" xml:space="preserve">
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0037-04" xlink:href="note-0037-04a" xml:space="preserve">Alia acceptio
                <lb/>
              Analemmatis.</note>
            in ſequentibus etiam nonnunquam fiet. </s>
            <s xml:id="echoid-s1260" xml:space="preserve">Immo verò & </s>
            <s xml:id="echoid-s1261" xml:space="preserve">figura circularis, cuius circulus referat alium
              <lb/>
            quempiam circulum maximum, præter Meridianum, continens ſectiones communes aliorum circulorum
              <lb/>
            cum illo circulo maximo, Analemma dici conſueuit, vt ſuo loco docebimus. </s>
            <s xml:id="echoid-s1262" xml:space="preserve">Cæterum Analemma hacte
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0037-05" xlink:href="note-0037-05a" xml:space="preserve">Quæ lineamen
                <lb/>
              ta Analemma-
                <lb/>
              tis eadem per-
                <lb/>
              maneantin om
                <lb/>
              ni climate, &
                <lb/>
              quæ non.</note>
            nus conſtructum, quod attinet ad parallelos per circulum M P N Q, inuentos, omnibus mundi climati-
              <lb/>
            bus inſeruit. </s>
            <s xml:id="echoid-s1263" xml:space="preserve">Hi enim paralleli nunquam mutantur, in quocunque Horizonte Analemma conſtituatur,
              <lb/>
            niſi prius maxima declinatio Solis mutata ſit, cum eorum deſcriptio ex hac ſola maxima declinatione
              <lb/>
            pendeat, vt conſtat. </s>
            <s xml:id="echoid-s1264" xml:space="preserve">Cæteræautem ſectiones, vel rectæ lineæ, variantur pro varia altitudine poli ſupra
              <lb/>
            Horizontem. </s>
            <s xml:id="echoid-s1265" xml:space="preserve">Nec enim vbique eadem poli altitudo ſupra Horizontem reperitur. </s>
            <s xml:id="echoid-s1266" xml:space="preserve">Vnde ſi prius in Ana-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0037-06" xlink:href="note-0037-06a" xml:space="preserve">20</note>
            lemmate deſcribantur paralleli per ſigna Zodiaci ducti, tanquam immutabiles in quocunque climate,
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0037-07" xlink:href="note-0037-07a" xml:space="preserve">Initium deſcri-
                <lb/>
              ptienis Analẽ-
                <lb/>
              matis à paralle
                <lb/>
              lis per ſigna Zo
                <lb/>
              diaci tranſeun-
                <lb/>
              tibus quomodo
                <lb/>
              fiat.</note>
            (ducendo nimirum primum pro diametro Aequatoris rectam H I, deinde maximas Solis declinationes
              <lb/>
            ſupputando H M, H N, &</s>
            <s xml:id="echoid-s1267" xml:space="preserve">c.) </s>
            <s xml:id="echoid-s1268" xml:space="preserve">abſoluemus reliquas eius partes pro data altitudine poli, hac ratione.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s1269" xml:space="preserve">Per centrum E, ducatur ad diametrum Acquatoris H I, perpendicularis F G, pro axe mundi. </s>
            <s xml:id="echoid-s1270" xml:space="preserve">Deinde
              <lb/>
            à punctis F, G, in diuerſas partes numerata altitudine poli, vſque ad D, B, ducatur diameter B D, pro
              <lb/>
            Horizonte, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1271" xml:space="preserve">pro Verticali ducatur alia diameter A C, ſecans B D, ad angulos rectos. </s>
            <s xml:id="echoid-s1272" xml:space="preserve">Ex punctis
              <lb/>
            denique D, B, educantur Aequatoris diametro H I, parallelæ D K, B L, pro diametris parallelorum,
              <lb/>
            qui inter perpetuo apparentes, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1273" xml:space="preserve">deliteſcentes maximi ſunt.</s>
            <s xml:id="echoid-s1274" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s1275" xml:space="preserve">INCREDIBILE porrò eſt, quàm multiplicem, ac varium vſum in rebus Aſtronomicis habeat
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0037-08" xlink:href="note-0037-08a" xml:space="preserve">Vtilitates Ana-
                <lb/>
              lẽmatis uariæ.</note>
            Analemma. </s>
            <s xml:id="echoid-s1276" xml:space="preserve">Ex eo enim non ſolum conſtructio Aſtrolabij, quod planiſphærium Ptolemæus appellat, Geo-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0037-09" xlink:href="note-0037-09a" xml:space="preserve">30</note>
            metricis demonſtrationibus perficitur, verum etiã omnia ferè, quæ ad phænomcna primi mobilis demon-
              <lb/>
            stranda pertinent, ſine magno labore eruuntur: </s>
            <s xml:id="echoid-s1277" xml:space="preserve">quod non eſt huius loci explicare. </s>
            <s xml:id="echoid-s1278" xml:space="preserve">In hoc etiã opere noſtro
              <lb/>
            Gnomonico non obſcurè eius excellentia, inſignis{q́ue} vtilitas eluceſcet, cum propemodũ omnes demonſtra-
              <lb/>
            tiones, quæ in horologiorum deſcriptionibus vſurpantur, ex Analemmate eliciantur, vt ex ſequentibus
              <lb/>
            fiet perſpicuum, maximè cum de Analemmate Ptolemæi, ex quo miraiucundit ate horologia deſcribun-
              <lb/>
            tur, agemus. </s>
            <s xml:id="echoid-s1279" xml:space="preserve">Nunc contentus ero, ſi quàm facile ex Analemmate dierum magnitudines & </s>
            <s xml:id="echoid-s1280" xml:space="preserve">noctium;
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s1281" xml:space="preserve">tempus ortus, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1282" xml:space="preserve">occaſus Solis, quoad horas Italicas, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1283" xml:space="preserve">Babylonicas, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1284" xml:space="preserve">tempus Meridiei; </s>
            <s xml:id="echoid-s1285" xml:space="preserve">tempus itẽ
              <lb/>
            ortus & </s>
            <s xml:id="echoid-s1286" xml:space="preserve">occaſus ratione horarum aſtronomicarum, nec non latitudines ortiuæ, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1287" xml:space="preserve">occiduæ omnium pun-
              <lb/>
            ctorum Eclipticæ quolibet anni tempore, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1288" xml:space="preserve">ad quamcunque latitudinem loci cognoſcantur, breui-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0037-10" xlink:href="note-0037-10a" xml:space="preserve">Inuentio arcus
                <lb/>
              diurni, noctur-
                <lb/>
              n@q́; ex Analẽ
                <lb/>
              mate, & horæ
                <lb/>
              ortus occaſusq;
                <lb/>
              Solis.</note>
            ter declarem.</s>
            <s xml:id="echoid-s1289" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <note position="left" xml:space="preserve">40</note>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s1290" xml:space="preserve">SIT ergo propoſitum hæc omnia perdiſcere, cum ſol parallelum ♋ vel ♑ percurrit motu pri-
              <lb/>
            mi mobilis. </s>
            <s xml:id="echoid-s1291" xml:space="preserve">Circa diametrum paralleli ♋, M θ, vel ♑, N ρ, ex centro b, (cum enim axis F G,
              <lb/>
            ſecet omnes parallelos ad angulos rectos, quòd & </s>
            <s xml:id="echoid-s1292" xml:space="preserve">Aequatoris diametrum, cui æquidiſtant, ad angulos
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0037-12" xlink:href="note-0037-12a" xml:space="preserve">29. primi.</note>
            rectos ſecet, ac proinde & </s>
            <s xml:id="echoid-s1293" xml:space="preserve">bifariam, erit b, centrum circuli circa M θ, deſcribendi) ſeorſum circulus de-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0037-13" xlink:href="note-0037-13a" xml:space="preserve">3. tertij.</note>
            ſcribatur M d θ e, ſumpta{q́ue} recta M a, ipſi M a, in Analemmate æquali, ducatur per a, ad M θ, perpen-
              <lb/>
            dicularis d e, quæ communis ſectio erit Horizontis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1294" xml:space="preserve">propoſiti par alleli. </s>
            <s xml:id="echoid-s1295" xml:space="preserve">Quoniam enim tam Horizon,
              <lb/>
            quàm parallelus ♋ ad Meridianum rectus eſt, erit ad eundem communis eorum ſectio quoque recta,
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0037-14" xlink:href="note-0037-14a" xml:space="preserve">19. vndec.</note>
            ac proinde ex defin. </s>
            <s xml:id="echoid-s1296" xml:space="preserve">3. </s>
            <s xml:id="echoid-s1297" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s1298" xml:space="preserve">11. </s>
            <s xml:id="echoid-s1299" xml:space="preserve">Euclidis, ad rectam M θ, in Analemmatis Meridiano exiſtentem perpen-
              <lb/>
            dicularis in puncto a, vbi ſe mutuo ſecant in Meridiano Horizon, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1300" xml:space="preserve">parallelus. </s>
            <s xml:id="echoid-s1301" xml:space="preserve">Quare recta d e, quæ in
              <lb/>
            circulo M d θ e, per a, ad M θ, ducta eſt perpendicularis, communis ſectio erit Horizontis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1302" xml:space="preserve">paralleli
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0037-15" xlink:href="note-0037-15a" xml:space="preserve">50</note>
            ♋; </s>
            <s xml:id="echoid-s1303" xml:space="preserve">adeò vt, ſi intelligatur circulus M d θ e, circa diametrum M θ, in Analemmate circumuerti, do-
              <lb/>
            nec rectus ſit ad planum Meridiani, atque idcirco & </s>
            <s xml:id="echoid-s1304" xml:space="preserve">recta d e, huius circuli ſeorſum deſcripti ad
              <lb/>
            idem perpendicularis, Horizon ad idem planum Meridiani exiſtens rectus tranſeat per puncta d, e, ac
              <lb/>
            proinde per rectam d e. </s>
            <s xml:id="echoid-s1305" xml:space="preserve">Hanc autem rationem repetemus in propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s1306" xml:space="preserve">33. </s>
            <s xml:id="echoid-s1307" xml:space="preserve">huius lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s1308" xml:space="preserve">vbi fortaſſis planior
              <lb/>
            fiet, cum ibi parallelus Solis in ipſo Analemmate circa propriam diametrum deſcriptus ſit. </s>
            <s xml:id="echoid-s1309" xml:space="preserve">Itaque arcus
              <lb/>
            d M e, erit arcus diurnus ♋, nempe qui ſupra terram extat, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1310" xml:space="preserve">d θ c, nocturnus. </s>
            <s xml:id="echoid-s1311" xml:space="preserve">Vel ille erit arcus
              <lb/>
            nocturnus ♑, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1312" xml:space="preserve">hic diurnus. </s>
            <s xml:id="echoid-s1313" xml:space="preserve">Vnde ſi totus circulus M d θ e, ſecetur in horas 24. </s>
            <s xml:id="echoid-s1314" xml:space="preserve">æquales, initio facto
              <lb/>
            a puncto d, vele, (Nos ab e, incepimus, quod nunc refert punctum ortus in Horizonte pro horis Babylo-
              <lb/>
            nicis, nunc vero punctum occaſus pro horis Italicis) confeſtim apparebit, quot horas comprehendat tam
              <lb/>
            arcus d M e, quàm d θ e. </s>
            <s xml:id="echoid-s1315" xml:space="preserve">Ita vides arcum diurnum ♋ d M e, complecti horas quindecim, & </s>
            <s xml:id="echoid-s1316" xml:space="preserve">paulo
              <lb/>
            amplius, arcum verò nocturnum d θ e, non omnino horas 9. </s>
            <s xml:id="echoid-s1317" xml:space="preserve">ſed paulo minus. </s>
            <s xml:id="echoid-s1318" xml:space="preserve">Sic etiam intelligis, </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>