Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Page concordance

< >
Scan Original
51 45
52 46
53 47
54 48
55 49
56 50
57 51
58 52
59 53
60 54
61 55
62 56
63 57
64 58
65 59
66 60
67 61
68 62
69 63
70 64
71 65
72 66
73 67
74 68
75 69
76 70
77 71
78 72
79 73
80 74
< >
page |< < (33) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div67" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1872" xml:space="preserve">
              <pb o="33" file="0039" n="39" rhead="OPTIC AE LIBER II."/>
            feſtæ & certæ in anima.</s>
            <s xml:id="echoid-s1873" xml:space="preserve"> Et propter hoc non ſentitur qualitas comprehenſionis ueritatis plurium
              <lb/>
            propoſitionum uerarum, quæ comprehenduntur per cognitionem:</s>
            <s xml:id="echoid-s1874" xml:space="preserve"> Et radix affirmationis ueritatis
              <lb/>
            earum eſt per rationem apud earum euentum.</s>
            <s xml:id="echoid-s1875" xml:space="preserve"> Quoniam quando iſtæ propoſitiones eueniunt
              <lb/>
            uirtuti diſtinctiuæ, ſtatim iudicat, quòd ſint ueræ per cognitionem:</s>
            <s xml:id="echoid-s1876" xml:space="preserve"> ſed apud cognitionem non in-
              <lb/>
            quirit qualiter affirmata fuerit prius ueritas, neque inquirit, qualiter comprehendit, quòd ueræ ſint
              <lb/>
            apud euentum earum.</s>
            <s xml:id="echoid-s1877" xml:space="preserve"> Et etiam pari modo argumentum, per quod comprehendit uirtus diſtincti-
              <lb/>
            ua qualitatem comprehenſionis eius ad illud, quod comprehendit, non eſt argumentum in fine ue-
              <lb/>
            locitatis, ſed indiget conſideratione, quoniam comprehenſiones diuerſantur, & quædam ſunt per
              <lb/>
            naturam intellectus, & quædam per cognitionem, & quædam per conſiderationem & diſtinctio-
              <lb/>
            nem.</s>
            <s xml:id="echoid-s1878" xml:space="preserve"> Comprehenſio ergo qualitatis comprehenſionis, & quæ coprehenſio eiuſmodi cõprehenſio-
              <lb/>
            nis eſt, non eſt, niſi per argumentum & diſtinctionem non uelocem.</s>
            <s xml:id="echoid-s1879" xml:space="preserve"> Et propter hoc non apparet
              <lb/>
            multoties qualitas comprehenſionis rerum uiſibilium, quæ comprehenduntur ratione apud com-
              <lb/>
            prehenſionem.</s>
            <s xml:id="echoid-s1880" xml:space="preserve"> Et etiam eſt homo natus ad diſtinguendum ſine difficultate, & arguendum ſine la-
              <lb/>
            bore, & non percipit, quod arguit, niſi quando arguit cum difficultate, quando uerò non utitur dif-
              <lb/>
            ficultate, & cognitione, non percipit, quod arguit.</s>
            <s xml:id="echoid-s1881" xml:space="preserve"> Argumenta ergo aſſueta, quorum propoſitiones
              <lb/>
            ſunt manifeſtæ, & non indigent difficultate, ſunt in homine naturaliter:</s>
            <s xml:id="echoid-s1882" xml:space="preserve"> & propter hoc percipit,
              <lb/>
            quando comprehendit concluſiones eorum, quòd comprehendat ipſas per argumentum.</s>
            <s xml:id="echoid-s1883" xml:space="preserve"> Et ſigni-
              <lb/>
            ficatio eſt, quòd homo natus eſt ad arguendum, quòd ipſe arguit, & non percipit quòd arguit, quod
              <lb/>
            apparet in pueris in primo incremento:</s>
            <s xml:id="echoid-s1884" xml:space="preserve"> quoniam ipſi comprehendunt plures res, ſicut homo per-
              <lb/>
            fectus, & diſtinguens, & utuntur multis operationibus per diſtinctionem:</s>
            <s xml:id="echoid-s1885" xml:space="preserve"> uerbi gratia:</s>
            <s xml:id="echoid-s1886" xml:space="preserve"> Puer quan-
              <lb/>
            do ei demonſtrantur duo ex eodem genere, ſicut duo poma, & fuerit unum pulchrius alio, accipiet
              <lb/>
            pulchrius, & dimittet alterum, ſed electio rei pulchrioris non eſt, niſi per comparationem alterius
              <lb/>
            ad alterum:</s>
            <s xml:id="echoid-s1887" xml:space="preserve"> & comprehenſio pulchri, quòd ſit pulchrum, & fœdi, quòd ſit fœdum:</s>
            <s xml:id="echoid-s1888" xml:space="preserve"> & ſimiliter quan
              <lb/>
            do elegerit pulchrius alio pulchro minoris pulchritudinis, ſignificat quòd non elegit ipſum, niſi
              <lb/>
            poſt comparationem unius ad alterum, & comprehenſionem formæ cuiuslibet eorum, & compre-
              <lb/>
            henſionem argumenti pulchritudinis pulchrioris ſuper minus pulchrum:</s>
            <s xml:id="echoid-s1889" xml:space="preserve"> & electio pulchrioris
              <lb/>
            non eſt, niſi per propoſitionem uniuerſalem dicentem:</s>
            <s xml:id="echoid-s1890" xml:space="preserve"> Quòd pulchrius eſt, melius eſt:</s>
            <s xml:id="echoid-s1891" xml:space="preserve"> & quod eſt
              <lb/>
            melius, dignius eſt ad eligendum:</s>
            <s xml:id="echoid-s1892" xml:space="preserve"> ergo ipſe utitur hac propoſitione, & non percipit, quòd utatur ea.</s>
            <s xml:id="echoid-s1893" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Et cum ita ſit:</s>
            <s xml:id="echoid-s1894" xml:space="preserve"> puer ergo arguit & diſtinguit:</s>
            <s xml:id="echoid-s1895" xml:space="preserve"> & non eſt dubium, quòd puer neſcit, quod eſt argumen
              <lb/>
            tum, neque percipit quando arguit, utrum arguat, aut non:</s>
            <s xml:id="echoid-s1896" xml:space="preserve"> & ſi quis etiam intenderet ipſum inſtrue
              <lb/>
            re, quid ſit argumentum, uel arguere, non intelligeret.</s>
            <s xml:id="echoid-s1897" xml:space="preserve"> Et quia puer arguit, & neſcit, quid ſit argu-
              <lb/>
            mentum, anima ergo humana nata eſt ad arguendum ſine difficultate & labore, & non percipit ho-
              <lb/>
            mo apud comprehenſionem rei, quòd ſit huiuſmodi, quòd ſit per argumentum.</s>
            <s xml:id="echoid-s1898" xml:space="preserve"> Sed intentiones,
              <lb/>
            quæ comprehenduntur ratione, non ſunt, niſi intentiones manifeſtæ, quarum propoſitiones ſunt
              <lb/>
            ualde manifeſtæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s1899" xml:space="preserve"> intentiones uerò, quarum propoſitiones non ſunt ualde manifeſtæ, & quarum ar-
              <lb/>
            gumenta indigent difficultate, quando comprehenduntur ab homine, fortè percipit, quòd compre
              <lb/>
            hendit ipſas per rationem, quando fuerint illæ ueræ diſtinctionis.</s>
            <s xml:id="echoid-s1900" xml:space="preserve"> Iam ergo declaratum eſt ex omni
              <lb/>
            quod diximus, quòd quædam intentiones, quæ comprehenduntur per uiſum, comprehenduntur
              <lb/>
            ſolo ſenſu, & quædam per diſtinctionem, & quædam per cognitionem, & argumentum, & rationem
              <lb/>
            & poſitionem:</s>
            <s xml:id="echoid-s1901" xml:space="preserve"> & quòd qualitas comprehenſionis intentionum particularium per uiſum, non appa
              <lb/>
            ret in maiori parte propter uelocitatem iſtius, quod comprehenditur per cognitionem, & propter
              <lb/>
            uelocitatem argumenti, per quod comprehenduntur intentiones uiſibiles:</s>
            <s xml:id="echoid-s1902" xml:space="preserve"> & quòd uirtus diſtincti
              <lb/>
            ua eſt nata ad arguendum ſine labore & difficultate, ſed natura & conſuetudine, & non indiget ar-
              <lb/>
            gumentatione iteranda illa uirtus in comprehenſione alicuius intentionum particulariũ, quę mu
              <gap/>
              <lb/>
            toties fuerint uiſæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s1903" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div68" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head91" xml:space="preserve" style="it">14. È uiſibili ſæpi{us} uiſoremanet in animo gener alis notio, qua quodlibet uiſibile ſimile per-
            <lb/>
          cipitur & cognoſcitur. 61 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1904" xml:space="preserve">ET comprehenduntur etiam intentiones, quæ multoties fuerint uiſæ, ratione & diſtinctione,
              <lb/>
            quæ ſunt in anima, ita quòd homo non percipit quietem illarum, neque quies illarum habe
              <gap/>
              <lb/>
            principium ſenſibile, quoniam habet experientia, quòd comprehendit uiſibilia:</s>
            <s xml:id="echoid-s1905" xml:space="preserve"> & experien-
              <lb/>
            tia eſt in eo quædam diſtinctio, & præcipuè diſtinctio, per quam comprehenduntur intentiones
              <lb/>
            ſenſib iles:</s>
            <s xml:id="echoid-s1906" xml:space="preserve"> Ipſe ergo comprehendit intentiones ſenſibiles ratione & diſtinctione, & acquirit inten-
              <lb/>
            tiones ſenſibilium.</s>
            <s xml:id="echoid-s1907" xml:space="preserve"> Et multoties redduntur ipſæ intentiones ſenſibiles illi ſucceſsiuè, quouſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s1908" xml:space="preserve"> quie-
              <lb/>
            ſcant in eius anima:</s>
            <s xml:id="echoid-s1909" xml:space="preserve"> ita etiam ut non percipiat quietem earum:</s>
            <s xml:id="echoid-s1910" xml:space="preserve"> & ſic quando uenerit ipſa intentio
              <lb/>
            particularis, quæ quieuerit in anima eius, cõprehendet eam apud eius euentũ per cognitionẽ, neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s1911" xml:space="preserve">
              <lb/>
            tamẽ percipit qualitatẽ comprehenſionis, neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s1912" xml:space="preserve"> qualitatẽ cognitionis, neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s1913" xml:space="preserve"> qualiter quieuerit in ani
              <lb/>
            ma eius, cognitio ipſius intentiõis.</s>
            <s xml:id="echoid-s1914" xml:space="preserve"> Oẽs ergo intentiões particulares, quę cõprehenduntur ratione,
              <lb/>
            & diſtinctiõe, & multoties redduntur, iam cõprehenſæ ſunt ab homine in præterito tẽpore, & quie
              <lb/>
            uerũt in anima, & facta eſt forma uniuerſalis quieſcẽs ex qualibet intentione particulariũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s1915" xml:space="preserve"> Compre
              <lb/>
            henduntur ergo intentiones iſtæ ſine argumentatione iteranda, quã primò fecit, & ſine ratione, per
              <lb/>
            quã cõprehenſa eſt ueritas illius intentionis, & ſine cõprehenſione qualitatis cõprehenſionis ipſius
              <lb/>
            apud comprehenſionẽ, & ſine cõprehenſione qualitatis cognitionis apud comprehenſionem, & ni-
              <lb/>
            hil remanet argumentatione iteranda indigens, niſi conſiderare intentiones particulares, quæ ſunt
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>
Impressum