416114VITELLONIS OPTICAE
66. Nullius entium quiddit as per ſe eſt uiſibilis, ſed per accidens, mediantibus intentionibus
ſenſibilibus, quæ per ſe uidentur. Alhazen 68 n 2.
ſenſibilibus, quæ per ſe uidentur. Alhazen 68 n 2.
Quoniam enim, ut ſuppoſitum eſt in principio libri huius, uiſio nõ completur niſi apud peruen-
tum formarum uiſibilium ad animam, quę omnes ſunt de genere accidẽtis, ut patet in ipſarum ſin-
gulari enumeratione: palàm (cum nullius ſubſtátiæ quidditas ſit de genere accidẽtis) quòd nul-
la ipſarum per ſe eſt uiſibilis: per accidens autem quid ditas ſub ſtantiarum corporalium percipitur
à uiſu, ſcilicet per comprehẽſionem ſuarum intẽtionum uiſibiliũ, quę per ſe uidẽtur. Sic ergo quid-
ditas ſubſtantiæ non ſit niſi per cognitionem intrin ſecam animæ, quæ fit ex comparatione formæ
unius poſterius comprehẽſæ, ad formam aliam prius comprehẽſam quieſcẽtem in imaginatione.
Comprehenſio ergo quid ditatis ſubſtantiæ uiſæ, ut hominis uel canis uel alicuius alterius ſubſtan
tiæ, non eſt niſi ex comprehẽſione aſsimilationis formæ rei uiſæ ad aliquam formarum uniuerſaliũ
quieſcẽtium in anima & fixarum in imaginatione, quam uiſus antè comprehẽderat. Et quia uirtus
diſtin ctiua, quę eſt in anima, per quam anima rerum differẽtias dijudicat, ut hominem non eſſe ca-
nem & ecóuerſo, naturaliter aſsimilat ipſas formas uiſibilium nouiter ſcilicet uiſas, uiſibilibus for-
mis fixis in imaginatione. Cum ergo uiſus comprehẽderit ali quam rem uiſam, ſtatim uirtus diſtin
ctiua quærit eius ſimilem in formis exiſtentibus in imaginatione, & illa inuenta cognoſcit per illá,
rem uiſam, & comprehẽdit quidditatẽ eius: & ſi non inuenerit ex ſormis quieſcẽtibus in anima for
mam ſimilem formę illius rei uiſę, nõ cognoſcet illam rẽ uiſam, neq; comprehẽdet quid ditatẽ eius.
Sic ergo nulla quid ditas alicuius ſubſtantię comprehẽditur per ſe à uiſu, ſed peraccidẽs, ut propo-
nitur. Si enim aliqua talium quidditatum per ſe comprehenderetur à uiſu: ergo & omnis quiddi-
tas cuiuslibet uiſibilis ſubſtantiæ eſſet comprehẽſibilιs à uiſu, ſicut patetin lucibus & colorιbus, &
ſub ſtantię quantum ad ſenſum & ſenſibilem operationẽ exiſtentes indiuiſibiles per ſuas quiddita-
tes uiderẽtur, quod nõ eſt uerum: oportet enim ut corpus uiſibile ſit alicuius quantitatis reſpectu
ſuperficiei uiſus, ad hoc ut ipſum a ctu uideatur, ut patet per 19 huius. Similiter quoq; patet de o-
mnibus alijs quorumcunque entium quid ditatibus: ſemper enim quidditas cuiuslibet compoſiti
compoſita eſt, & eius compoſitionem uiſus per ſe comprehendere non poteſt: & ſi uiſus aliquam
quid ditatem, ut eſt quidditas, cognoſceret: tunc uiſus omnem quidditatem cognoſceret, quarum
multæ tamen ſunt inuiſibiles, cum omnes ipſæ ſint per ſe intelligibiles: & cum hoc ſit impoſsibi-
le: patet ergo propoſitum.
tum formarum uiſibilium ad animam, quę omnes ſunt de genere accidẽtis, ut patet in ipſarum ſin-
gulari enumeratione: palàm (cum nullius ſubſtátiæ quidditas ſit de genere accidẽtis) quòd nul-
la ipſarum per ſe eſt uiſibilis: per accidens autem quid ditas ſub ſtantiarum corporalium percipitur
à uiſu, ſcilicet per comprehẽſionem ſuarum intẽtionum uiſibiliũ, quę per ſe uidẽtur. Sic ergo quid-
ditas ſubſtantiæ non ſit niſi per cognitionem intrin ſecam animæ, quæ fit ex comparatione formæ
unius poſterius comprehẽſæ, ad formam aliam prius comprehẽſam quieſcẽtem in imaginatione.
Comprehenſio ergo quid ditatis ſubſtantiæ uiſæ, ut hominis uel canis uel alicuius alterius ſubſtan
tiæ, non eſt niſi ex comprehẽſione aſsimilationis formæ rei uiſæ ad aliquam formarum uniuerſaliũ
quieſcẽtium in anima & fixarum in imaginatione, quam uiſus antè comprehẽderat. Et quia uirtus
diſtin ctiua, quę eſt in anima, per quam anima rerum differẽtias dijudicat, ut hominem non eſſe ca-
nem & ecóuerſo, naturaliter aſsimilat ipſas formas uiſibilium nouiter ſcilicet uiſas, uiſibilibus for-
mis fixis in imaginatione. Cum ergo uiſus comprehẽderit ali quam rem uiſam, ſtatim uirtus diſtin
ctiua quærit eius ſimilem in formis exiſtentibus in imaginatione, & illa inuenta cognoſcit per illá,
rem uiſam, & comprehẽdit quidditatẽ eius: & ſi non inuenerit ex ſormis quieſcẽtibus in anima for
mam ſimilem formę illius rei uiſę, nõ cognoſcet illam rẽ uiſam, neq; comprehẽdet quid ditatẽ eius.
Sic ergo nulla quid ditas alicuius ſubſtantię comprehẽditur per ſe à uiſu, ſed peraccidẽs, ut propo-
nitur. Si enim aliqua talium quidditatum per ſe comprehenderetur à uiſu: ergo & omnis quiddi-
tas cuiuslibet uiſibilis ſubſtantiæ eſſet comprehẽſibilιs à uiſu, ſicut patetin lucibus & colorιbus, &
ſub ſtantię quantum ad ſenſum & ſenſibilem operationẽ exiſtentes indiuiſibiles per ſuas quiddita-
tes uiderẽtur, quod nõ eſt uerum: oportet enim ut corpus uiſibile ſit alicuius quantitatis reſpectu
ſuperficiei uiſus, ad hoc ut ipſum a ctu uideatur, ut patet per 19 huius. Similiter quoq; patet de o-
mnibus alijs quorumcunque entium quid ditatibus: ſemper enim quidditas cuiuslibet compoſiti
compoſita eſt, & eius compoſitionem uiſus per ſe comprehendere non poteſt: & ſi uiſus aliquam
quid ditatem, ut eſt quidditas, cognoſceret: tunc uiſus omnem quidditatem cognoſceret, quarum
multæ tamen ſunt inuiſibiles, cum omnes ipſæ ſint per ſe intelligibiles: & cum hoc ſit impoſsibi-
le: patet ergo propoſitum.
67. Primum quod comprehendit uirtus diſtinctiua ex intentionibus appropriatis formæ ui
ſibili, est quidditas lucis & coloris. Alhazen 17 n 2.
ſibili, est quidditas lucis & coloris. Alhazen 17 n 2.
Quamuis enim lux & color ſint per ſe ipſa & primò uiſibilia, ipſorũ tamẽ quidditates & differen
tiæ eſſentiales ſolo ſenſu uiſus comprehẽdi non poſſunt: quid ditas enim lucis nõ comprehenditur
ſolùm per uiſum, niſi cooperante uirtute animæ, quę eſt cognoſcitiua, quoniam uiſus cognoſcit lu
mẽſolis, & diſtinguit inter ipſum & lumẽ lunæ & lumẽ ignis per cognitionem prius factam & per
formam in anima reſeruatam: ſimiliter etiam quid ditas coloris non comprehen ditur à uirtute di-
ſtinctiua niſi per cognitionem, quando color rei uiſę fuerit ex colorbus aſſuetis. Illa autem cogni-
tio diſtinctiua fit ex comparatione formæ coloris nunc uiſi ad formas illi colori prius com-
prehenſas: non enim poteſt uiſus comprehendere colorẽ rubeum & quòd ſit rubeus, niſi quia co-
gnoſcit ipſum, quia in ipſa anima uidentis permanſit forma eius, ut prius uiſa. Si enim uiſus nun-
quam colorem rubeum antea uidiſſet, nũc ipſum uiſum cognoſcere nõ poſſet, ſed ipſum coloribus
illi propm quis ſibi cognitis aſsimilaret, ut quotidie facit in noua permixtione quorũlibet colorũ.
Cum itaq; uirtus diſtinctiua comprehen dit diuerſitatem lucis à colorum quidditate, quamuis forma, quã
ris. comprehen dit etiam diuerſitatem quid ditatis lucis à colorum quidditate, quamuis forma, quã
comprehendit uiſus, ſit a dmixta ex forma lucis & coloris, quæ ſunt in re uiſa. Et quoniam lux & co
lor ſunt prima uiſibilia, quorũ participatione & auxilio omnia alia uidentur: ideo neceſſe eſt ut pri
mum, quod comprehendit uirtus diſtinctiua ex intentionibus appropriatis ſormę uiſibili, ſit quid-
ditas lucis & coloris, ut ſicut illis primò & per ſe debetur uiſiua comprehenſio, ſic & illorũ quiddi-
tatibus debeatur per ſe & primò operatio uirtutis diſtinctiuæ, ut illis, quorum præſentia prius re-
lucetin organis uiſiuis, quæ omnia ſecundum plus & minus accedunt ad diaphanitatem. Patet er-
go propoſitum.
tiæ eſſentiales ſolo ſenſu uiſus comprehẽdi non poſſunt: quid ditas enim lucis nõ comprehenditur
ſolùm per uiſum, niſi cooperante uirtute animæ, quę eſt cognoſcitiua, quoniam uiſus cognoſcit lu
mẽſolis, & diſtinguit inter ipſum & lumẽ lunæ & lumẽ ignis per cognitionem prius factam & per
formam in anima reſeruatam: ſimiliter etiam quid ditas coloris non comprehen ditur à uirtute di-
ſtinctiua niſi per cognitionem, quando color rei uiſę fuerit ex colorbus aſſuetis. Illa autem cogni-
tio diſtinctiua fit ex comparatione formæ coloris nunc uiſi ad formas illi colori prius com-
prehenſas: non enim poteſt uiſus comprehendere colorẽ rubeum & quòd ſit rubeus, niſi quia co-
gnoſcit ipſum, quia in ipſa anima uidentis permanſit forma eius, ut prius uiſa. Si enim uiſus nun-
quam colorem rubeum antea uidiſſet, nũc ipſum uiſum cognoſcere nõ poſſet, ſed ipſum coloribus
illi propm quis ſibi cognitis aſsimilaret, ut quotidie facit in noua permixtione quorũlibet colorũ.
Cum itaq; uirtus diſtinctiua comprehen dit diuerſitatem lucis à colorum quidditate, quamuis forma, quã
ris. comprehen dit etiam diuerſitatem quid ditatis lucis à colorum quidditate, quamuis forma, quã
comprehendit uiſus, ſit a dmixta ex forma lucis & coloris, quæ ſunt in re uiſa. Et quoniam lux & co
lor ſunt prima uiſibilia, quorũ participatione & auxilio omnia alia uidentur: ideo neceſſe eſt ut pri
mum, quod comprehendit uirtus diſtinctiua ex intentionibus appropriatis ſormę uiſibili, ſit quid-
ditas lucis & coloris, ut ſicut illis primò & per ſe debetur uiſiua comprehenſio, ſic & illorũ quiddi-
tatibus debeatur per ſe & primò operatio uirtutis diſtinctiuæ, ut illis, quorum præſentia prius re-
lucetin organis uiſiuis, quæ omnia ſecundum plus & minus accedunt ad diaphanitatem. Patet er-
go propoſitum.
68. Comprehenſio coloris, in eo, quod eſt color, eſt prior comprehenſione quidditatis coloris.
Ex quo patet, quòd prior eſt comprehenſio omnium uiſibilium in eo, quòd in ſuo genere uiſibilia
ſunt, quàm ſuarum ſpecialium quiddit atum. Alhazen 19 n 2.
Ex quo patet, quòd prior eſt comprehenſio omnium uiſibilium in eo, quòd in ſuo genere uiſibilia
ſunt, quàm ſuarum ſpecialium quiddit atum. Alhazen 19 n 2.
Viſus enim comprehẽdit colorem, & ſentit quòd eſt color, prius quàm ſentiat cuiuſmodiſit ille
color, ut patet in coloribus fortibus poſitis in loco non multum luminoſo. Ibi enim comprehendit
quidem uiſus colores indiſtinctè tantùm: diſtinguuntur autẽ per aduentum maioris lucis aut per
longam intuitionem. Primum ergo, quod comprehendit uiſus ex forma coloris, eſt mutatio mem-
brilentientis & coloratio eius: quoniam apud peruentum formæ in uiſum coloratur uiſus, qui ſen
tiens ſe coloratum ſtatim ſentit colorem: & deinde ex diſtinctione & comparatione ipſius ad colo-
res notos uiſui, comprehendit quidditatem coloris. Comprehenſio ergo coloris in eo, quod eſt
color, eſt ante comprehenſionẽ quidditatis ipſius coloris, quę fit non per ſolũ ſenſum uiſus, ſed per
color, ut patet in coloribus fortibus poſitis in loco non multum luminoſo. Ibi enim comprehendit
quidem uiſus colores indiſtinctè tantùm: diſtinguuntur autẽ per aduentum maioris lucis aut per
longam intuitionem. Primum ergo, quod comprehendit uiſus ex forma coloris, eſt mutatio mem-
brilentientis & coloratio eius: quoniam apud peruentum formæ in uiſum coloratur uiſus, qui ſen
tiens ſe coloratum ſtatim ſentit colorem: & deinde ex diſtinctione & comparatione ipſius ad colo-
res notos uiſui, comprehendit quidditatem coloris. Comprehenſio ergo coloris in eo, quod eſt
color, eſt ante comprehenſionẽ quidditatis ipſius coloris, quę fit non per ſolũ ſenſum uiſus, ſed per
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib