Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[51.] DE DIVERSITATE DISPOSITIONVM LINEARVM radialium, & diſtinctione proprietatum ipſarum. Caput primum. 1. Recta connectens centra partium uiſ{us}, eſt axis pyramidis opticæ. 18 p 3.
[52.] 2. Cryſtallin{us} & uitre{us} humores perſpicuitate differunt. Ita forma uiſibilis refringitur in ſuperſicie uitrei humoris. 21 p 3.
[53.] 3. Communis ſectio cryſtallinæ & uitreæ ſphærarum aut eſt plana: aut eſt pars ſphæræ maioris cryſtallina ſphæra. Et habet centrum diuer-ſum ab oculi centro. 23 p 3.
[54.] 4. Humor cryſtallin{us} lucem & colorem aliter recipit, quàm cæter a perſpicua corpora. 22 p 3. Idem 30 n 1.
[55.] 5. Cryſtallin{us} & uitre{us} humores dißimiliter lucem & colorem recipiunt. 22 p 3.
[56.] 6. Humor uitre{us} & ſpirit{us} uiſibilis eadem ferè perſpicuitate præditi ſunt. 22 p 3.
[57.] 7. Axis pyramidis opticæ ſol{us} ad perpendiculum eſt cõmuni ſectioni cryſtallinæ & uitreæ ſphærarum. 24 p 3.
[58.] 8. Viſio per axem pyramidis opticæ certißima eſt: per aliam lineam tantò certior, quantò ipſa axi propinquior fuerit. 43 p 3.
[59.] 9. Radi{us} pyramidis opticæ obliqu{us}, axi propior ad minores angulos refringitur, remotior ad maiores: & duo æqualiter remoti, ad æquales. 36 p 3.
[60.] 10. Viſibile percipitur aut ſolo uiſu: aut uiſu & ſyllogiſmo: aut uiſu & anticipata notione. In hypothe. 3 lib. inpræfa. 4 lib. 59. 60 p 3.
[61.] 11. Viſio per anticipatam notionem fit quodammodo per ſyllogiſmum. 63 p 3.
[62.] 12. Viſio per ſyllogiſmum, fit plerun breui tempore. 69 p 3.
[63.] 13. Viſio per anticipatam notionem fit in tempore: & qualitas ei{us} plerunque ignoratur. 64. 69 p 3.
[64.] 14. È uiſibili ſæpi{us} uiſoremanet in animo gener alis notio, qua quodlibet uiſibile ſimile per-cipitur & cognoſcitur. 61 p 3.
[65.] DE OMNIBVS INTENTIONIBVS COMPREHENSIS À VISV: & qualiter comprehendat uiſus quamlib et illarum. Cap. XI. 15. Species uiſibiles principes ſunt uigintiduæ: adquas reliquæ omnes referuntur. In hypo. 3 lib. in præfa. 4 libr.
[66.] 16. Viſio perficitur, cum forma uiſibilis cryſtallino humore recepta, in neruum opticum per-uenerit. 20 p 3. Idem 25 n 1.
[67.] 17. È ſpecieb{us} uiſibilib{us} primùm percipitur eſſentia lucis & coloris. 67 p 3.
[68.] 18. Lux & color ex ſeſe, ſolo uiſu percipiuntur. 59 p 3.
[69.] 19. Color ex ſeſe, pri{us} percipitur, quàm ipſi{us} eſſentia. Ita uiſibile quodlibet ex ſeſe pri{us} percipitur, quàm ipſi{us} eſſentia. 68 p 3.
[70.] 20. Eſſentia coloris percipitur in tempore. Ita eſſentia cui{us}libet uiſibilis percipi-tur in tempore. 70 p 3.
[71.] 21. Lux & color exſeſe, percipiuntur in tempore.
[72.] 22. Perceptio diſtantiæ uiſibilis differt à perceptionibus loci uiſibilis, & uiſibilis in ſuo lo-60. 14 p 4.
[73.] 23. Viſio non fit radijs ab oculo emißis. 5 p 3. Vide 23 n 1.
[74.] 24. Remotio uiſibilis percipitur diſtinctione & anticipata notione. 9 p 4.
[75.] 25. Magnitudo diſtantiæ percipitur è corporibus communibus inter uiſum & uiſibile in-teriectis. 10 p 4.
[76.] 26. Situs percipitur è uiſibilis ſiti moderata diſt antia. 29 p 4.
[77.] 27. Locus & oppoſitio uiſibilis percipiuntur è ſitu, quem obtinent in ſuperficie uiſus. 30 p 4. Vide 22 n.
[78.] 28. Situs directus & obliquus lineæ, ſuperficiei, & ſpatij percipitur ex æquabili & inæqua-bili terminorum diſtantia. 31 p 4.
[79.] 29. Situs uiſibilis obliquus ex immoderata diſtantia uidetur direct{us}. 34 p 4.
[80.] 30. Situs partium & terminorum rei uiſibilis, & ſitus uiſibilium diſtinctorum per-cipiuntur ex æquabili & inæquabili diſtantia, ordinéque formarum ad uiſum manantium. 32 p 4.
< >
page |< < (38) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div75" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2078" xml:space="preserve">
              <pb o="38" file="0044" n="44" rhead="ALHAZEN"/>
            rei uiſæ, poſtquam non erat ita, & aer deferens formam rei uiſæ, contigerit ſuperficiem uiſus, poſt-
              <lb/>
            quam non contingebatipſam prius:</s>
            <s xml:id="echoid-s2079" xml:space="preserve"> non peruenit forma ex aere deferente formã ad interius con-
              <lb/>
            caui nerui communis, niſi in tempore:</s>
            <s xml:id="echoid-s2080" xml:space="preserve"> ſed ſenſus caret uia cõprehẽſionis iſtius temporis propter
              <lb/>
            paruitatẽ eius, & errorẽ eius, & debilitatẽ eius ad cõprehendendum id, quod eſt in fine paruitatis.</s>
            <s xml:id="echoid-s2081" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Iſtud ergo tẽpus reſpectu ſenſus eſt ſicut inſtans.</s>
            <s xml:id="echoid-s2082" xml:space="preserve"> Et etiã mẽbrũ ſentiens non ſentit formas uenien
              <lb/>
            tes ad ipſum, niſi poſtquã patitur ab illis:</s>
            <s xml:id="echoid-s2083" xml:space="preserve"> non ſentit ergo colorẽ in eo, quòd eſt color, neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s2084" xml:space="preserve"> lucẽ in
              <lb/>
            eo, quòd eſt lux, niſi poſtquã patitur à forma lucis & coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s2085" xml:space="preserve"> ſed paſsio mẽbri ſentientis à forma co
              <lb/>
            loris & forma lucis, eſt aliqua alteratio:</s>
            <s xml:id="echoid-s2086" xml:space="preserve"> ſed nulla alteratio eſt, niſi in tẽpore:</s>
            <s xml:id="echoid-s2087" xml:space="preserve"> uiſus ergo non cõpre-
              <lb/>
            hẽdit colorẽ in eo, quòd eſt color, neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s2088" xml:space="preserve"> lucem in eo, quòd eſt lux, niſi in tẽpore.</s>
            <s xml:id="echoid-s2089" xml:space="preserve"> Et in tẽpore, in quo
              <lb/>
            extenditur forma à ſuperficie mẽbri ſentientis ad concauũ nerui cõmunis, erit cõprehẽſio coloris
              <lb/>
            in eo, quòd eſt color, & lucis in eo, quòd eſt lux, à uirtute ſentiente, quæ eſt in toto corpore ſentien
              <lb/>
            te, & apud peruentum formę in concauum nerui cõmunis, erit cõprehenſio coloris, in eo quòd eſt
              <lb/>
            color, & lucis in eo, quòd eſt lux, ab ultimo ſentiente.</s>
            <s xml:id="echoid-s2090" xml:space="preserve"> Comprehenſio ergo coloris in eo, quòd eſt
              <lb/>
            color, & lucis in eo, quòd eſt lux, eſt in tempore ſequente tempus, in quo peruenit forma à ſuperfi-
              <lb/>
            cie membri ſentientis ad concauũ nerui communis.</s>
            <s xml:id="echoid-s2091" xml:space="preserve"> Et etiam inſtãs, quod eſt primum, in quo per-
              <lb/>
            uenit forma in ſuperficiem uiſus, diuerſum eſt ab inſtanti, quod eſt primum inſtans, in quo aer de-
              <lb/>
            ferens formam, contingit primum punctum ſuperficiei uiſus, quando uiſus fuerit oppoſitus rei ui-
              <lb/>
            ſæ, poſtquam non fuerat ita, & poſtquã oculus aperuerit palpebras, poſtquã fuerunt clauſæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s2092" xml:space="preserve"> Quo-
              <lb/>
            niam quando ita fuerit, primum, quod contingit ſuperficiem uiſus exaere deferente formam illi-
              <lb/>
            us rei uiſæ, eſt unum punctum, aut linea carens latitudine, deinde pars poſt aliam, quouſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s2093" xml:space="preserve"> aer de-
              <lb/>
            ferens formam, contingat partem ſuperficiei uiſus, in quam peruenit forma:</s>
            <s xml:id="echoid-s2094" xml:space="preserve"> & apud contactum il-
              <lb/>
            lius puncti carentis quantitate, aut lineæ carentis latitudine ſuperficiei uiſus, ad punctum carens
              <lb/>
            quantitate, aut ad lineam carentem quantitate ſuperficiei aeris deferentis formam, nihil peruenit
              <lb/>
            ex forma lucis & coloris in ſuperficiem uiſus:</s>
            <s xml:id="echoid-s2095" xml:space="preserve"> quoniam minimum ex ſuperficie, in quod peruenit
              <lb/>
            lux, aut forma coloris, non erit, niſi ſuperficies.</s>
            <s xml:id="echoid-s2096" xml:space="preserve"> In inſtanti ergo, in quo contingit punctum ſuperfi-
              <lb/>
            ciei uiſus primum punctum aeris deferentis formam;</s>
            <s xml:id="echoid-s2097" xml:space="preserve"> nihil peruenit in ſuperficiem uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s2098" xml:space="preserve"> Inſtans er
              <lb/>
            go, quod eſt primum inſtans, in quo peruenit forma in ſuperficiem uiſus, eſt diuerſum ab inſtanti,
              <lb/>
            quod eſt primum inſtans, in quo contingit aer deferens formam, ſuperficiem uiſus, quando fuerit
              <lb/>
            uiſus oppoſitus rei uiſæ, & aperuerit palpebras eius, poſtquam fuerunt clauſæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s2099" xml:space="preserve"> Et cum ita ſit, non
              <lb/>
            peruenit forma lucis aut coloris in aliquam partem membri ſentientis, neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s2100" xml:space="preserve"> in ſuperficiem uiſus,
              <lb/>
            niſi in tempore.</s>
            <s xml:id="echoid-s2101" xml:space="preserve"> Non comprehendit ergo ſentiens colorem in eo, quòd eſt color, neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s2102" xml:space="preserve"> lucem in eo,
              <lb/>
            quòd eſt lux, niſi in tempore, ſcilicet quòd inſtans, in quo cadit ſenſus coloris in eo, quòd eſt color,
              <lb/>
            & lucis in eo, quòd eſt lux, eſt diuerſum ab inſtanti, quod eſt inſtans primum, in quo contingit aer
              <lb/>
            deferens formam, ſuperficiem uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s2103" xml:space="preserve"> Iam ergo declaratum eſt ex omnibus, quæ diximus, quo-
              <lb/>
            modo comprehendat uiſus lucem in eo, quòd eſt lux, & quomodo comprehendat colorem in eo,
              <lb/>
            quòd eſt color, & quomodo comprehendat quidditatem lucis & coloris, & quomodo compre-
              <lb/>
            hendat qualitatem lucis.</s>
            <s xml:id="echoid-s2104" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div76" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head100" xml:space="preserve" style="it">22. Perceptio diſtantiæ uiſibilis differt à perceptionibus loci uiſibilis, & uiſibilis in ſuo lo-
            <lb/>
          60. 14 p 4.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2105" xml:space="preserve">SEd remotio rei uiſæ à uiſu nõ comprehenditur à uiſu ſolo ſenſu, neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s2106" xml:space="preserve"> comprehenſio remotio-
              <lb/>
            nis rei uiſæ, eſt comprehenſio loci rei uiſæ, neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s2107" xml:space="preserve"> comprehenſio reiuiſæ in loco ſuo eſt ex com-
              <lb/>
            prehenſione remotionis eius tantùm.</s>
            <s xml:id="echoid-s2108" xml:space="preserve"> Quoniam locus rei uiſæ fit ex tribus intentionibus, ſci-
              <lb/>
            licet, ex remotione, & ex parte uniuerſi, & ex quantitate remotionis.</s>
            <s xml:id="echoid-s2109" xml:space="preserve"> Quantitas ergo remotionis
              <lb/>
            eſt diuerſa ab intentione remotionis in eo, quòd eſt remotio, quoniam intentio remotionis inter
              <lb/>
            duo corpora eſt priuatio contactus, & priuatio contactus eſt, eſſe aliquod ſpatiũ inter illa duo cor-
              <lb/>
            pora, & quantitas remotionis eſt quantitas illius ſpatij.</s>
            <s xml:id="echoid-s2110" xml:space="preserve"> Intentio ergo remotionis in eo, quòd eſt re
              <lb/>
            motio, eſt ex ſitu:</s>
            <s xml:id="echoid-s2111" xml:space="preserve"> Non eſt ergo quantitas remotionis.</s>
            <s xml:id="echoid-s2112" xml:space="preserve"> Comprehẽſio ergo intentionis remotionis,
              <lb/>
            quæ eſt priuatio contactus, eſt diuerſa à comprehenſione quantitatis ſpatij, quæ eſt menſura remo
              <lb/>
            tionis.</s>
            <s xml:id="echoid-s2113" xml:space="preserve"> Et comprehenſio quantitatis remotionis eſt ex comprehenſione magnitudinis:</s>
            <s xml:id="echoid-s2114" xml:space="preserve"> & compre-
              <lb/>
            henſio remotionis rei uiſæ, & comprehenſio partis eius ſunt ex comprehẽſione ſitus loci.</s>
            <s xml:id="echoid-s2115" xml:space="preserve"> Et qua-
              <lb/>
            litas comprehenſionis utriuſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s2116" xml:space="preserve"> iſtorum, eſt diuerſa à qualitate comprehenſionis remotionis alteri-
              <lb/>
            us illorum, quoniam priuatio contactus eſt diuerſa à parte.</s>
            <s xml:id="echoid-s2117" xml:space="preserve"> Comprehenſio ergo loci rei uiſæ, non
              <lb/>
            eſt comprehenſio remotionis reiuiſæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s2118" xml:space="preserve"> Et comprehenſio rei uiſæ in ſuo loco, cõſiſtit in comprehen
              <lb/>
            ſione quinq;</s>
            <s xml:id="echoid-s2119" xml:space="preserve"> rerum, ſcilicet in comprehenſione lucis, quæ eſt in ea, & comprehenſione coloris e-
              <lb/>
            ius, & comprehenſione remotionis eius, & comprehenſione partis eius, & comprehenſione quan-
              <lb/>
            titatis remotionis eius:</s>
            <s xml:id="echoid-s2120" xml:space="preserve"> & nullum iſtorum comprehenditur per ſe ſolum, neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s2121" xml:space="preserve"> comprehenditur u-
              <lb/>
            num poſt aliud, ſed omnia comprehenduntur ſimul, quando comprehenduntur per cognitionem,
              <lb/>
            non per argumentationem iterandam.</s>
            <s xml:id="echoid-s2122" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div77" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head101" xml:space="preserve" style="it">23. Viſio non fit radijs ab oculo emißis. 5 p 3. Vide 23 n 1.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2123" xml:space="preserve">ET ex comprehenſione rei uiſæ in ſuo loco, opinati ſunt ponentes radios:</s>
            <s xml:id="echoid-s2124" xml:space="preserve"> quòd uiſio eſſet per
              <lb/>
            radios exeuntes à uiſu, & peruenientes ad rem uiſam, & quòd uiſio eſſet per extremitatem ra
              <lb/>
            dij, & ratiocinati ſunt contra phyſicos, dicentes.</s>
            <s xml:id="echoid-s2125" xml:space="preserve"> Cum uiſio fuerit per formam uenientem à
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>