Clavius, Christoph, Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur

Table of contents

< >
[441.] In tropico ♋, omnes latitudines vmbrarum ſuperiores ſunt; orientales vero ab occidentalibus his ſyllabis [or. occ.] diſtinguuntur.
[442.] In tropico ♋, latitudines vmbrarum partim Boreales ſunt, & partim Auſtrales, vt hæ ſyllabæ [Bor. Auſtr.] indicant.
[443.] In Æquatore omnes vmbrarum latitudines Auſtrales ſunt.
[444.] In tropico ♑, omnes vmbrarum latitudines Auſtrales ſunt, ſed ab orientalibus occidentales his ſyllabis [or. occ.] diſcernuntur.
[445.] Latitudines, longitudinesq́ue vmbrarum in horologio Superiori ad Horizontem ex parte auſtrali inclinato gr. 68. & ad Meridianum recto, pro horis à mer. & med. noc. ad latitudinem Grad. 42. In tropico ♋, latitudines vmbrarum partim ſuperiores ſunt, & partim inferiores, vt his ſyllabis [Super. Infer.] indicatur.
[446.] In Aequatore omnes latitudines vmbrarum ſunt Inferiores.
[447.] Latitudines longitudineſq́ue vmbrarum in horlogio ſuperiore declinante à meridie in ortum gr. 40. & ad Horizontem inclinato ex parte boreali gr. 20. pro horis à mer. & med. noc. ad latitudinem Grad. 42. Intropico ♋, latitudines vmbrarum ſunt partim ſuperiores, & partim inferiores, vt hæ ſyllabæ [Super. Infer.] indicant.
[448.] In Æquatore omnes latitudines vmbrarum Inferiores ſunt.
[449.] In tropico ♑, omnes latitudines vinbrarum inferiores ſunt.
[450.] Latitudines, longitudinesq́ue vmbrarum in horologio ſuperiore declinante à mer. in \\ occ. grad. 20. & ad Horizontem ex parte boreali inclinato grad. 70. \\ pro horis inæqualibus, ad latitudinem Grad. 42. In tropico ♑, latitudines vmbrarum partim Inferiores ſunt, & partim Superiores, \\ vt hæ ſyllabæ [Infer. Super.] declarant.
[451.] In Aequatore omnes latitudines vmbrarum ſuperiores ſunt, ſed orientales ab occi- dentalibus his ſyllabis [or.occ.] dignoſcuntur.
[452.] In tropico ♋, omnes latitudines vmbrarum ſunt ſuperiores, ſed orientales ab occi- dentalibus hæ ſyllabæ [or. occ.] diſtinguunt.
[453.] Latitudines, longitudinesq́ue vmbrarum in ſuperiore horologio declinante à mer. in or. grad. 45. & ad Horizontem ex parte boreali inclinato gr. 51. M. 51. pro horis à mer. & med. noc. ad latitudinem Gr. 42. In tropico ♋, omnes vmbrarum latitudines ſunt ſuperiores, in tropico vero ♑, inferiores.
[454.] In Aequatore nullæ ſunt vmbrarum latitudines, cum tunc, per propoſ. 11. lib. 1. vmbra ſtyli perpetuo cadat in lineam æquinoctialem: Earum autem longitudines hæ ſunt.
[455.] SEQVVNTVR TABELLAE.
[456.] Latitudines, longitudinesq́ue vmbrarum in ſuperiore horologio declinante à ſeptentr. in occ. grad. 20. & ad Horizontem ex parte auſtrali inclinato gr. 30. pro horis à mer. & med. noc. ad latitudinem Gr. 42. In tropico ♋, ſunt latitudines vmbrarum partim Inferiores, & partim ſuperiores, vt tabellæ ipſæ declarant.
[457.] In Aequatore omnes latitudines vmbrarum ſunt ſuperiores, vt tabellæ indicant.
[458.] Latitudines, longitudinesq́ vmbrarum in horologio ſuperiore declinante à ſeptentr. in or. grad. 60. & ad Horizontem ex parte auſtrali inclinato grad. 80. pro horis ab occ. ad latitudinem Grad. 42. In tropico ♋, latitudines vmbrarum partim Superiores ſunt, & partim Inferiores, vt hæ ſyllabæ [Super, Infer.] declarant.
[459.] In Aequatore omnes latitudines vmbrarum ſunt inferiores, occidentales vero ab orientalibus diſtinguuntur his ſyllabis [or. occ.]
[460.] In tropico ♑, omnes vmbrarum latitudines ſunt inferiores, occidentales autem ab orientalibus per has ſyllabas [or. occ.] ſegregantur.
[461.] Latitudines, longitudineſq́ue vmbrarũ in horologio ſuperiore declinante à Septentr. in or. grad. 30. & ad Horizontem ex parte inclinato gr. 52. M. 3. pro ho-ris à mer. & med. noe. ad latitudinem Grad. 42.
[462.] In tropico ♋, latitudines vmbrarum partim ſunt ſuperiores, & partim inferiores: vt in tabellis apparet.
[463.] In Æ quatore ſunt omnes vmbrarum latitudines inferiores.
[464.] FINIS QVINTI LIBRI.
[465.] GNOMONICES LIBER SEXTVS.
[466.] AVCTORE
[467.] CHRISTOPHORO CLAVIO BAMBER GENSI SOCIETATIS IESV.
[468.] EXPLICATIO CIRCVLORVM, ET circumferentiarum, quos præcipue in Analemmate Ptolemæus conſiderat. CAPVTI.
[469.] INVENTIO CIRCVNFERENTIÆ HECTEMORIÆ, horariæ, deſcenſiuæ, meridianæ, Verticalis, atque horizontalis, de quibus in antecedenti cap. dictum eſt, ex Analemmate, Sole exiſtente in Aequatore, ad quamcunque latitudinem. CAP. II.
[470.] SCHOLIVM.
< >
page |< < (433) of 677 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="it" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1465" type="section" level="1" n="355">
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s28418" xml:space="preserve">
              <pb o="433" file="0449" n="449" rhead="LIBER QVARTVS."/>
            maior eſt ſtylo, abſcindi recta B I, ſtylo æqualis, vt ſi quando stylus amittatur, aut frangatur, ei-
              <lb/>
            æqualem poſſimus exhibere.</s>
            <s xml:id="echoid-s28419" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div1467" type="section" level="1" n="356">
          <head xml:id="echoid-head369" xml:space="preserve">PROBLEMA 13. PROPOSITIO 13.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s28420" xml:space="preserve">DATO horologio, vna cum ſtylo, eiuſq́; </s>
            <s xml:id="echoid-s28421" xml:space="preserve">loco, ad quam poli al-
              <lb/>
            titudinem fabricatum ſit, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28422" xml:space="preserve">quam declinationem habeat à Verticali,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:id="echoid-s28423" xml:space="preserve">inclinationem ad Horizontem, ſi declinans eſt, aut inclinatum, nec
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0449-01" xlink:href="note-0449-01a" xml:space="preserve">10</note>
            non quanta ſit altitudo poli ſupra ipſum planum declinans, aut inclina-
              <lb/>
            tum, cognoſcere. </s>
            <s xml:id="echoid-s28424" xml:space="preserve">Et contra, dato horologio, vna cum altitudine
              <lb/>
            poli, ad quam conſtructum eſt, nec non inclinatione eius ad Horizon
              <lb/>
            tem, ſi inclinatum eſt, longitudinem ſtyli, eiusq; </s>
            <s xml:id="echoid-s28425" xml:space="preserve">locum, vna cum de-
              <lb/>
            clinatione à Verticali, ſi horologium declinans eſt, atque altitudinem
              <lb/>
            poli ſupra ipſum planum declinans, inclinatumve, inueſtigare.</s>
            <s xml:id="echoid-s28426" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s28427" xml:space="preserve">FREQVENTER accidit, vt ignoretur, ad quam eleuationem poli horologium aliquod
              <lb/>
            oblatum ſit conſtructum, aut quantus debeat eſſe eius ſtylus, (ſi fortè is aut amiſſus fuerit, aut con
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0449-02" xlink:href="note-0449-02a" xml:space="preserve">20</note>
            fractus) & </s>
            <s xml:id="echoid-s28428" xml:space="preserve">in quo ſtatuendus loco, vt horas indicet. </s>
            <s xml:id="echoid-s28429" xml:space="preserve">Vtrumque igitur hac ratione cognoſcemus.</s>
            <s xml:id="echoid-s28430" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s28431" xml:space="preserve">SIT primum horologium horizontale A, in quo æquinoctialis linea B C, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28432" xml:space="preserve">meridiana D E,
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0449-03" xlink:href="note-0449-03a" xml:space="preserve">Qua ratione in
                <lb/>
              horologio hori
                <lb/>
              zontali ex da@o
                <lb/>
              ſtylo, eiu@q́ue
                <lb/>
              loc
                <unsure/>
              o, ad quam
                <lb/>
              poli altitudinẽ
                <lb/>
              fabricatum ſit,
                <lb/>
              inueſtigetur.</note>
            ſtylus autem F G, in puncto F, collocandus. </s>
            <s xml:id="echoid-s28433" xml:space="preserve">Excitetur ex F, loco ſtyli ad meridianam lineam per-
              <lb/>
            pendicularis F H, ſtylo F G, æqualis. </s>
            <s xml:id="echoid-s28434" xml:space="preserve">Ducta autem recta I H, ex puncto I, vbi meridiana linea, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28435" xml:space="preserve">
              <lb/>
            æquinoctialis ſe interſecant, ad H, erigatur ex H, ad I H, perpendicularis H D, ſecans lineam meri
              <lb/>
            dianam in D. </s>
            <s xml:id="echoid-s28436" xml:space="preserve">Dico I D H, eſſe angulum altitudinis poli, ad quam horologium eſt fabricatum.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s28437" xml:space="preserve">Quoniam enim, vt ex de-
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0449-01" xlink:href="fig-0449-01a" number="298">
                <image file="0449-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0449-01"/>
              </figure>
            monſtratis in propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s28438" xml:space="preserve">1. </s>
            <s xml:id="echoid-s28439" xml:space="preserve">li-
              <lb/>
            bri ſuperioris conſtat, re-
              <lb/>
            cta H I, communis ſectio
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0449-04" xlink:href="note-0449-04a" xml:space="preserve">30</note>
            eſt (ſi triangulum D H I,
              <lb/>
            ſtatuatur rectum ad planũ
              <lb/>
            horologii, hoc eſt, in Me-
              <lb/>
            ridiani plano) Aequato-
              <lb/>
            ris, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28440" xml:space="preserve">Meridiani, axisq́ue
              <lb/>
            mundi per verticem ſtyli
              <lb/>
            H, tranſiens rectus eſt ad
              <lb/>
            planum Aequatoris, atque
              <lb/>
            adeò per defin. </s>
            <s xml:id="echoid-s28441" xml:space="preserve">3. </s>
            <s xml:id="echoid-s28442" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s28443" xml:space="preserve">11.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s28444" xml:space="preserve">Euclidis, ad H I, perpendi
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0449-05" xlink:href="note-0449-05a" xml:space="preserve">40</note>
            cularis, erit H D, quæ per-
              <lb/>
            pendicularis ducta eſt ad
              <lb/>
            H I, axis mundi occurrens
              <lb/>
            meridianæ lineæ, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28445" xml:space="preserve">plano
              <lb/>
            horologii in D. </s>
            <s xml:id="echoid-s28446" xml:space="preserve">Eſt igitur
              <lb/>
            H D I, angulus altitudinis
              <lb/>
            poli ſupra Horizontem,
              <lb/>
            quem nimirum axis mun
              <lb/>
            di cum meridiana linea ſa
              <lb/>
            cit in plano horizontalis
              <lb/>
            horologii.</s>
            <s xml:id="echoid-s28447" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <note position="left" xml:space="preserve">50</note>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s28448" xml:space="preserve">QVOD ſi in linea meridiana datum fuerit D, centrum horologii, in quo omnes lineæ hora-
              <lb/>
            rum à meridie & </s>
            <s xml:id="echoid-s28449" xml:space="preserve">media nocte coeunt, facilius inueniemus eandem altitudinem poli, ſi ex D, ad
              <lb/>
            H, rectam ducamus D H. </s>
            <s xml:id="echoid-s28450" xml:space="preserve">Erit enim rurſus D H, axis mundi (cum per centrum mundi H, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28451" xml:space="preserve">per
              <lb/>
            D, centrum horologii ducatur) & </s>
            <s xml:id="echoid-s28452" xml:space="preserve">H D I, angulus altitudinis poli.</s>
            <s xml:id="echoid-s28453" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <note position="right" xml:space="preserve">Qua uia ſtylus
            <lb/>
          eiusque locus
            <lb/>
          in horizont
            <unsure/>
          ali
            <lb/>
          horologio in-
            <lb/>
          quiratur ex da
            <lb/>
          ta altitudine
            <lb/>
          poli, ad quam
            <lb/>
          fabricatum eſt
            <lb/>
          horologium.</note>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s28454" xml:space="preserve">IAM verò ſit nota altitudo poli, ad quam fabricatum eſt horologium, ſed ſtylus ignotus, nec
              <lb/>
            non & </s>
            <s xml:id="echoid-s28455" xml:space="preserve">locus eiuſdem, quem ita inquiremus. </s>
            <s xml:id="echoid-s28456" xml:space="preserve">Circa rectam D I, inter centrum horologii, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28457" xml:space="preserve">æqui
              <lb/>
            noctialem lineam interiectam deſcribemus ſemicirculum D H I, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28458" xml:space="preserve">ex D, centro horologii axem
              <lb/>
            mundi educemus D H, facientem cum meridiana linea angulum altitudinis poli H D I, qui cir-
              <lb/>
            culum ſecet in H. </s>
            <s xml:id="echoid-s28459" xml:space="preserve">Nam ex H, ad lineam meridianam demiſſa perpendicularis H F, erit longitu-
              <lb/>
            do ſtyli, eiuſq́ue ſedes in puncto F. </s>
            <s xml:id="echoid-s28460" xml:space="preserve">Ducta enim recta H I, erit angulus D H I, rectus in ſemicircu-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0449-08" xlink:href="note-0449-08a" xml:space="preserve">31. tertij.</note>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>