463447
GNOMONICES
LIBER QVINTVS.
AVCTORE
1110CHRISTOPHORO CLAVIO BAMBERGENSI
SOCIETATIS IESV.
SOCIETATIS IESV.
QVONIAM plerique, qui parum ſunt exercitati in ducendis
lineis perpendicularibus, & parallelis, quarum frequentiffi-
mus vſus eſt in horologiorum deſcriptionibus, quas ſuperiori-
bus libris tradidimus, difficultate rei perterriti diffidunt, ſe poſ-
ſe aliquando horologium aliquod ſine errore delineare, quod
2220 putent, fieri non poſſe, vt in tot perpendicularibus lineis, pa-
rallelisque occultis ducendis, quæ ad rectam horologii deſcri-
ptionem requiruntur, errorem aliquem non committant; vi-
ſum eſt hoc libro viam, ac rationem præſcribere, qua quiuis,
qui vel mediocriter in tabula ſinuum verſatus ſit, proprio Marte ſibi tabulas quaſ-
dam poffit ſupputare, ex quibus deinde horas cuiuſcunque generis ſine moleſtia
vlla, laboreve in quocunque plano propoſito deſcribere queat, ad datam etiam ſty-
li magnitudinem quamcunque. Negare enim non poſſum, perdifficile eſſe, ne di-
cam, fieri omnino non poſſe, vt in tanta multitudine occultarum linearum perpen
dicularium, atque parallelarum in nullum errorem labatur quis, etiamſi ea in re
3330 diu, multumq́ue ſeſe exercuerit. Quod in deſcriptione horarum per tabulas, quas
iam iam ſupputabimus, contingere tam facile non poteſt, vt ex ſequentibus fiet
perſpicuum.
lineis perpendicularibus, & parallelis, quarum frequentiffi-
mus vſus eſt in horologiorum deſcriptionibus, quas ſuperiori-
bus libris tradidimus, difficultate rei perterriti diffidunt, ſe poſ-
ſe aliquando horologium aliquod ſine errore delineare, quod
2220 putent, fieri non poſſe, vt in tot perpendicularibus lineis, pa-
rallelisque occultis ducendis, quæ ad rectam horologii deſcri-
ptionem requiruntur, errorem aliquem non committant; vi-
ſum eſt hoc libro viam, ac rationem præſcribere, qua quiuis,
qui vel mediocriter in tabula ſinuum verſatus ſit, proprio Marte ſibi tabulas quaſ-
dam poffit ſupputare, ex quibus deinde horas cuiuſcunque generis ſine moleſtia
vlla, laboreve in quocunque plano propoſito deſcribere queat, ad datam etiam ſty-
li magnitudinem quamcunque. Negare enim non poſſum, perdifficile eſſe, ne di-
cam, fieri omnino non poſſe, vt in tanta multitudine occultarum linearum perpen
dicularium, atque parallelarum in nullum errorem labatur quis, etiamſi ea in re
3330 diu, multumq́ue ſeſe exercuerit. Quod in deſcriptione horarum per tabulas, quas
iam iam ſupputabimus, contingere tam facile non poteſt, vt ex ſequentibus fiet
perſpicuum.
PROBLEMA 1. PROPOSITIO 1.
ALTITVDINEM Solis ſupra quemcunque circulum maxi-
mum ſphærę pro ſingulis horis inueſtigare.
mum ſphærę pro ſingulis horis inueſtigare.
QVA ratione altitudo Solis ſupra Horizontem ex data hora ſit ſupputanda, abundè
4440 docuimus propoſ. 36. lib. 1. nunc eandem inquiremus ſupra quemcunque circulũ
maximum, qui ab Horizonte differat, hoc modo. Primum quæratur, per propoſ.
29. lib. 1. altitudo poli ſupra circulum propoſitum: Deinde ad hanc altitudinem
altitudo Solis meridiana, eiuſdemq́ue depreſſio inueniatur, vt in ſcholio huius
propoſ. docebimus, ſumaturq́ue dimidium rectæ compoſitæ ex ſinu dictæ altitu-
dinis meridianæ, & ſinu depreſſionis meridianæ. Poſtremo diſtantia Solis à Meridiano circulo
55Diſtantia Solis
à Meridiano
proprio cuiuſ-
cunque circuli
maximi qua at
te exploretut. proprio dati circuli maximi, hoc eſt, à circulo per polos mundi, & per polos circuli propoſiti du-
cto, inſtar Meridiani, inueſtigetur. Quam ita inueniemus. In circulis, ad quorum plana Meridia-
nus Horizontis rectus eſt, qualis eſt Verticalis circulus proprie dictus, circulus horę 6. à meridie,
vel media nocte. cui horologium polare æquidiſtat, Æquator, & circulus ad Horizontem incli-
6650 natus, & ad Meridianum rectus, ſumitur diſtantia à Meridiano, vt in Horizonte docuimus ad
initium propoſ. 36. lib. 1. quia Meridianus Horizontis eſt etiã illorum circulorum Meridianus, vt
patet. In aliis autem circulis explorandum prius erit per propoſ. 30. lib. 1. quanta ſit inclinatio
proprii Meridiani cuiuſque illorum ad Meridianum Horizontis, & in quam partem proprius il-
le Meridianus vergat, hoc eſt, an in ortũ, occaſumve à Meridiano Horizontis recedat; quod qui-
dem facile percipiemus ex ſitu poli circuli maximi propoſiti, vt in lib. 3. docuimus propoſ. 1. 13.
& 37. Hac enim re perſpecta, difficile non erit, quantam diſtantiã à proprio Meridiano propoſiti
circuli habeat Sol qualibet hora, cognoſcere. Nam ſi Meridianus proprius circuli maximi propo-
ſiti à Meridiano Horizontis in ſumpto hemiſpherio recedat in ortum, ſumenda erit diſtantia
Solis à meridie, vt ad initium propoſ. 36. lib. 1. ſcripſimus, ad quam ſi fuerit poſt meridiem,
4440 docuimus propoſ. 36. lib. 1. nunc eandem inquiremus ſupra quemcunque circulũ
maximum, qui ab Horizonte differat, hoc modo. Primum quæratur, per propoſ.
29. lib. 1. altitudo poli ſupra circulum propoſitum: Deinde ad hanc altitudinem
altitudo Solis meridiana, eiuſdemq́ue depreſſio inueniatur, vt in ſcholio huius
propoſ. docebimus, ſumaturq́ue dimidium rectæ compoſitæ ex ſinu dictæ altitu-
dinis meridianæ, & ſinu depreſſionis meridianæ. Poſtremo diſtantia Solis à Meridiano circulo
55Diſtantia Solis
à Meridiano
proprio cuiuſ-
cunque circuli
maximi qua at
te exploretut. proprio dati circuli maximi, hoc eſt, à circulo per polos mundi, & per polos circuli propoſiti du-
cto, inſtar Meridiani, inueſtigetur. Quam ita inueniemus. In circulis, ad quorum plana Meridia-
nus Horizontis rectus eſt, qualis eſt Verticalis circulus proprie dictus, circulus horę 6. à meridie,
vel media nocte. cui horologium polare æquidiſtat, Æquator, & circulus ad Horizontem incli-
6650 natus, & ad Meridianum rectus, ſumitur diſtantia à Meridiano, vt in Horizonte docuimus ad
initium propoſ. 36. lib. 1. quia Meridianus Horizontis eſt etiã illorum circulorum Meridianus, vt
patet. In aliis autem circulis explorandum prius erit per propoſ. 30. lib. 1. quanta ſit inclinatio
proprii Meridiani cuiuſque illorum ad Meridianum Horizontis, & in quam partem proprius il-
le Meridianus vergat, hoc eſt, an in ortũ, occaſumve à Meridiano Horizontis recedat; quod qui-
dem facile percipiemus ex ſitu poli circuli maximi propoſiti, vt in lib. 3. docuimus propoſ. 1. 13.
& 37. Hac enim re perſpecta, difficile non erit, quantam diſtantiã à proprio Meridiano propoſiti
circuli habeat Sol qualibet hora, cognoſcere. Nam ſi Meridianus proprius circuli maximi propo-
ſiti à Meridiano Horizontis in ſumpto hemiſpherio recedat in ortum, ſumenda erit diſtantia
Solis à meridie, vt ad initium propoſ. 36. lib. 1. ſcripſimus, ad quam ſi fuerit poſt meridiem,