5337Liber Quartus.
NOn de terræmotu, ſed de motu terræ hicagendum eſt:
ille enim nihil habet Aſtronomicum, ac proin-
de totus phyſicis relinquendus eſt:
de totus phyſicis relinquendus eſt:
Primo igitur certum eſt totam terram non moueri motu recto, ita vt à mundi medio cælum verſus aſcen-
dat: in præcedenti enim cap. probatum eſt eam in mundi centro quieſcere. quælibet tamen eius pars ſi libe-
rè demittatur rect@ deorſum ad vniuerſi medium delabitur, vt experientia docet.
dat: in præcedenti enim cap. probatum eſt eam in mundi centro quieſcere. quælibet tamen eius pars ſi libe-
rè demittatur rect@ deorſum ad vniuerſi medium delabitur, vt experientia docet.
2 Neq;
terram in eodem loco manentem, orbiculariter circa ſuum centrum conuolui opinamur:
nam
ſi quod graue corpus, v. g. lapis, ex edito loco demittatur, deorſum recta deſcendens, in eum locum decidit,
cui antea directè, atq; ad perpendiculum iminebat; quod quidem nullo pacto accideret, ſi terra in gyrum
raperetur, tunc enim dum lapis deſcenderet, terra interim commota locum illum, cui antea lapis immine-
bat, deferret alio. quæ ratio probat terram nullam ad partem circumuerti.
ſi quod graue corpus, v. g. lapis, ex edito loco demittatur, deorſum recta deſcendens, in eum locum decidit,
cui antea directè, atq; ad perpendiculum iminebat; quod quidem nullo pacto accideret, ſi terra in gyrum
raperetur, tunc enim dum lapis deſcenderet, terra interim commota locum illum, cui antea lapis immine-
bat, deferret alio. quæ ratio probat terram nullam ad partem circumuerti.
3 At verò non moueri à Septentrione in Meridiem, aut contra, peculiaris occurrit ratio;
quia ſcilicet
poli altitudines vbiq; perpetuo variarentur: ſi enim polum verſus verteretur, idem nobis accideret, ac ſi ver-
ſus polum progrederemur; polus videlicet magis, ac magis eleuaretur, quò magis in Septentrionem profi-
ciſceremur, vti illorſum ambulantibus quotidie contingit: Atqui numquam poli altitudines vſquam, ne-
que ſtellarum ad eadem loca habitudines mutantur, ex quibus euidens eſt, terram hoc motu minimè com-
moueri.
poli altitudines vbiq; perpetuo variarentur: ſi enim polum verſus verteretur, idem nobis accideret, ac ſi ver-
ſus polum progrederemur; polus videlicet magis, ac magis eleuaretur, quò magis in Septentrionem profi-
ciſceremur, vti illorſum ambulantibus quotidie contingit: Atqui numquam poli altitudines vſquam, ne-
que ſtellarum ad eadem loca habitudines mutantur, ex quibus euidens eſt, terram hoc motu minimè com-
moueri.
4 Cùm terra ſit omnium Elementorum grauiſſima, ac propterea (vt vidimus) omnium infima, conue-
niens eſt, eam quoq; ab omni motu immunem exiſtere, grauitas enim motui obſiſtit, quæ in terra maxima
eſt; quare grauitas erit cauſa terrenæ quietis, & immobilitatis.
niens eſt, eam quoq; ab omni motu immunem exiſtere, grauitas enim motui obſiſtit, quæ in terra maxima
eſt; quare grauitas erit cauſa terrenæ quietis, & immobilitatis.
5 Accedat tandem communis Philoſophorum, ac Mathematicorum ferè omnium authoritas, qui eam
in mundi medio prorſus immobilem confingunt.
in mundi medio prorſus immobilem confingunt.
6 Dixi ferè omnium, quoniam nonnulli tum veteres, tum recentiores Aſtronomi terram moueri exiſti-
runt. ex veteribus primus Nicetas Syracuſanus (teſtè Cicerone primo Tuſcula:) terram moueri ſenſit; cu-
ius poſtea ſententiam ſecuti ſunt (teſte Plutarcho de placitis Philo:) Heraclides Ponticus, atq; Ecphantus
Pythagoricus, in medio mundi terram circa proprium centrum reuoluentes: exiſtimabant enim apparere
ſtellas oriri, non quòd ipſæ ab ortu in occaſum circa ſtabilem terram mouerentur: verum quòd ipſis manen-
tibus terra ab occaſu in ortum, ſpatio 24. horarum circum verſaretur; hoc enim poſito, non minus ſtellas mo
ueri videremus, quam ſi verè mouerentur. Philolaus præterea Pythagoricus (eodem Plutarcho teſte,) ali-
ter terram collocabat, ac commouebat, nam præter diurnam cõuerſionem, volebat eam in gyrum localiter
moueri ſecundum Zodiacum motu annuo, quemadmodum Solem, ac Lunam moueri putamus, vnamq; vnã
eſſe ex ſtellis. Philolaus ſequutus eſt Ariſtarchus Samius, qui vt tradit Archimedes initio libelli de arenæ
numero, poſuit ſtellas inerrantes, atq; Solem immobiles permanere, terram verò ipſam circa manentem So-
lem circumferri; & quidem ſecundum circumferentiam circuli, qui eſt in medio curſu conſtitutus, ideſt, ſe-
cundum Eclypticam; Sphæram autem inerrantium ſtellarum circa idem centrum cum Sole fixam, cuius
commenti imaginem qualemcumq; appoluimus cap. 1. tractatus ſecundus de loco partis Elementaris: quam
nunc reuiſere conſultum fuerit. qua hypoteſi omnia phænomena, non minus quam alij excuſabat, vtinfe-
rius dicemus.
runt. ex veteribus primus Nicetas Syracuſanus (teſtè Cicerone primo Tuſcula:) terram moueri ſenſit; cu-
ius poſtea ſententiam ſecuti ſunt (teſte Plutarcho de placitis Philo:) Heraclides Ponticus, atq; Ecphantus
Pythagoricus, in medio mundi terram circa proprium centrum reuoluentes: exiſtimabant enim apparere
ſtellas oriri, non quòd ipſæ ab ortu in occaſum circa ſtabilem terram mouerentur: verum quòd ipſis manen-
tibus terra ab occaſu in ortum, ſpatio 24. horarum circum verſaretur; hoc enim poſito, non minus ſtellas mo
ueri videremus, quam ſi verè mouerentur. Philolaus præterea Pythagoricus (eodem Plutarcho teſte,) ali-
ter terram collocabat, ac commouebat, nam præter diurnam cõuerſionem, volebat eam in gyrum localiter
moueri ſecundum Zodiacum motu annuo, quemadmodum Solem, ac Lunam moueri putamus, vnamq; vnã
eſſe ex ſtellis. Philolaus ſequutus eſt Ariſtarchus Samius, qui vt tradit Archimedes initio libelli de arenæ
numero, poſuit ſtellas inerrantes, atq; Solem immobiles permanere, terram verò ipſam circa manentem So-
lem circumferri; & quidem ſecundum circumferentiam circuli, qui eſt in medio curſu conſtitutus, ideſt, ſe-
cundum Eclypticam; Sphæram autem inerrantium ſtellarum circa idem centrum cum Sole fixam, cuius
commenti imaginem qualemcumq; appoluimus cap. 1. tractatus ſecundus de loco partis Elementaris: quam
nunc reuiſere conſultum fuerit. qua hypoteſi omnia phænomena, non minus quam alij excuſabat, vtinfe-
rius dicemus.
Hanc veterum de motu, ac loco terræ ſententiam ſuperiori ſeculo Nicolaus Copernicus, vir acri ingenio
præditus, atq; Aſtronomiæ reſtaurator, ab inferis iterum excitauit, atq; contra aliorum ratione tutatus eſt;
hanc hodie nonnulli etiam celebres Mathematici vti lo: Keplerus, Ghilelmus Gilbertus de Magnetica Phi-
loſophia, & alij, mordicus tuentur; cæteri vero omnes eam veiuti abſurdiſſimam reijciunt. Addit tamen
Copernicus vna cum recentioribus, non ſolum terram ſecus Eclypticam moueri, ſed vna cũ ea moueri etiam
aquam, & aerem, ac totam deniq; ſphęram interlunarem, ijſdem prorſus lationibus, quibus ipſa terra affici;
qua hypotheſi non ſolum omnes ſaluantapparentias, verum etiam omnium aduerſariorum argumenta faci-
lè ſe eludere putant. Porrò hanc opinionem falſam eſſe, ac reijciendam (etiamſi ſuperioribus rationibus, &
authoritatibus manifeſtum ſit) multo tamen certius euaſit hac tæpeſtate, qua Eccleſiaſtica authoritate, tan-
quam ſacris literis aduerſa, inhibita eſt.
præditus, atq; Aſtronomiæ reſtaurator, ab inferis iterum excitauit, atq; contra aliorum ratione tutatus eſt;
hanc hodie nonnulli etiam celebres Mathematici vti lo: Keplerus, Ghilelmus Gilbertus de Magnetica Phi-
loſophia, & alij, mordicus tuentur; cæteri vero omnes eam veiuti abſurdiſſimam reijciunt. Addit tamen
Copernicus vna cum recentioribus, non ſolum terram ſecus Eclypticam moueri, ſed vna cũ ea moueri etiam
aquam, & aerem, ac totam deniq; ſphęram interlunarem, ijſdem prorſus lationibus, quibus ipſa terra affici;
qua hypotheſi non ſolum omnes ſaluantapparentias, verum etiam omnium aduerſariorum argumenta faci-
lè ſe eludere putant. Porrò hanc opinionem falſam eſſe, ac reijciendam (etiamſi ſuperioribus rationibus, &
authoritatibus manifeſtum ſit) multo tamen certius euaſit hac tæpeſtate, qua Eccleſiaſtica authoritate, tan-
quam ſacris literis aduerſa, inhibita eſt.
7 Alij aliam quandam terræ notionem, quamuis inſenſibilem ineſſe contendunt, inter quos eſt noſter
Vaſquez, in prima ſecundæ, diſp. 81. cap. 3. hac autem vtuntur ratiocinatione. Terræ moles ita circa mundi
centrum conſtituta eſt, vt in æquilibrio ſita ſit, ideſt, partes eius circa mundi centrum æque ponderent, ac
propterea immota conſiſtat: quæ verò in æquilibrio manent, quouis minimo ex vna parte addito, vel ablato
pondere, ab æquilibrij ſitu dimouentur, vt experientia quotidiana in lancibus, ac ſtateris oſtendit, & ratio-
nes Mechanicorũ euincunt. cum igitur perpetuò circa rerram, res variæ modò illi addantur, modo
Vaſquez, in prima ſecundæ, diſp. 81. cap. 3. hac autem vtuntur ratiocinatione. Terræ moles ita circa mundi
centrum conſtituta eſt, vt in æquilibrio ſita ſit, ideſt, partes eius circa mundi centrum æque ponderent, ac
propterea immota conſiſtat: quæ verò in æquilibrio manent, quouis minimo ex vna parte addito, vel ablato
pondere, ab æquilibrij ſitu dimouentur, vt experientia quotidiana in lancibus, ac ſtateris oſtendit, & ratio-
nes Mechanicorũ euincunt. cum igitur perpetuò circa rerram, res variæ modò illi addantur, modo