6054ALHAZEN
partem terræ, eſt quantitas erectionis hominis:
& longitudines locorum terræ continuatorum
cum corpore hominis, ſunt intellectæ & perceptæ quantitates apud uirtutem diſtinctiuam, & for-
mæ eorum ſunt quietæ in anima. Cum ergo uiſus aſpexerit partem, quæ eſt apud pedes: ſtatim ſen
tiens comprehendet uerticationes peruenientes ad extremitates illius partis: & imaginabitur uir-
tus diſtinctiua quantitates longitudinum uerticationum peruenientium ad extremitates earum,
& quantitates angulorum, quos continent illæ uerticationes. Et cum uirtus diſtinctiua imaginata
fuerit quantitates longitudinum uerticationnm, & quantitates angulorum, quos continent uerti-
cationes: comprehendet quantitatem ſpatij, quæ eſt inter extremitates illarum uerticationum, cer
ta comprehenſione. Secundum ergo hunc modum certificantur quantitates partium terræ per ſen
ſum uiſus. Deinde quantitates partium ſequentium iſtas partes in remotione, comprehenduntur
â uiſu ex comparatione quantitatum partium linearum radialium, quæ extenduntur ad extremita-
tes earum, ad quantitates radialium, quæ extenduntur ad primas partes, quæ ſequuntur homi-
nem: & ſic comparat uirtus diſtinctiua lineas radiales tertio loco uenientes ad radios ſecundo ue-
nientes, communes primæ parti & ſecundæ, & percipit quantitatem augmentationis tertij radij ſu-
pra ſecundum, & cum ſenſerit, ſentiet quantitatem tertij radij: & ipſe comprehendet quantitatem
ſecundi radij certa comprehenſione. Erunt ergo duo radij continentes ſecundam partem terræ no
tæ quantitatis apud uirtutem diſtinctiuam: & ſimiliter erit ſitus eorum notus apud ipſam. Et cum
comprehenderit longitudinem duorum radiorum, & ſitum eorum: comprehendet ſpatium, quod
eſt inter extremitates eorum certa comprehenſione. Secundum ergo hunc modum comprehen-
det uirtus diſtinctiua etiam quantitates partium terræ, ſequentium partes continentes pedes. Et
etiam partes ſequentes partes continentes pedes, ſemper menſurantur per corpus hominis: quo-
niam quando homo ambulauerit ſuper terram: menſurabitur terra, ſuper quam ambulat, per pedes
eius & paſſus, & comprehendet uirtus diſtinctiua quantitatem eius. Et cum homo pertranſierit lo
cum, in quo fuerit, & partes continuatas cum pedibus eius: & peruenerit ad illas partesſequen-
tes: menſurabuntur etiam illæ partes ſequentes, ſicut menſurabantur etiam priores, & compre-
hendet etiam ſequentes, ſicut comprehendebat priores. Et iſta comprehenſio erit certificata ſine
dubio: & ſic certificabitur ab eo per comprehenſionem iſtam ſecundam prima comprehenſio. Si er
go quantitas eius non fuerit certificata primò, certificabitur ſecundò. Et iſta commenſuratio com-
prehenditur à ſentiente ſemper, & utitur ipſa ſine intentione ſolicita. Sed aſpecta aliqua partiũ ter-
ræ à uiſu: comprehendit ſentiens & uirtus diſtinctiua iſtam menſurationem per uiam accidentalẽ
ſine intentione: deinde propter frequentationem iſtius intentionis ſunt iam certificatæ quantita-
tes partium terræ ſequentium pedes, & quantitates earum, quæ ſequuntur ipſas. Secundum ergo
hunc modum acquirit ſentiens & uirtus diſtinctiua quantitates partium terræ continentium homi
nem, interiacentium inter uiſum & uiſibilia. Et iſta acquiſitio eſt in principio quieſcentiæ hominis:
deinde acquieſcunt quantitates remotionum uiſibilium aſſuetorum, quæ ſunt ſuper faciem terræ
apud ſentientem & apud uirtutem diſtinctiuam. Erit ergo comprehenſio remotionum uiſibilium
aſſuetorum, quæ ſunt ſuper faciem terræ, per cognitionem & aſsimilationem eorum adinuicem: &
eſt dicere, comprehenſionem quantitatum remotionũ uiſibilium eſſe per acquiſitionem à ſentien-
te, & à uirtute diſtinctiua: non quòd per iſta comprehendat aſpiciens quot cubiti ſint in qualibet re
motione, ſed acquirit ex qualibet remotione, & ex qualibet parte terræ quantitatem determinatã,
& ad illas quantitates determinatas comparat quantitates remotionum uiſibilium, quas compre-
hendit poſt. Et ſimiliter acquirit ex cubito & palmo, & à qualibet quantitate menſurata quantita-
tem determinatam. Quando ergo aſpiciens comprehenderit aliquod ſpatium, & uoluerit ſcire,
quot cubiti fuerint in eo: comparabit formam acquiſitam ex imaginatione ex illo ſpatio, ad formã
acquiſitam in imaginatione ex cubito, & comprehendet per iſtam comparationem ſpatij quantita-
tem reſpectu cubiti. Et etiam ex aſſuetudine hominis eſt, quòd quãdo uoluerit certificare aliquam
intentionem: iterabit aſpectum ſuum: & diſtinguet intentiones eius: & conſiderabit tempus: & per
illud comprehendet illam intentionem ſecun dum ueritatem. Aſpiciens ergo quando comprehen-
derit aliquam rem uiſam ſuper faciem terræ, & uoluerit certificare remotionem eius: intuebitur
partem terræ continuatam, interiacentem inter ipſum & rem uiſam, & mouebitur uiſus in longitu-
dine ipſius, & ſic mouebitur axis radialis ſuper illam partem, & menſurabit ipſam, & comprehen-
det ipſam ſecundum ſingulas partes, & ſentiet partes eius paruas, quando remotio illius ultimi ſpa
tij fuerit mediocris. Et quando uiſus comprehenderit partes terræ, & comprehenderit partes par-
uas: comprehendet uirtus diſtinctiua quantitatem totius ſpatij: quoniam per motum axis ra-
dialis ſuper ſpatium, certificabit uirtus diſtinctiua quantitatem partis uiſus, in quam peruenit for-
ma illius ſpatij, & quantitatem anguli, quem reſpicit illud ſpatium, & quantitatem longitudi-
nis radij, qui extenditur ad ultimum ſpatij: & cum iſtæ duæ intentiones certificabuntur à uirtu-
te diſtinctiua, certificabitur quantitas partis terræ uiſæ. Et ſimiliter quantitates longitudinum
corporum eleuatorum à terra extenſorum in parte remota (ſicut parietum & montium) com-
prehenduntur à uiſu, ſicut comprehenduntur quantitates partium terræ, & comprehendun-
tur remotiones uiſibilium reſpicientium ipſas, ex comprehenſione quantitatum longitudinum
earum. Secundum ergo hunc modum certificat uiſus quantitates remotionum uiſibilium, quan-
do fuerint ex remotionibus mediocribus, & fuerint reſpicientia corpora ordinata continua-
ta. Quædam autem uiſibilia, quæ ſunt ſuper faciem terræ, habent remotionem mediocrem,
cum corpore hominis, ſunt intellectæ & perceptæ quantitates apud uirtutem diſtinctiuam, & for-
mæ eorum ſunt quietæ in anima. Cum ergo uiſus aſpexerit partem, quæ eſt apud pedes: ſtatim ſen
tiens comprehendet uerticationes peruenientes ad extremitates illius partis: & imaginabitur uir-
tus diſtinctiua quantitates longitudinum uerticationum peruenientium ad extremitates earum,
& quantitates angulorum, quos continent illæ uerticationes. Et cum uirtus diſtinctiua imaginata
fuerit quantitates longitudinum uerticationnm, & quantitates angulorum, quos continent uerti-
cationes: comprehendet quantitatem ſpatij, quæ eſt inter extremitates illarum uerticationum, cer
ta comprehenſione. Secundum ergo hunc modum certificantur quantitates partium terræ per ſen
ſum uiſus. Deinde quantitates partium ſequentium iſtas partes in remotione, comprehenduntur
â uiſu ex comparatione quantitatum partium linearum radialium, quæ extenduntur ad extremita-
tes earum, ad quantitates radialium, quæ extenduntur ad primas partes, quæ ſequuntur homi-
nem: & ſic comparat uirtus diſtinctiua lineas radiales tertio loco uenientes ad radios ſecundo ue-
nientes, communes primæ parti & ſecundæ, & percipit quantitatem augmentationis tertij radij ſu-
pra ſecundum, & cum ſenſerit, ſentiet quantitatem tertij radij: & ipſe comprehendet quantitatem
ſecundi radij certa comprehenſione. Erunt ergo duo radij continentes ſecundam partem terræ no
tæ quantitatis apud uirtutem diſtinctiuam: & ſimiliter erit ſitus eorum notus apud ipſam. Et cum
comprehenderit longitudinem duorum radiorum, & ſitum eorum: comprehendet ſpatium, quod
eſt inter extremitates eorum certa comprehenſione. Secundum ergo hunc modum comprehen-
det uirtus diſtinctiua etiam quantitates partium terræ, ſequentium partes continentes pedes. Et
etiam partes ſequentes partes continentes pedes, ſemper menſurantur per corpus hominis: quo-
niam quando homo ambulauerit ſuper terram: menſurabitur terra, ſuper quam ambulat, per pedes
eius & paſſus, & comprehendet uirtus diſtinctiua quantitatem eius. Et cum homo pertranſierit lo
cum, in quo fuerit, & partes continuatas cum pedibus eius: & peruenerit ad illas partesſequen-
tes: menſurabuntur etiam illæ partes ſequentes, ſicut menſurabantur etiam priores, & compre-
hendet etiam ſequentes, ſicut comprehendebat priores. Et iſta comprehenſio erit certificata ſine
dubio: & ſic certificabitur ab eo per comprehenſionem iſtam ſecundam prima comprehenſio. Si er
go quantitas eius non fuerit certificata primò, certificabitur ſecundò. Et iſta commenſuratio com-
prehenditur à ſentiente ſemper, & utitur ipſa ſine intentione ſolicita. Sed aſpecta aliqua partiũ ter-
ræ à uiſu: comprehendit ſentiens & uirtus diſtinctiua iſtam menſurationem per uiam accidentalẽ
ſine intentione: deinde propter frequentationem iſtius intentionis ſunt iam certificatæ quantita-
tes partium terræ ſequentium pedes, & quantitates earum, quæ ſequuntur ipſas. Secundum ergo
hunc modum acquirit ſentiens & uirtus diſtinctiua quantitates partium terræ continentium homi
nem, interiacentium inter uiſum & uiſibilia. Et iſta acquiſitio eſt in principio quieſcentiæ hominis:
deinde acquieſcunt quantitates remotionum uiſibilium aſſuetorum, quæ ſunt ſuper faciem terræ
apud ſentientem & apud uirtutem diſtinctiuam. Erit ergo comprehenſio remotionum uiſibilium
aſſuetorum, quæ ſunt ſuper faciem terræ, per cognitionem & aſsimilationem eorum adinuicem: &
eſt dicere, comprehenſionem quantitatum remotionũ uiſibilium eſſe per acquiſitionem à ſentien-
te, & à uirtute diſtinctiua: non quòd per iſta comprehendat aſpiciens quot cubiti ſint in qualibet re
motione, ſed acquirit ex qualibet remotione, & ex qualibet parte terræ quantitatem determinatã,
& ad illas quantitates determinatas comparat quantitates remotionum uiſibilium, quas compre-
hendit poſt. Et ſimiliter acquirit ex cubito & palmo, & à qualibet quantitate menſurata quantita-
tem determinatam. Quando ergo aſpiciens comprehenderit aliquod ſpatium, & uoluerit ſcire,
quot cubiti fuerint in eo: comparabit formam acquiſitam ex imaginatione ex illo ſpatio, ad formã
acquiſitam in imaginatione ex cubito, & comprehendet per iſtam comparationem ſpatij quantita-
tem reſpectu cubiti. Et etiam ex aſſuetudine hominis eſt, quòd quãdo uoluerit certificare aliquam
intentionem: iterabit aſpectum ſuum: & diſtinguet intentiones eius: & conſiderabit tempus: & per
illud comprehendet illam intentionem ſecun dum ueritatem. Aſpiciens ergo quando comprehen-
derit aliquam rem uiſam ſuper faciem terræ, & uoluerit certificare remotionem eius: intuebitur
partem terræ continuatam, interiacentem inter ipſum & rem uiſam, & mouebitur uiſus in longitu-
dine ipſius, & ſic mouebitur axis radialis ſuper illam partem, & menſurabit ipſam, & comprehen-
det ipſam ſecundum ſingulas partes, & ſentiet partes eius paruas, quando remotio illius ultimi ſpa
tij fuerit mediocris. Et quando uiſus comprehenderit partes terræ, & comprehenderit partes par-
uas: comprehendet uirtus diſtinctiua quantitatem totius ſpatij: quoniam per motum axis ra-
dialis ſuper ſpatium, certificabit uirtus diſtinctiua quantitatem partis uiſus, in quam peruenit for-
ma illius ſpatij, & quantitatem anguli, quem reſpicit illud ſpatium, & quantitatem longitudi-
nis radij, qui extenditur ad ultimum ſpatij: & cum iſtæ duæ intentiones certificabuntur à uirtu-
te diſtinctiua, certificabitur quantitas partis terræ uiſæ. Et ſimiliter quantitates longitudinum
corporum eleuatorum à terra extenſorum in parte remota (ſicut parietum & montium) com-
prehenduntur à uiſu, ſicut comprehenduntur quantitates partium terræ, & comprehendun-
tur remotiones uiſibilium reſpicientium ipſas, ex comprehenſione quantitatum longitudinum
earum. Secundum ergo hunc modum certificat uiſus quantitates remotionum uiſibilium, quan-
do fuerint ex remotionibus mediocribus, & fuerint reſpicientia corpora ordinata continua-
ta. Quædam autem uiſibilia, quæ ſunt ſuper faciem terræ, habent remotionem mediocrem,
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib